Bilingvizm hodisasi haqida

Bilingvizm hodisasi haqida

Psixolog Ellen Bialistok bilingvizmning kognitiv afzalliklari, uning Alsgeymer kasalligi oqibatlariga ta’siri, kattalar va bolalarning bilim darajasini zamonaviy tadqiq qilish haqida fikr yuritadi.

Psixologiya o‘rganayotgan barcha mavzulardan farqli ravishda, bilingvizm — dixotomiya emas: hech kim monolingv yoki bilingv bo‘lolmaydi. Hamma muayyan til bilan bog‘liq tajribaga ega. Shu sabab, bilingvni tadqiq etishning asosiy muammosi aholi orasida uning nisbatini aniqlashdan iborat. Bu borada ikki xil yondashuv mavjud. Bilingvizm ayrim tadqiqotlarda “hayoti davomida doimiy ravishda ikki tilda ravon so‘zlashadigan insonlar” sifatida tavsiflanadi.

Ikkinchi yondashuvga ko‘ra, bilingvizm — kontinuum. Biz o‘z tadqiqotimizda ishtirokchilarga tarqatiladigan batafsil anketadan foydalanamiz. Ular til bilish darajasi, oilada va ko‘chada kim bilan qaysi tilda ko‘proq so‘zlashishlari borasida javob beradi.

Olimlar anchadan buyon bolalarning bilim darajalarini ularning til bilish qobiliyatlari va savodxonlik bilan til o‘rganishiga asosiy e’tiborni qaratib tadqiqot olib bormoqda. Biroq 2004-yilda hamkasblarim bilan ilk bor kattalar bilim jarayonlarini tadqiq etdik.

Bolalar bo‘yicha olib borilgan tadqiqotlar to‘liq olib borilmagan. Ularning nazorati va rejalashtirilishi to‘g‘ri yo‘lga qo‘yilmagan va to‘liq tadqiq etilmagan bir qator muammolarga ega edi. 1930–1950-yillarda olib borilgan tadqiqotlarga ko‘ra, bilingv bolalar monolingv bolalar bilan taqqoslaganda salbiy sharoitda bo‘lgan. Ular maktabda yomon o‘qigan, testlarni past bahoda topshirgan va hokazo. Tadqiqotlar xulosalaridan kelib chiqadigan bo‘lsak, bilingvizm aqliy rivojlanishga salbiy ta’sir ko‘rsatadi va bolani tillar muloqotida chalkashtiradi.

Bilingvizmning ijobiy natijalari aks ettirilgan ilk tadqiqot 1962-yilda chop etilgan. Elizabet Pill va Uolles Lambert Monrealda ingliz va fransuz tilida so‘zlashadigan hamda faqatgina fransuz tilida so‘zlashuvchi bolalarni taqqoslab tadqiqot o‘tkazdi. Ular tadqiqot to‘g‘ri olib borilganda bilingv bolalar og‘zaki bo‘lmagan vazifalarni monolingv bolalar kabi bajara olishini, og‘zaki topshiriqlarni esa monolingv bolalarga qaraganda yomonroq bajarishini taxmin qildi. Biroq dastlabki prognozlardan farqli bilingv bolalar barcha imtihonlardan yaxshi o‘tdi.