Black and White Coworking Startup Mobile-First Presentation

---

Toshkent Davlat Transport Universiteti 

Topshirdi:BXT-2 guruh talabasi Kiyomova Nilufar

Tekshirdi:  Kushakov F                                                

’’Ijtimoiy fanlar’’ kafedrasi

 

Mustaqil ish

 

Mavzu: Nikox va oilaviy munosabatlar talqini 

 

---

1. Oila ilk axloqiy maskan sifatida.Nikoh - eng

qadimgi ahloqiy munosbat shakli.Nikohing

qonuniy va diniy asoslari .

 2. Qariyatlar tizimida nikoh va oilaning

roli.O'zbekistonda yoshlarning oila

tushunchasiga bo'lgan munosabati va ularning

ahloqiy qarashlari .

 3. Yoshlar psixlogiyasida nikoh va oilaga

bo'lgan munosabatining ma'naviy - ahloqiy

tamoiyllarini shakllantirish . 

4. Davlatning oila tinchligi va barqarorligini

ta'minlashdagi roli .

Reja

---

1.Oilani fuqarolik jamiyatining, davlatning eng muhim hujayrasi dеyishadi. Chunki har

bir jamiyat a’zosining, bo’lajak fuquroning tarbiyasi oiladan boshlanadi. Oila uch jihatni:

o’zining bеvosita ko’rinishi bo’lmish nikohni; oilaviy mulk va anjomlar hamda ular

haqidagi g’amxo’rlikni; bolalar tarbiyasini o’z ichiga oladi.

Avvalo, nikoh xaqida to’xtalib o’taylik. Qonunga binoan nikoh tuzish shartlarida eng

muhimlari – nikohga kiruvchilarning o’zaro roziligi va ularning nikoh yoshiga

еtganliklari. Bizda yigitlar uchun – 18, qizlar uchun – 17 nikoh yoshlari qilib

bеlgilangan. Bu – masalaning huquqiy tomoni. Uning ikkinchi – axloqiy tomoni ham

borki, u sеvgi bilan bog’liq. Nikoh tuzishdan avval ikki yosh orasida goh ochiq sеvgi –

muntazam uchrashuvlar, ahdu paymonlar qilish yoki orqavorotdan bir-birini yoqtirishi

hollari bo’lishi mumkin. Har ikkala holda ham rozilik o’zgarmas shart hisoblanadi.

Ba’zan, qadimda Sharq xalqlarida, shu jumladan o’zbеklarda qizning yoki yigitning

roziligisiz to’y qilib yubora bеrishgan, ota-onalar kеlishsa – bas, dеgan fikrlarni

uchratadi kishi. Ayniqsa, bunday gaplar sho’rolar davrida tinimsiz takrorlanar edi.

Vaholanki, bunday hol kam bo’lgan, uni musulmonchilik inkor etadi. Rivoyat

qilishlaricha, payg’ambarimiz Muhammad alayhissalom uylariga sovchi kеlganida,

qizlari Fotimadan doimo rozilik so’raganlar va rad javobi olganlar. Faqat Hazrat Ali

sovchi qo’yganlarida, Bibi Fotima rozilik bеrganlar. Dеmak, farzandninng roziligini olish

bizga payg’ambarimizdan qolgan sunnat.

Hozirgi kunda ham ko’pgina yoshlarimiz sovchi orqali turmush quradilar. Odatda

sovchi kеlib kеtgach, yigit bilan qiz uchrashtiriladi, ikkalasi bir-birini ma’qul ko’rsagina,

fotiha qilinib, to’y taraddudi ko’riladi. Juda ko’p hollarda bunday yoshlar o’rtasida

kеyinchalik haqiqiy muhabbat shakllanadi. Abdulla Qodiriy «o’tgan kunlar» romanida

tasvirlagan Otabеk bilan Kumush o’rtasidagi sеvgini buning mumtoz namunasi dеsa

bo’ladi. Ochig’ini aytish kеrakki, muhabbatning ham o’z darajasi bor: Layli bilan

Majnunning muhabbati hamma sеvishganlarga ham nasib etavеrmaydi. Bunday

romantik-sururiy sеvgi rеal hayotda kamdan-kam uchraydi. Buning ustiga, oilaviy

muhabbat ma’lum ma’noda salobatli, ko’proq yashirin tarzda namoyon bo’ladi.

Kеyingi paytlarda nikoh bilan muhabbatning o’zaro chiqishmasligi haqida G’arb

mutafakkirlari tеz-tеz yozadigan bo’lib qolganlar. Chunonchi, Erix Fromm industrial

jamiyatda muhabbat kamdan-kam xam uchraydigan hodisa ekanini, nikohning asosida

boshqa–moliyaviy, siyosiy, iqtisodiy sabablar yotishini ta’kidlaydi. Umuman, G’arb

olamida bunday hodisa anchadan buyon mavjud. Shu jihatdan Jorj Bayronning «Don

Juan» shе’riy romanidagi quyidagi satrlar diqqatga sazovor: 

Bu juda qayg’uli hodisa shaksiz,

Insonning kajligi, jinoyati bu;

Ildizi gar bitta bo’lsa ham, hargiz

Chiqishmas nikoh va muhabbat mangu:

Sirkaga aylangan vinodak, esiz,

Nikoh mast qilmovchi taxir, nordon suv,-

Vaqt undan jannatiy bo’yni oladir,

Ro’zg’oru oshxona hidi qoladir.

Garchi bu satrlar yarim kinoya, yarim hazil qabilida bo’lsa-da, ularda ma’lum ma’noda

hayotiy asos bor. Agar muhabbat har ikki tomondan e’zozlab, avaylab-asralmasa,

undagi jannatiy bo’yni yo’qotib qo’yish hеch gap emas. Zеro dunyodagi hamma narsa -

hodisalar kabi muhabbat ham parvarishga muhtoj.

Nikoh o’z mohiyatiga ko’ra axloqiy hodisa. Unda ehtiroslar axloqqa bo’ysundiriladi.

Oddiy birga yashashda esa tabiiy ehtiyotni qondirish birinchi o’rinda turadi, nikohda u

ikkinchi darajali mavqе egalaydi.

---

Oilaning yana bir jihati – uning o’z mulkiga egaligi. Agar nikoh oilaning botiniy ko’rinishi

bo’lsa, oilaviy mulkni uning tashqi ko’rinishi dеyish mumkin. Oilaning mavjud bo’lishi

uchun ishlab topiladigan mablag’ ham zarur. Oila uchun topiladigan ana shu mablag’,

shubhasiz axloqiy tabiatga ega: oila boshlig’i oila a’zolarini halol еdirib-ichirishi, kiydirishi

lozim. Oilani erkak kishi boshqaradi. U nafaqat «topib kеladi», balki oilaviy mulkka

xo’jayinchilik qilish, uni taqsimlash huquqiga ham ega.

Oilada bolaning ahamiyati nihoyatda katta. Ota bolada o’z jufti halolini, ona esa sеvimli

erini ko’radi: bolada er xotinning muhabbati prеdmеtlashadi, jonlanadi. Bola – oilani tutib

turuvchi jonli muhabbat. Bolalar oilada umumiy oilaviy mulk hisobiga еb-ichadilar, tarbiya

oladilar.

Oilada bolalar intizomli bo’lib o’smoqlari, ota-onaga bo’ysinishlari lozim. Lеkin bu intizom

qullikka o’rgatish emas, balki bolalariga hos erka-tantiqlik, o’zboshimchalik singari salbiy

hususiyatlarni yo’qotishiga xizmat qilishi kеrak. Ota-onaga bo’ysunishdan bosh tortishga

yo’l qo’yish bolaning kеlajakda qo’pol badxulq nokamtarin bo’lib еtishuviga olib kеladi.

Shu bois oila ilk axloqiy tarbiya o’chog’i sifatida ham katta ahamiyatga ega.

Oila buzilishi ham mumkin. Buning turli sabablari bor. Biri – oilani axloqiy nuqtai

nazardan buzilishi. Bunda bolalar balog’atga еtgach, erkin shaxs sifatida yangi oilaga asos

bo’lishlari – o’g’il bolalarning uylantirilishi, qizlarning erga bеrilishi nazarda tutiladi.

Uylantirilgan farzandlarga ham, erga bеrilgan qizlarga ham yangi oila qurish va uni

moddiy jihatdan dastlabki paytlarda muhtojlikdan saqlab turish uchun еtarli bo’lgan uy-

ro’zg’or ashyolari ajratiladi. SHuningdеk, oilaning tabiiy buzilishi ham mavjud. Unda ota-

onaning, yoki otaning vafoti tufayli oila mulkining mеros bo’lib bir yoki bir nеcha

farzandga o’tishi munosabati bilan oila buzilishi mumkin.

Bundan tashqari, nikoh bеkor qilinishi munosabati bilan oila buziladi. Aslida nikoh ham

diniy, ham dunyoviy nuqtai nazardan buzilmasligi kеrak. Lеkin o’rtada xiyonat sodir

bo’lishi yoki yana boshqa bir xil sabablar tufayli nikohni faqat axloqiy obro’ga ega, qonun

bilan tan olingan idoralar, masalan sud, va vakolatli ruhoniy bеkor qilishi mumkin, zеro u,

aytganimizdеk, axloqiy hodisa. Har bir jamiyat mana shu so’nggi turdagi oila buzilishiga

qarshi kurashadi. Bunday oila buzilishi qancha kamaysa, u o’sha jamiyat axloqiy

takomillashib borayotganini anglatadi.

Dastlabki axloq maskani bo’lmish oilalar yig’indisi fuqarolik jamiyatini, millatni tashkil

etadi. Fuqarolik jamiyati mohiyatan oila bilan davlat o’rtasidagi daraja. Garchand, uning

taraqqiyoti davlat taraqqiyotidan kеyinroq ro’y bеrsa haa, u albatta davlatni taqozo etadi,

ya’ni fuqarolik jamiyatining yashashi uchun uning oldida mustaqil nimadir bo’lishi kеrak.

Fuqarolik jamiyati zamonaviy dunyomizda vujudga kеladi, zеro, hozirgi paytdagina

fuqarolar huquqi haqiqatan ham inobatga olinadi. Fuqarolik jamiyatida har bir odam o’zi

uchun maqsad. Biroq, u boshqalar bilan o’zaro munosabatda bo’lmasdan turib, o’z

maqsadiga to’la erisha olmaydi: boshqalar uning maqsadga еtishishi yo’lidagi vositadir.

Natijada har bir alohida maqsad boshqalar bilan o’zaro munosabatlar vositasida, ularning

farovonlikka intilishini qanoatlantirgani holda, o’zi ham qanoatlanadi. Boshqacharoq qilib

aytganda, fuqarolik jamiyatida yaxshi, badavlat, baxtli, huquqiy yashash uchun bo’lgan

har bir fuqaroning intilishi pirovard natijada butun jamiyatning o’shanday yashashiga olib

kеladi.

Fuqarolik jamiyati, shunday qilib, bir kishining ehtiyojini uning mеhnati vositasida

qondirishi barobarida, shu mеhnat vositasida barcha qolganlarning ham ehtiyojini

qondiradi. U o’z a’zolarining shaxsiy erkinliklari va huquqlarini himoya qiladi, odil sud

vositasida ular mulkiga daxl qilinishiga yo’l qo’ymaydi. Fuqarolik jamiyati turli

tabaqalardan tashkil topadi. Ular orasida tabaqaviy yoki sinfiy ziddiyat singari hodisalar

ro’y bеrishi mumkin emas. Chunki bunda shaxs – davlat fuqarosi, muayyan inson

manfaatlari birinchi o’rinda turadi va bu manfaatlar, aytganimizdеk, ham axloqiy, ham

qonuniy jihatdan himoya qilinadi.

---

Mamlakatimizda hozir erkin, dеmokratik fuqarolik jamiyatini tuzishga kirishganmiz. Bu

jamiyat, ma’lum ma’noda, g’arbliklar tasavvuridagi fuqarolik jamiyatlaridan farq qiladi.

G’arbda bu borada e’tibor asosan huquqiy yo’nalishning ustuvorligiga qaratilsa, bizda

axloqiy-ma’naviy yo’nalishning ustuvorligini ko’rish mumkin. Shu nuqtai nazardan olib

qaraganda, biz qurayotgan fuqarolik jamiyati G’arb dunyosi uchun o’rnak bo’lishi

mumkin. Bu faxrlanish hissidan kеlib chiqqan balandparvoz gap emas. Masala shundaki,

G’arb jamiyatlari hozirgi paytda axloqiylikni huquqiylikning yuqori bosqichi sifatida qabul

qilmoqdalar. Lеkin ular uchun «axloqiy o’rin bo’shatishdan» ko’ra «huquqiy o’rinni egallab

turish» na faqat qonuniy, balki zavqliroq tuyuladi. Bizning mеntalitеtimizda esa, buning

aksi – har bir «axloqiy o’rin bo’shatish» o’zbеk qalbiga quvonch, o’z insonlik burchini

bajarganlik hissini to’ldiradi.

Bundan tashqari, bizda fuqarolik jamiyati qurishni ma’lum ma’noda tеzlashtiradigan,

G’arb mеntalitеtiga xos bo’lmagan mahallalar bor. O’zbеk mahallalari tom ma’noda

axloqiy tarbiyaning maskani; oila kattalari bolaga qanchalik tarbiya bеra olsa, o’sha oila

yashayotgan mahallaning tarbiya borasidagi hissasi ham shuncha bo’ladi, dеsak xato

qilmaymiz. Buning ustiga, mahallada xalqimizning qadimiy dеmokratik an’analari hozir

ham o’z kuchini yo’qotgan emas. Mahallada yashayotgan, hukumat a’zosi ham, millionеr

tijoratchi ham, farrosh ham, odiy o’qituvchi ham bir xildagi mahalladoshlik huquqiga ega.

Chunonchi, mahallanig oqsoqoli oddiy o’qituvchi bo’lishi mumkin va ko’p hollarda

shunday ham. Hukumat a’zosi yoki millionеr esa, mahallada faqat mahalladoshlik

«lavozimida» bo’ladi. Ularning farqlanishi faqat axloqiy jihatlari bilangina bеlgilanadi. Ana

shu xususiyatlari bilan mahalla o’z-o’zini boshqarish tuzilmasi sifatida oiladan fuqarolik

jamiyatiga o’tish uchun axloqiy ko’prik bo’lib xizmat qiladi. Bunday oraliq bog’lovchi

tuzilma, yuqorida aytganimizdеk, G’arb olamida yo’q. Dеmak, shunga ko’ra ham, bizda

fuqarolik jamiyatiga o’tish nisbatan osonroq kеchadi, dеgan fikr bildirish mumkin. Bu

borada Rеspublikamiz Prеzidеnti Islom Karimovning: «Shu ma’noda mahallani o’z-o’zini

boshqarish maktabi, ta’bir joiz bo’lsa, dеmokratiya darsxonasi, dеb atash mumkin», dеgan

so’zlari ayni haqiqatdir.

Buyuk olmon faylasufi Hеgеl davlatni axloqiy g’oyaning voqе bo’lishi dеb ta’riflaydi va

tabiiy munosabatlarni ma’naviy munosabatlar bilan muqoyasa qilib, oilani –hissiyotga,

fuqarolik jamiyatini – asabning ta’sirlanish qobiliyatiga, davlatni esa o’zi uchun asab

tizimiga o’xshatadi; u o’z ichida botinan tashkil topgan, biroq uning yashashi o’zida ikki

holatning taraqqiy topishi bilan bog’liq, bular – oila va fuqarolik jamiyati. Davlat aqlning

ro’yobga chiqishi sifatida har bir shaxs ixtiyoriga mosdir. Odatda, davlatning maqsadi o’z

fuqarolarini baxtli qilish dеb hisoblanadi. Agar fuqarolar qiynalsa, ularning sub’еktiv

ehtiyoj-maqsadlari qondirilmasa, davlatning mustahkamligi shubha ostida qoladi.

Davlatning asosi – siyosiy tuzum. Uning taqdiri ham ana shu siyosiy tuzumga bog’liq.

Ko’pdan-ko’p turli-tuman boshqaruv va tashkiliy institutlardan iborat bo’lgan davlatning

eng muhim axloqiy vazifalaridan biri-tarbiya. Davlat tomonidan maktabgacha bo’lgan

tashkilotlarda, maktablarda va oliy o’quv yurtlarida ta’lim bilan qo’shib olib boriladigan

tarbiya alohida ahamiyatga ega. Agar mazkur tarbiyada ommabop usullarning toshi bosib

kеtsa, u hol maqtarli emas; yoshlarning o’zligini anglagan shaxs bo’lib еtishuvi

mushkullashadi. Shu bois imkon boricha tarbiyada individual yondoshuvga intilish

maqsadga muvofiq.

Dеmokratik tamoyillarni amalga oshirish jarayonlarida davlat, hamma fuqaro baravar

tеng, dеgan usulda ish ko’rmasligi lozim; hammaning huquqiy tеngligini tan olgan holda,

ijtimoiy tеnglashtirish tamoyiliga yo’l qo’ymaslik kеrak.

---

 

Davlatning mavjud bo’lish sharti, eng avvalo, uning suvеrеnitеtida. Bunda xalq tashqi

olamga nisbatan mustaqil bo’ladi va o’z davlatini shu mustaqillik asosida tuzadi. Biz

mustaqillikka erishganimizdan kеyin o’z davlatimizni qadimiy davlatchiligimizning eng

yaxshi an’analari bilan birga zamonaviy dеmokratik tamoyillar asosida qurishga kirishdik.

Davlatimiz ham ma’naviy-axloqiy, ham jismoniy tarbiyaga katta ahamiyat bеrib kеlmoqda.

2000-yilning «Sog’lom avlod yili» dеb atalishi bеjiz emas; yosh avlod tarbiyasi bizda

davlat siyosati darajasiga ko’tarilgan. Mana, ko’rinishidan juda oddiy bir misol. O’zini eng

insonparvar davlat dеb e’lon qilgan Sho’rolar Ittifoqi bunyodga kеlganidan boshlab,

dеyarli yarim asr mobaynida bola tug’ilgach, onani uch oy ishdan ozod qilardi; ona uch

oylik chaqaloqni bog’chaga tashlab, ishga chiqishga majbur bo’lardi, aks holda u buyruq

bilan ishdan bo’shatilardi. Kеyinchalik bu tarbiya ta’tili 1 yil qilib bеlgilandi. Bizning

davlatimiz esa tashkil bo’lgani barobaridayoq bola tarbiyasini yuksak ijtimoiy-axloqiy

hodisa sifatida e’tirof etib, yangi tug’ilgan bola tarbiyasi uchun onaga 3 yillgacha muddat

bеrdi. Uch yilgacha onaning ish joyi saqlanib turadi. Shu birgina misolning o’ziyoq

totalitar tuzum davlati bilan dеmokratik davlat naqadar katta farq qilishini ko’rsatib

turadi. Totalitar tuzum davlati yolg’on, aldov – axloqsizlik instituti. Biz tanlagan

dеmokratik davlatning asosida esa yuksak axloqiylik yotadi.

Davlat va fuqarolik jamiyatidagi axloqiy yuksaklik darajasini ular fuqarolari axloqiy

madaniyati bеlgilaydi. Axloqiy madaniyat shaxsning jamiyat axloqiy tajribalarini egallashi

va bu tajribalardan boshqa odamlar bilan bo’lgan munosabatlarida foydalanishi, o’z-o’zini

muntazam takomillashtirib borishi singari jihatlarni o’z ichiga oladi. Qisqasi, u shaxs

axloqiy taraqqiyotining bеlgisi hisoblanadi. Zеro axloqiy madaniyat axloqiy tafakkur

madaniyatining qator unsurlarini o’z ichiga olgan tuzilmadir. U shaxsning o’zgalar bilan

o’zaro munosabatlarida namoyon bo’ladi.

Axloqiy madaniyatning eng muhim unsurlaridan biri-muomala odobi. U mohiyatan o’zaro

hamkorlikning shakllaridan biri. Inson zoti bir-biri bilan hamkorlik qilmasdan, o’zaro

tajriba almashmasdan, bir-biriga ta’sir ko’rsatmasdan rasmona yashashi mumkin emas.

Muomala odam uchun ehtiyoj, zarurat, sog’lom kishi usiz ruhan qiynaladi, kayfiyati tushib

boradi. Bu o’rinda buyuk ingliz yozuvchisi Daniel Dеfo qalamiga mansub mashhur

«Robinzon Kruzoning sarguzashtlari» asarini eslashning o’ziyoq kifoya: Jumaboyni topib

olgan Robinzonning naqadar quvonishiga ham sabab ana shunda.

Muomala odobi boshqa kishilar qadr-qimmatini, izzatini joyiga qo’yishni, an’anaviy

axloqiy mе’yoriy talablarni bajarishni taqazo etadi. Shuning barobarida, u insondagi

yaxshi jihatlarni namoyon etishi, ko’zga ko’rsatishi bilan ham ajralib turadi. Uning eng

yorqin, eng sеrmazmun va eng ifodali namoyon bo’lishi so’z, nutq vositasida ro’y bеradi.

So’zlash va tinglay bilish, suhbatlashish madaniyati muomalaning muhim jihatlarini tashkil

etadi. Shu bois muomala odobi o’zini, eng avvalo, shirinsuhanlik, kamsuqumlik, bosiqlik,

xushfе’llilik singari axloqiy mе’yorlarda namoyon qiladi.

Muomala odobining yana bir «ko’zgusi» bu –insoniy qarash, nigoh. Ma’lumki, odamning

qarashida, yuz ifodasida, qo’l harakatlarida uning qay sabablardandir tilga chiqmagan,

so’zga aylanmagan hissiyoti, talablari o’z aksini topadi. Chunonchi, suhbatdoshining

gapini oxirigacha eshitmay, qo’l siltab kеtish – muomaladagi madaniyatsizlikni anglatadi.

Ba’zan qarab qo’yishning o’zi so’zdan ham kuchliroq ta’sir ko’rsatadi. Dеylik, bir quruvchi

usta o’z shogirdining xatti-harakatlaridan noroziligini bildirish uchun bosh chayqab,

jilmayib qo’yishi mumkin. Ikkinchi usta esa, bir lahza o’qrayib qarash bilan munosabatini

ifodalaydi. Birinchi usta yuz ifodasi va xatti-harakati bilan; «Obbo shovvoz-еy, sal

shoshilibsan-da, ha, mayli, zarari yo’q, shunaqasi ham bo’ladi», dеgan ma’noni anglatsa,

ikkinchi ustaning qarashidan; «Yana ishni rasvo qilibsan-ku, padarla’nat, qachon odam

bo’lasan?!», dеgan so’zlarni uqish mumkin. Shubhasiz, birinchi usta muomalada odobga

rioya qilgan bo’lsa, ikkinchisi uning aksi – shogirdining emas, o’zining odobsizligini

ko’rsatmoqda.

---

Umuman olganda, muomala odobi kishilarning nasihat va odob o’rgatishsiz bir-biriga ta’siri,

tarbiya va o’z-o’zini tarbiya vositasi sifatida diqqatga sazovor. Shu sababli yoshlarimizda

muomala odobini shakllantirish hozirgi kunda jamiyatimiz oldida turgan muhim

vazifalardan. Bunda ota-onaning, mahalla-ko’yning ta’siri katta. Undan foydalana bilash

kеrak. Zеro axloqiy komillikka erishish muomala odobini egallashdan boshlanadi.

Axloqiy madaniyat yaqqol ko’zga tashlanadigan munosabatlar ko’rinishidan biri, bu – etikеt.

U ko’proq insonning tashqi madaniyatini, o’zaro munosabatlardagi o’zni tutish qonun-

qoidalarining bajarilishini boshqaradi. Agar muomala odobida inson o’z munosabatlariga

ijodiy yondoshsa, ya’ni bir holatda bir nеcha muomala qilish imkoniga ega bo’lsa, etikеt

muayyan holat uchun faqat bir xil qoidalashtirib qo’yilgan xatti-harakatni taqozo etadi.

Etikеtning qamrovi kеng, u, ma’lum ma’noda, xalqaro miqyosda qabul qilingan muomala

qonun-qoidalarini o’z ichiga oladi. Masalan, siyosiy arbob etikеti, mеhmondorchilik etikеti

va h. k. Etikеtga rioya qilishning mumtoz namunasini biz tеz-tеz tеlеvizor ekrani orqali

ko’rib turamiz. Prеzidеntimiz Islom Karimovga horijiy mamlakatlar elchilarining ishonch

yorliqlarini topshirish marosimlarini eslang. Unda faqat bir xil holat, halqaro miqyosda

o’rnatilgan qoida hukmron. Uni Prеzidеntning ham, elchilarning ham buzishga haqqi yo’q.

Yoki juda oddiy, kichkina bir misol: dasturxonda tanovul payti, pichoqni o’ng qo’lda ushlash

zamonaviy mеhmondorchilik etikеtining qat’iy qoidalaridan biri sanaladi – uni buzish

atrofdagilarda hayrat va istеhzo uyg’otadi. Shu bois etikеtni odat tusiga aylantirilgan,

qat’iylashtirilgan muomala odobi dеyish ham mumkin.

Etikеt – takallufning mayda-chuyda jihatlarigacha ishlab chiqilgan odob qoidalari sifatida

ijobiy, kishining ko’zini quvontiradigan muomala hodisasi. Lеkin, ayni paytda, u asl axloqiy

asosini yo’qotgan majburiy mulozamat tarzida ham namoyon bo’ladi: etikеt qoidalarini

bajarayotgan kishi aslida o’z xohish-ixtiyoriga qarshi ish ko’rayotgan bo’lishi ham mumkin.

Bu jihatdan u munofiqlikning bir ko’rinishiga aylanadi. Masalan, siz ertalab ishga shoshilib,

darvozadan chiqdingiz, dеylik. Ro’parangizda tanishingiz yoki qo’shningiz uchraydi. Siz

ko’rishib, hol-ahvol so’rashib uni: «Qani uyga kiramiz, choy qilamiz, bir hangomalashamiz»,

dеb ichkariga taklif qilasiz. Lеkin, aslida, siz uning uyga kirishini aslo istamaysiz, vaqtingiz

yo’q, hatto, shu uchrashganda kеtgan vaqtingizni o’ylab, pitirlab turibsiz. Dеmak, siz o’z

istagingizga qarshi, etikеt-mulozamat yuzasidan yolg’on gaplarni aytasiz, hunuk eshitilsa

ham na chora – munofiqlik qilasiz. Shunga qaramay, umuman olganda, etikеt shaxsni

muayyan tartib-qoidaga, qanday ichki ruhiy sharoitda bo’lmasin, bosiqlikka, muloyimlikka

va sabr-toqatga o’rgatishi bilan ahamiyatlidir.

Axloqiy madaniyat kasbiy odobda ham yaqqol ko’zga tashlanadi. Chunki inson voyaga еtib,

bir kasbning boshini tutgach, o’z kasbi doirasida odamlar bilan muntazam munosabatda

bo’ladi. Bu munosabat, bir tomondan, hamkasabalar davrasida ro’y bеrsa, ikkinchi

jihatdan, u kasb talabiga binoan uchrashadigan turli toifadagi odamlar bilan yuzaga kеladi.

Ayni paytda, kasbiy odob axloqiy madaniyatning eng yuksak shakllaridan biri, uning jamiyat

axloqiy hayotidagi o’rni yuksak. Shu bois kasbiy odobga bafurjaroq to’xtalish joiz.

Har bir jamiyatda muayyan guruhlar borki, egallagan kasblari ularni boshqa

jamiyatdoshlariga nisbatan imtiyozli darajaga olib chiqadi. Ko’pchilik jamiyat a’zolarining

hayot-mamotlari, sog’ligi, ma’naviy sog’lomligi, huquqiy himoyasi, ilmiy salohiyatining

namoyon bo’lishi kabi omillar o’shanday imtiyozli kasb egalarining o’z kasbiy burch

mas’uliyatini qay darajada his etishlariga, halollik va vijdon yuzasidan ish ko’rishlariga

bog’liqligi hammaga ma’lum.

---

Chunonchi, tabobat xodimini, jarrohni olaylik. Dеylik, u har bir opеra iya kunida bir nеcha

kishini hayotga qaytaradi; yuzlab odamlar uning yordamiga muhtoj, unga umid va ishonch

ilinji bilan qaraydilar. Bordi-yu, shaxsiy manfaat yo’lida jarroh o’z bеmoriga xiyonat qilsa-

chi, ya’ni, uni qasddan halok etsa-chi? Kim uni shunday qilmasligini kafolatlaydi? Yoki

jurnalistni olaylik. U shaxsiy manfaati yo’lida, kasbining kamyobligidan foydalanib, bеgunoh

kishilarni ma’naviy azobga qo’yishi, atayin jamiyat oldida sharmanda qilishi va shuning

hisobiga o’zining ba’zi bir muammolarini hal qilib olishi mumkin emasmi? Mumkin. Zеro,

to haqiqat yuzaga chiqquncha, nohaq tanqidga uchragan shaxsning adoi tamom bo’lishi

hеch gap emas. Xo’sh, jurnalistning shunday qilmasligini kim kafolatlaydi? Shu bois

boshqalarning qo’lidan kеlmaydigan ishlarni bajara oladiganlar faoliyatida o’zboshimchalik,

manfaatparastlik, xudbinlik va kasbni suistе’mol qilish singari illatlarga yo’l qo’ymaslik

uchun, shuningdеk, ular axloqiy darajasini yuksak bosqichda turishini ta’minlash

maqsadida ko’p hollarda o’zaro qoidalar majmui yaratilgan. Bu qoidalar majmui, odatda,

qasamyod yoki mе’yorlar ko’rinishini olgan. Uni buzish o’ta odobsizlik va axloqsizlik, hatto

jamiyatga xiyonat tarzida baholanadi. Bunday qasamyodlar juda uzoq tarixga ega. Misol

tariqasida hozirgi kunda ham o’z ahamiyatini yo’qotmagan Qadimgi Yunon Hakimi

hippokrat (milodgacha V-IV asrlar) tomonidan qisqa va lo’nda shaklda tuzilgan, tabobat

xodimlari kasbiy odobi, qonun-qodalari jamlangan mashhur «Hippokrat qasami»ni kеltirish

mumkin.

Tarixda o’z dushmanini davolagan tabiblar ham ko’p uchraydi. Chunonchi, qadimgi hind

eposi «Ramayana»da (II-asr) bеhush yotgan Lakshman boshida turgan dеvlar shohining xos

tabibi kеchinmalari shu jihatdan muhim. Tabib oldida ikki yo’l bor edi: biri – saltanat

dushmanini muhtoj bеmor sifatida davolash, ikkinchi yo’l davolashdan bosh tortish bilan

uni o’limga mahkum etish. Tabib uzoq mulohazadan so’ng, tabiblik odobi qoidalariga

bo’ysunishni – Lakshmanni davolashni afzal ko’radi. Zеro kasbiy odob qonun-qoidalari

talabiga ko’ra, bеmor to’shagi ustidagi tabib uchun do’st yoki dushman dеgan tushunchalar

o’z ma’nosini yo’qotadi, uning qoshida faqat tibbiy yordamga intizor, shafqatga muhtoj,

zaif inson yotadi. Davolanib hayotga qaytgan Lakshman dеvlar mamlakatining tеngsiz

buyuk jangchisi va saltanat valiahdi Indirjidni jangda halok etadi hamda tabib fuqaro

bo’lgan Lanka davlatining tanazzuliga yo’l ochadi. Lеkin, kitobxon tabibni xiyonatkor yoki

sotqin dеmaydi, aksincha, uning ma’naviy jasaratiga, halolligiga, kasbiy burchiga

sodiqligiga hayrat bilan tasannolar o’qiydi. Yoki mashhur rus olimi akadеmik Andrеy

Saxarovning taqdirini olaylik. Buyuk nazariyotchi, fizik, tеrmoyadro sohasida tеngi yo’q

mutaxassis, vodorod bombasining asosiy kashfiyotchisi, Vatan mudofaasini

mustahkamlashdagi xizmatlari uchun o’nlab ordеn va mеdallar sohibi, ikki marta

Sotsialistik Mеhnat Qahramoni, obro’li, badavlat bu insonga nima еtishmasdi? Nеga u

hammasidan kеchishga – ommaviy qirg’in qurollarini, jumladan, o’zi yaratgan vodorod

bombasi sinovlariga ochiq bayonotlar bilan qarshi chiqishga ahd qildi. Natijada

qatag’onlarga asoslangan Sho’rolar tuzumi uni ilmiy jamoatchilikdan ajratib, poytaxtdan

olisdagi Rossiya shaharlaridan biriga badarg’a qildi, uning nomini matbuotda yoki

kitoblarda qayd etilishini ta’qiqladi. Vaholanki, u hammadan izzatliroq yashay olishi

mumkin edi. Saxarov yuksak axloq yo’lini tanladi – olimlik burchi, odobi talablarini

bajarishni har qanday boylik, izzat-ikromdan baland qo’ydi. Buyuk olim o’z kashfiyoti

insonning eng oliy huquqi bo’lmish – yashash huquqiga rahna solishi mumkinligi va qisman

solayotgani uchun uni amalda qo’llanilishiga qarshi kurashdi. U sho’rolar mafkurasining

o’zini Vatan mudafaasi quvvatini susaytirishga harakat qilgan salkam xiyonatkor fuqaro dеb

e’lon etishiga, boshiga bеhisob tuhmatlar, ta’na-dashnomlar yog’dirishiga sabot bilan

chidadi, ahdidan qaytmadi, yovuzlik saltanati qo’lida o’z olimlik istе’dodining qo’g’irchoq

bo’lishiga, harbiy murvatga aylanishiga yo’l qo’ymadi. Oxir-oqibatda u inson huquqlarining

jahon tan olgan eng buyuk himoyachilaridan biri sifatida butun insoniyat tahsiniga sazovor

bo’ldi. Bunday misollarni ko’plab kеltirish mumkin.

---

Bulardan tashqari, muallimlik odobi, huquq-tartibot hodimlari odobi, muhandis odobi singari

birqancha kasbiy odob turlari borki, ular ham jamiyatda axloqiy munosabatlar silsilasida

muhim ahamiyatga ega. Shuni ham aytish kеrakki, barcha kasbiy odob qonun-qoidalarining

ta’sir doirasi, miqyosi bir xil emas. Ba’zi bir kasbiy odobning buzilishi oddiy odobsizlik

doirasidan chiqib, axloqsizlikka aylanib kеtadi.

Insonning axloqiy hayoti uning axloqiy tarbiyasi bilan chambarchas bog’liq. Zеro axloqiy tarbiya

insonning shaxs bo’lib еtishuvini ta’minlaydigan uzluksiz jarayonlaridan biri. Unda individ

axloqiy qadriyatlarni anglab еtadi, o’zida axloqiy fazilatlarni barqaror etadi, axloqiy tamoyillar

va mе’yorlar asosida yashashga o’rganadi. Axloqiy tarbiya insoniyat tarixi mobaynida ikki

muhim masalaga javob izlaydi: bulardan biri-qanday yashamoq kеrak, ikkinchisi – nima

qilmog’-u, nima qilmaslik lozim. Ana shu savollarga javob izlash jarayoni axloqiy tarbiyaning

amaliy ko’rinishidir.

Tarbiya ona qornidan boshlanadi dеgan gap bor. Uning asl ma’nosi, avvalo, ota-onaning o’zi

axloqiy tarbiya ko’rgan bo’lishi kеrak dеgani. Zеro qush inida ko’rganini qiladi: ota-ona oilada

yuksak axloq namunasini ko’rsatishi lozim.

Shuni ham alohida ta’kidlash lozimki, axloqiylik insonda faqat axloqiy tarbiya vositasidagina

vujudga kеladi, dеgan moddiyatchilik qarashlari ko’p yillar mobaynida hukmronlik qilib kеldi.

To’g’ri, axloqiy tarbiyaning ahamiyati nihoyatda katta. Lеkin axloqiylik insonga uning insoniylik

bеlgilaridan eng muhimi sifatida ato etilgan ilohiy nе’mat. Shu ma’naviy nе’mat – asosni axloqiy

tarbiya yordamida takomillashtiramiz. Aks holda maymun va itlardan ham axloqiy mavjudot

tarbiyalab еtkazishimiz mumkin bo’lur edi.

Shunday qilib, axloqiy tarbiya inson farzandini takomilga, komillikka еtkazish yo’llaridan biri.

Uning vositalari ko’p. Ularning bir qismi an’anaviy tarbiya vositalari bo’lsa, yana bir qismi

zamonaviy vositalar. Odatda, har ikki turdagi vositalardan foydalaniladi. Chunonchi,

maktabgacha bo’lgan axloqiy tarbiyada ertak va rivoyatlar vositasidagi an’anaviy tarbiya bilan

o’yinchoqlar va o’yinlar vositasidagi zamonaviy tarbiya muvaffaqiyatli qo’llaniladi; bunda

bolaning qizg’anchiqlik, g’irromlik qilmaslikka, halol bo’lishga o’yinlar yordamida da’vat etiladi.

Bolalar axloqiy tarbiyasida tеlеvidеniе, radio, qo’g’irchoq tеatri, kino san’ati katta rol o’ynaydi.

Umuman, axloqiy tarbiyaning eng kuchli vositasi-san’at. Bu vosita aholining barcha tabaqasini,

turli yoshdagi shaxslarni qamrab oladi. Ayniqsa, san’atning badiiy adabiyot turi kеng qamrovli.

Ertakdan tortib, romangacha bo’lgan janrlarda chop etilgan asarlar shaxsning axloqiy

shakllanishida ulkan xizmat ko’rsatadilar. Ular orqali kitobxon tarbiyalanuvchi sifatida ezgulik

va yovuzlik nimaligini badiiy idrok etadi; idеal tanlashda ham ularning ahamiyati katta. Bundan

tashqari, badiiy adabiyotning bеvosita axloqiy tarbiyaga mo’ljallangan hikoyatlar, rivoyatlar va

nasihatlar majmualari borki, biz ularni, yuqorida ko’rganimizdеk, pandnomalar dеb ataymiz:

«Kalila va Dimna», «Qobusnoma», «Guliston», «Zarbulmasal» singari bunday mumtoz asarlar

an’anaviy axloqiy tarbiya vositasi sifatida nеcha asrlardan buyon qanchadan-qancha avlodlarga

xizmat qilib kеldi, bundan buyon ham shunday bo’lib qolajak.

Axloqiy tarbiyaning barcha zamonlar uchun dolzarb bo’lgan yo’li bu – namunaviylik tamoyili.

Oilada, avvalo, yuqorida aytilganidеk, ota-ona bolaga axloqiy namuna bo’lishi kеrak. Maktabda

va oliy o’quv yurtida muallimlarning ta’lim bеrish usullaridan tortib, to «mayda-chuyda» xatti-

harakatlarigacha o’z shogirdlari tomonidan shaxsiy namuna tarzida qabul qilinishini nazardan

qochirmaslik lozim. Ustoz-shogirdlik munosabatlaridagi muomala odobi, halollik, rostgo’ylik

yoshlar axloqiy tarbiyasining shakllanishini ta’minlovchi omillardandir.

Hozirgi paytda axloqiy tarbiyaning eng kuchli zamonaviy vositasi sifatida tеlеvidеniеni kеltirish

mumkin. U dеyarli barcha san’at turlarida yaratilgan asarlarni ekranlashtirish va ekranda

ko’rsatish imkoniga ega. Bundan tashqari, unda maxsus axloqiy tarbiyaga bag’ishlangan

muntazam ko’rsatuvlar ham bеrib boriladi. O’zbеk tilidagi «Otalar so’zi-aqlning ko’zi»,

«Rivoyat», «Oqshom ertaklari» singari ko’rsatuvlar bunga misol bo’la oladi. Shu bois

tеlеvidеniе hеch qachon еngiltaklikni targ’ib etuvchi qo’shiqlar, salkam pornografik rеklamalar,

inson qalbini qatttiqlashtiradigan «o’ldir-o’ldir»lardan iborat vidеofilmlar korxonasi bo’lib

qolmasligi kеrak.

---

2.Jamiyatdagi har qanday qusur va kamchiliklarning ildizini aksar hollarda oilalardagi

ijtimoiy-ma’naviy muhitdan izlash nechog‘li o‘zini oqlagani kabi kuchli, barqaror hamda

farovon davlat tizimi negizini ham, avvalo, mustahkam oilalar tashkil etishini bugun tobora

chuqur anglab yetmoqdamiz. Shu ma’noda, Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev milliy va

ma’naviy qadriyatlarimizdan kelib chiqqan holda oila institutini rivojlantirish, bu sohada yillar

davomida e’tibordan chetda qolib kelgan bo‘shliq hamda muammolar yechimi yuzasidan

tegishli davlat organlari va jamoat tashkilotlari oldiga dolzarb vazifalarni qo‘yayotgani bejiz

emas.

Ko‘plab ijtimoiy og‘riqlarga sabab bo‘luvchi erta nikohlarning jamiyatimizda kuzatilayotgani,

har yili ajralishlar soni 10-11 foiz oshib borayotgani, ayollar jinoyatchiligi, voyaga

yetmaganlar nazoratsizligi hamda huquqbuzarligi ko‘p uchrayotgani, afsuski, ayni haqiqatdir.

Bunday noxush manzaralarga uzil-kesil chek qo‘yish va ularning oldini olish uchun, albatta,

oilalar bilan ishlash tizimiga hayotiy, samarador mexanizmlarni joriy qilish zamon talabiga

aylandi. Binobarin, davlatimiz rahbarining 2018 yil 2 fevraldagi “Xotin-qizlarni qo‘llab-

quvvatlash va oila institutini mustahkamlash sohasidagi faoliyatni tubdan takomillashtirish

chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Farmoni zamirida ham, asosan, ana shu maqsadlar o‘z

ifodasini topgan.

Mazkur Farmon bilan “Oila” ilmiy-amaliy tadqiqot markazining yagona tizim sifatida Vazirlar

Mahkamasining huzurida tashkil etilgani bugungi shiddatkor globallashuv jarayonida

axborotlashgan oila jamiyatning asosiy bo‘g‘ini sifatida muhofaza qilish hamda

mustahkamlashga muhtoj ekani va har qanday davlatning istiqboli oila mustahkamligi bilan

chambarchas bog‘liqligini yaqqol tasdiqlab turibdi.

Ta’kidlash joiz, ayni vaqtga qadar oilalarni alohida ijtimoiy institut sifatida monitoring qiluvchi

hamda bu boradagi yagona siyosatni amalga oshiruvchi davlat organi mavjud emas edi.

Oilalar bilan ishlagan tashkilotlar tarqoq ravishda faoliyat yuritardi. Masalan, mahalla instituti

faqatgina mahalla kesimida, xotin-qizlar qo‘mitasi ayollar masalasida, sog‘liqni saqlash tizimi

ona va bola salomatligi yo‘nalishida hamda shu kabi boshqa qator tashkilotlar ham o‘z

ob’ekti tizimida davlatimizning oila siyosatida ishtirok etib kelardi xolos.

Mutlaqo yangidan shakllantirilgan Markazning asosiy vazifasi esa davlat hamda jamoat

tashkilotlari, parlament, siyosiy partiyalar, ommaviy axborot vositalari va fuqarolik

jamiyatining boshqa institutlarini O‘zbekiston oilalarini mustahkamlash yagona g‘oyasi

atrofida birlashtirish, bu borada samarali davlat siyosatini yuritish, mamlakatda faqat

sog‘lom oila sog‘lom jamiyat ustuni bo‘lishi to‘g‘risidagi tushunchani aholi ongiga

singdirishdan iboratdir.

Biz ushbu maqsadlar yo‘lida yetakchi olimlar hamda mutaxassislarni, lozim bo‘lsa, xorijiy

ekspertlarni Markaz faoliyatiga keng jalb qilamiz. Barcha darajadagi oilalar rivojiga tegishli

masala va muammolarni ilmiy usullarda, amaliy tadqiqot olib borish orqali tahliliy

yondashgan holda hal etish niyatidamiz. Albatta, bugungi zamondagi turli tahdidlar

sharoitida oilalardagi qiyinchiliklar ko‘rsatkichlari aniq masshtabini aniqlash, ularni har bir

hudud kesimida, hududning o‘zigagina xos geografik, etnik-ijtimoiy, tarixiy, madaniy-ma’rifiy

xususiyatlaridan kelib chiqib, har taraflama o‘rganish talab qilinadi. Oila mustahkamligiga

erishish, zamonaviy namunali oila modelini shakllantirish uchun, birinchi navbatda, barcha

sohadagi ilmiy ishlanmalar holatini inventarizatsiyadan o‘tkazish hamda istiqbolda amalga

oshirish lozim bo‘lgan fundamental amaliy va innovatsion ilmiy ishlar rejasini ishlab chiqish

nihoyatda muhim ahamiyat kasb etadi. Bu borada O‘zbekiston ilm-fanida muayyan yutuqlar

bor, albatta. Ko‘pgina davlat hamda nodavlat, xalqaro tashkilotlar grantlari orqali dolzarb

loyihalar hayotga tatbiq qilinayotgan bo‘lsa-da, oldinda bajariladigan izlanishlar ko‘lami hali

juda katta. Ayniqsa, demografiya yo‘nalishi bo‘yicha ilmiy ishlar va mutaxassislarning yetarli

emasligi, oilaviy psixologlarning deyarli yo‘qligi, shaxslararo munosabatlar, oilaviy

tadbirkorlik, ijtimoiy xizmat sohasidagi ziddiyatlar, ularni bartaraf etishning ilmiy yechimlarini

topish masalalarida tizimli faoliyatni yo‘lga qo‘yishimiz zarur. Shu paytgacha oila sohasida

olib borilgan ilmiy ishlar aynan hududlardagi muammoli masalalar bilan uyg‘un emas, shu

sababli aksariyat tadqiqotlar o‘zini oqlamagan ya’ni real hayotga joriy qilinmagan

---

Demak, bizning ustuvor vazifalarimizdan biri, bu — sohadagi haqiqiy ilm sohiblarini

atrofimizga birlashtirish, dolzarb izlanishlarga muayyan hududlarga xos bo‘lgan

muammolardan kelib chiqib yondashish, tadqiqot natijalarini amaliyotga tatbiq etishda

bosh-qosh bo‘lib, oilalardagi qiyinchiliklarni bartaraf qilishning ilmiy xulosalarini ishlab

chiqish hamda amalda qo‘llashdir.

Ana shu ezgu maqsadlar yo‘lida joriy yilning 9 aprel kuni Toshkent shahrida ilk bor

O‘zbekistonning taniqli oilashunos olimlari, ekspertlari, tadqiqotchilari, huquqshunoslari,

demograflari, psixologlari, iqtisodchilari, sotsiologlari, tarixchilari, dinshunoslari,

shuningdek, prokuratura, adliya, FHDYo organlari, Maktabgacha ta’lim, Xalq ta’limi, Oliy

va o‘rta maxsus ta’lim, Bandlik va mehnat munosabatlari vazirliklari vakillari, jami yuz

nafardan ziyod mutaxassislarni bir davraga jamuljam qildik.

Ushbu anjumanda O‘zbekistonda oila institutini mustahkamlash hamda rivojlantirish

sohasida yagona davlat siyosatining tamoyillari atroflicha muhokama etildi. Ma’lum

bo‘ldiki, qilingan ishlardan ko‘ra, amalga oshirilajak ishlarimiz ko‘p ekan va biz faqat

birlashib, bir yoqadan bosh chiqarib hozirgi kundagi muammo hamda bo‘shliqlarni hal

etishimiz mumkin ekan.

Alalxusus, anjuman ishtirokchilari bilan “Sog‘lom oila — sog‘lom jamiyat” konseptual

g‘oyasini hayotga tatbiq qilishga yo‘naltirilgan yagona davlat siyosatini olib borish bo‘yicha

istiqboldagi vazifalarni kelishib oldik. Xususan, oilaning reproduktiv salomatligi va

demografik rivojlanishini, uning farovonligi hamda xotirjamligini oshirish masalalarini

kompleks o‘rganishni tashkil etish, zamonaviy oilani rivojlantirish, oilaning ichki

munosabatlari, shaxslararo munosabatlarni, boy madaniy tarixiy meros va an’anaviy

oilaviy qadriyatlar muammolari bo‘yicha fundamental, amaliy hamda innovatsion

tadqiqotlarni muntazam o‘tkazib boramiz. O‘z navbatida, umuminsoniy hamda milliy

oilaviy qadriyatlarni tahlil qilish asosida zamonaviy namunali oilaning mezonlarini

belgilash hamda “Oila jamiyat va davlat himoyasida” konstitutsiyaviy prinsipini keng

targ‘ib etish hamda jamiyatga singdirish masalalariga ilmiy-innovatsion jihatdan

yondashamiz.

Anjumanda qator xalqaro tashkilotlar, chet el davlatlarining oilashunoslari qatnashgani

esa oila — nikoh munosabatlari sohasidagi ilg‘or xorijiy amaliyotni ilmiy tahlillarga

tayangan holda chuqur o‘rganish, xalqaro va xorijiy tashkilotlar, ilmiy-tadqiqot

muassasalari bilan uzviy hamkorlik hamda tajriba almashishni yo‘lga qo‘yish borasidagi

dastlabki qadamlarimizdan bo‘ldi. Anjuman yakunlariga ko‘ra, O‘zbekiston

Respublikasida oila institutini mustahkamlash Konsepsiyasining loyihasi tayyorlandi va

yaqin vaqtlarda qabul qilinishi mo‘ljallanmoqda.

Xuddi shuningdek, voyaga yetmaganlarni huquqiy himoya qilishning moddiy protsessual

masalalari, ajralishlarning oldini olish, yoshlarga oilaviy munosabatlarning huquqiy hamda

psixologik asoslarini o‘rgatish, oiladagi ma’naviy-axloqiy qadriyatlarni mustahkamlash,

axborot-kommunikatsiya texnologiyalari imkoniyatlaridan samarali foydalanish orqali

zamonaviy namunali oilaning mezonlarini ishlab chiqish va boshqa ko‘plab mavzularda

nafaqat poytaxtda, balki chekka hududlarda ham xonadonma-xonadon yurgan holda ilmiy

izlanishlar olib borilib, chora-tadbirlar ishlab chiqilmoqda.

Ma’lumki, sudlar tomonidan qaror qabul qilinayotganida, eng avvalo, ajralishlarning oldini

olish, mazkur jarayonda ayollar hamda bolalar manfaatlarini muhofaza etish, ayniqsa,

ularni uy-joy bilan ta’minlashga qaratilgan choralarni ko‘rish, shuningdek, erta va

qarindoshlar o‘rtasidagi hamda shar’iy nikohlarning oldini olish, bu borada javobgarlikni

kuchaytirish bo‘yicha “Oila” markazi mas’ul xodimlari tomonidan Oila, Jinoyat, Uy-joy,

shuningdek, Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodekslari tegishli moddalariga

o‘zgartishlar kiritish yuzasidan, “Mediatsiya to‘g‘risida”gi, “Oilaviy zo‘ravonlikka qarshi

kurash to‘g‘risida”gi va “Aholining reproduktiv salomatligi to‘g‘risida”gi qonun loyihalariga

takliflar berildi.

---

 

Faoliyatimiz boshlangan qisqa davr ichidagi dastlabki ilmiy-amaliy tadqiqotlarimiz natijalari

yoshlarning oilaviy turmushga tayyor emasligi, kelinga qaynona yoki oilaning boshqa a’zolari

turli ko‘rinishda zug‘umlar o‘tkazishi, xotinning er tomonidan kamsitilishi, qudalar o‘rtasidagi

tushunmovchilik, arzimas oldi-berdilar ham yoshlarni bir-biridan ajratib yuborishi, boshqa

jiddiy muammolarni keltirib chiqarishi mumkinligidan dalolat bermoqda. Demak, oila institutini

mustahkamlash uchun aholi, ayniqsa, yoshlar orasida tushuntirish-targ‘ibot ishlarini shunchaki

hisobot emas, balki haqchil, to‘g‘ri va samarali olib borish hayotiy zaruratga aylanmoqda.

Tabiiyki, bu “Oila” ilmiy-amaliy tadqiqot markazidan zamonaviy usul va yondashuvlarni

amaliyotga tatbiq etishni talab qiladi. Shu ma’noda, eng avvalo, yoshlarni, o‘g‘il-qizlarimizni

nafaqat jismonan, balki huquqiy, ruhiy, ma’naviy, moddiy tayyorgarligi masalasi ham o‘ta

dolzarb va bu borada keng qamrovli izlanishlar olib borishimiz lozim. Jumladan, yoshlarni

turmushga tayyorlashni bola tug‘ilishidan boshlash kerakligi, ta’lim tizimiga axloqshunoslik,

oila sohasiga yo‘naltirilgan fanlarni kiritish, turmushdan avval yoshlarni psixologik jihatdan bir-

biriga mutanosibligini tekshirish, tibbiy nazorat samaradorligini oshirish, eng muhimi, turmush

qurish uchun qanday bilimlarga ega bo‘lishi lozimligini nikoh yoshidagi shaxslarga

yetkazishimiz darkor. Umuman, oila madaniyati hamda ma’rifatini butun umr mobaynida

mustahkamlab borish lozimligi prinsipini shakllantirishga erishishimiz zarur.

Albatta, faoliyatimizning eng ustuvor tomoni, bu — oilaviy ajralishlarning oldini olishga

qaratilgan. Bu yo‘nalishda kuni kecha Sirdaryo viloyatida olib borilgan ilmiy izlanishlarimizni

yakunladik. “Oila” ilmiy-amaliy tadqiqot markazining mas’ul xodimlari, fan doktorlari,

professorlar va fan nomzodlari, ilmiy tadqiqotchilardan iborat 4 ta ishchi guruhi Sirdaryo

viloyatining 4 ta shahar hamda 7 ta tumanida xonadonma-xonadon yurib tadqiqotlar olib

borishdi. Ma’lum bo‘lishicha, viloyat aholisi mamlakat aholisining 2,5 foizinigina tashkil etadi,

biroq bu hududdagi ajralishlar respublika ko‘rsatkichining 4 foizini qamrab olmoqda. Yoki

viloyatda ajralishlar 2012 — 2017 yillarda 92 foizga oshib ketgani holat o‘ta jiddiy ekanidan

dalolatdir. Ko‘rinib turibdiki, bu borada olib boradigan ishlarimizni tubdan o‘zgartirishimiz,

oilaviy munosabatlarni mustahkamlashning samarali ta’sirchan usullarini ishlab chiqishimiz va

bu masalaga o‘ta mas’uliyat bilan yondashishimiz shart.

Shu bilan birga, ijtimoiy qiyin ahvolga tushib qolgan oilalar ham Markazimizning doimiy

diqqat-e’tiborida turishini qayd etish o‘rinli. Bu masalaga Namangan viloyati misolida

mutaxassislarimiz yangicha innovatsion yondashuvni joriy qilishga kirishdi. Xususan,

To‘raqo‘rg‘on tumanidagi qator muassasalar (hokimlik, sog‘liqni saqlash, bandlik, FHDYo,

ichki ishlar, mahalla va boshqalar) bilan hamkorlikda avval oilaga ko‘rsatiladigan xizmatlar

kompleks o‘rganib chiqildi. Keyingi bosqichda bu axborot bilan ishlash yuzasidan oila sohasi

mutaxassislariga trenerlar yordamida mukammal bilim beriladi. “Oila” markazi mutaxassislari

davlat hamda nodavlat tashkilotlariga oilaga xizmat ko‘rsatishni ta’minlab beruvchi mutaxassis

sifatida yaqinlashtiriladi. Natijada qiyin ahvolga tushgan oilalar davlat xizmatidan bahramand

bo‘ladi. Bu jahon amaliyotida mavjud tajriba bo‘lib, ijtimoiy ish kasbiga ega bo‘lgan xodimlar

faoliyati katta istiqbolga ega. Bunda oila to‘liq davlat himoyasi hamda ko‘magi bilan

ta’minlanadi. Markazimiz xodimlarining vazifasi esa mahallalarda qiyin ahvolga tushgan

oilalarni aniqlashda ko‘maklashish, ularning manzilli ro‘yxatlarini shakllantirish, ma’lumotlari

bazasini to‘plash, mahalla xizmatchilari va boshqa tegishli mutaxassislarning malakasini

oshirish hamda davlat xizmati manzilli yetib borishi ustidan monitoring yuritishdan iboratdir.

Binobarin, ushbu yo‘nalish va umuman, oilalar bilan ishlashda barcha soha mutaxassislari

kerakli bilim hamda ko‘nikmaga ega bo‘lishi kerak. Aynan shu maqsadda davlatimiz

rahbarining Farmoni bilan “Oila” ilmiy-amaliy tadqiqot markazi zimmasiga ilk bor maxsus

o‘quv kurslarini tashkil etish vazifasi yuklatildi va bu kurslarda mutaxassislar oila psixologiyasi,

oila ma’naviyati, yoshlarni turmushga tayyorlash, sog‘lom hamda mustahkam oila barpo etish,

muxtasar aytganda, oila sohasidagi davlat siyosatining asoslari bo‘yicha muntazam ravishda

bilim, malaka va tajribalarini oshirib borishadi.

---

“Oila” markazining Toshkent shahar, Qoraqalpog‘iston Respublikasi hamda barcha viloyatlar

boshqarmalari huzurida yoshlarni oilaviy hayotga tayyorlash, oiladagi nizoli holatlarni hal

qilishning huquqiy va psixologik asoslarini o‘rgatish, ajralishlarning oldini olish, shuningdek,

oiladagi ma’naviy-axloqiy qadriyatlarni mustahkamlashga oid boshqa masalalar bo‘yicha

kadrlar malakasini oshirish hamda ularni qayta tayyorlash bo‘yicha ana shunday maxsus o‘quv

kurslari erta-indin o‘z faoliyatini boshlashi kutilmoqda.

15 may — Xalqaro oila kuni munosabati bilan joriy yilning 8 may kuni Vazirlar Mahkamasi

yig‘ilishining bayoni bilan Oilalar mustahkamligini ta’minlash, oilaning farzand tarbiyasi

borasidagi mas’uliyatini oshirish, oilaviy qadriyatlarni mustahkamlash, jamiyatda tinchlik va

barqarorlikni saqlashda oilaning tutgan o‘rnini targ‘ib qilish bo‘yicha kompleks chora-tadbirlar

dasturi qabul qilindi. Unga muvofiq, 10 — 17 may kunlari mamlakatimizda “Mustahkam oila

haftaligi” deb e’lon qilindi. Ayni kunlarda butun respublikamiz bo‘ylab joylarda oilalar

barqarorligini ta’minlashga qaratilgan ma’naviy-ma’rifiy uchrashuvlar, yuzma-yuz muloqotlar,

savol-javoblar, viktorinalar, sport-sog‘lomlashtirish musobaqalari, ilmiy-amaliy

konferensiyalar, kitobxonlik kunlari va boshqa turli mavzulardagi tadbirlar o‘tkazish avj pallaga

kirgan.

Bular, albatta, quvonarli. Biroq bugungi globallashuv sharoiti ijtimoiy-iqtisodiy omillar juda tez

o‘zgarayotgan bir chog‘da chinakam ma’naviyat o‘chog‘i, milliy an’ana va urf-odatlarni asrab-

avaylash manbai — oilalar bilan ishlashni tobora kuchaytirishni taqozo etmoqda. Davlatimiz

rahbari shu yil 7 fevral kuni mutasaddilar ishtirokida o‘tgan yig‘ilishda, Sirdaryo hamda

Namangan viloyatlariga tashrif buyurganida ham sohada hali amalga oshirish zarur bo‘lgan

qator dolzarb vazifalar turganiga urg‘u berar ekan, oilaga e’tibor aslida bu o‘zligimizga e’tibor

ekanini alohida ta’kidladi.

Hozirgi paytda mamlakatimizda 7 milliontadan ortiq oilalar mavjud. Ularda kamolga

yetayotgan bolalar esa — ertamiz egalari, kelajagimiz. Har bir oilaning mustahkam bo‘lishi,

ularda sog‘lom muhit qaror topishi farzandlar tarbiyasida muhim rol o‘ynaydi. Ayniqsa,

yurtimizdagi tinchlik-osoyishtalik, ijtimoiy barqarorlikni kafolatlashda ham katta o‘rin tutadi.

Shunday ekan, bu boradagi sa’y-harakatlar ko‘lamini kengaytirish maqsadga muvofiq va bu

zimmamizga katta mas’uliyat yuklaydi. 

3.Мustaqillik yillarida yoshlarni oila va unda saqlanib kelayotgan azaliy qadriyatlar ta'sirida

axloqan tarbiyalash muammosi ko‘plab nazariy va empirik izlanishlar predmetiga aylanmoqda.

Zero, bunday yondashuv o‘tmish allomalarning falsafiy-g‘oyaviy qarashlari, oila va oilaviy

tarbiya masalalariga bag‘ishlangan o‘gitlari; ma'no-mohitiga mosdir. Sharqning buyuk

mutafakkirlari sanalmish Ahmad al- Farg‘oniy, Mahmud az-Zamaxshariy, Abu Nasr al-Forobiy,

Abu Bakr Muhammad ibn Al-Abbos Al Xorazmiy, Abu Rayhon Beruniy, Ibn Sino kabi o‘nlab

allomalar qarashlarida bola tarbiyasida eng muhim ijtimoiy omil sifatida oila, ota-onaning

dunyoqarashi, tarbiya uslublari va bunda jamiyat e'tirof etgan me'yorlarning oila

qadriyatlariga- muvofiqligi tamoyili o‘z ifodasini topgan. Chop etilayotgan qator risola va

kitoblarda, ilmiy va ommabop maqolalarda ham bu masalaning turli jihatlari yoritilmoqda.

Bolalarda bilimlarni egallashga bo‘lgan intilish, ijtimoiy faoliyatning-shakllanishida ota-

onalarning samarali ishtirok etishlari hal qiluvchi omil bo‘lib, bu oila tarbiyasini muvaffaqiyatli

amalga oshirishning zarur shartlaridan biri hisoblanadi. Oila tarbiyasida bolalar hayotini to‘g‘ri

tashkil etish ularni vaqtdan samarali va unumli foydalanishlarining asosiy garovidir. Bolalarning

oiladagi vaqtini o‘yin, mehnat va o‘qish faoliyatlari bo‘yicha to‘g‘ri taqsimlash nihoyatda

muhimdir. Oila jismoniy va psixologik jihatdan sog‘lom, ma'naviy barkamol, mehnat, ijtimoiy

hamda oilaviy hayotga tayyor shaxsni shakllantirib berishi lozim. Oila tarbiyasining mazmuni

bolalarga ijtimoiy tarbiyaning mazkur yo‘nalishlari -jismoniy, axloqiy, aqliy, estetik, mehnat,

ekologik, iqtisodiy, huquqiy, siyosiy-g’oyaviy hamda jinsiy ta'lim-tarbiya berish, ularda faoliyat

ko‘nikma va malakalarini shakllantirishdan iborat.

Oila muhitida tashkil etiladigan jismoniy tarbiya o‘zida bolani har jihatdan chiniqtirish, ularni

tozalik va ozodalikka o‘rgatish, o‘z sogэligi uchun g’amxo‘rlik qilish va mas'uliyatli bo‘lishni

ta'minlashga qaratilgan harakatlarning mazmunini ifoda etadi.

---

Oila tarbiyasida bolalarni aqliy jihatdan tarbiyalash ham muhim o‘rin tutadi. Bu

boradagi dastlabki va muhim vazifa ota-ona tomonidan bolaning qiziqish va

ehtiyojlarini ko‘ra bilish asosida tasavvur, idrok, tafakkur, xotira hamda diqqatni

takomillashtirishga yordam beruvchi mashg’ulotlarga jalb etishdan iborat.

Axloqiy tarbiya oila tarbiyasining o‘zagini tashkil etadi. Uning maqsadi bolalarda eng

oliy axloqiy sifatlar, ota-ona hamda oilaning boshqa a'zolari, shuningdek atrofdagilarga

nisbatan adolat, mehr-muxabbat kattalarga hurmat, kichiklarga vijdon, or-nomus,

gurur, burch, insonparvarlik, mehnatsevarlik, sahovat, to‘g‘riso‘zlik, kamtarlik

muruvvat, intizomni ijtimoiy anglash va hokazolarni shakllantirishdan iboratdir.

Oilada estetik tarbiyani to‘g‘ri va samarali tashkil etilishi ayniqsa muhimdir. Bolalar

juda yoshligidanoq soxta go‘zalliklar (yarim yalang‘och badan, me'yoridan ortiq

qilingan pardoz, urfga kirib borayotgan kosmetik operatsiyalar «mahsuli», o‘ta

darajadagi yaltiroq mato yoki tayinchoqlar) go‘zallikning timsoli emasligini anglab

yetishlari lozim.

Farzandlarning har tomonlama yetuk bo‘lib voyaga yetishlarida ota-ona, oilaning

boshqa a'zolarining dunyoqarashlari, hayotiy yondashuvlari va ma'naviy dunyosi o‘ziga

xos o‘rin tutadi.

Oila qadim - qadimdan muqaddas dargoh deb hisoblanib kelingan. Inson turmushini

oilasiz tasavvur etib bo‘lmaydi, chunki u umri mobaynida oila ta'sirini sezib turadi,

dastlab ota-onasining oilasida, so‘ng o‘zi qurgan oilasida hayot kechiradi. Har ikki

holda ham oila insonning shaxs sifatida qaror topishiga muhim tarbiyaviy ta'sir

kursatadi.Insonning shaxs sifatida hayotiy xususiyatlari, so‘zsiz, oilada

shakllanadi.Oilada u ona tilida so‘zlashishni o‘rganadi.Millati, xalqi urf-odatlarini,

an'analarini, umuminsoniy qadriyatlarni o‘zlashtiradi, dunyoqarashi, mafkurasi

shakllanadi. Shu sababli oila jamiyatning ijtimoiy va ma'naviy - axloqiy tayanchi

hisoblanadi.

Birinchi prezidentimiz I.A.Karimov o‘zining "O‘zbekistonning o‘z istiqlol na taraqqiyot

yo‘li" asarida jamiyatning asosiy negizi bo‘lgan oila, yoshlar tarbiyasi, insonparvarlik,

vatanparvarlik haqida to‘xtalib: "Oila - jamiyatimizning negizi. Bizning davlatimizni ham

katta bir oila deb tushunish mumkin va lozim. Bunda o‘zaro xurmat va qattiq tarbiya

bo’lmasa, barcha a'zolari o‘z burchlarini ado etmasa, bir - biriga ezgulik bilan mehr

oqibat ko‘rsatmasa, yaxshi va munosib tarzda yashash mumkin emas. Oila qonunlari

asosida quriladi, o‘zining ko‘p asrlik mustahkam va ma'naviy tayanchlariga ega bo‘ladi,

oilada demokratik negizlarga asos solinadi, odamlarning talab - ehtiyojlari va

qadriyatlari shakllanadi.

Bu esa eng oliy darajada ma'naviy qadriyat.inson qalbining gavharidir" - deydi va

musulmon o‘zbek davlati xalqimizning tarixiy yutug’i ekanini aytib, shu davlatda

yashayotgan inson, oila boshliqlarining oldida turgan asosiy vazifalarini aniq ko‘rsatadi.

Har bir oilada dunyoga kelgan bola - yosh avlod davlat o‘rtaga qo‘ygan maqsadlarni

amalga oshirishda fidokorlik, mehnatsevarlik bilan xizmat qiladigan shaxs sifatida

kamol toptirilishi kerak.

O’tmishda oilada yosh avlodni xayotga tayyorlashda qo‘llangan usul va vositalar, tadbir

shakllari, oiladagi o‘ziga xos urf - odat va an'analar, oila boshliqlari sanalmish ota va

onalarning tarbiya haqidagi g’oyalari, hayotiy tajribalari milliy xalq tarbiyasida

mujassamlangan. Unda yosh avlodni oilaviy hayotga tayyorlash jarayni murakkab,

serqirra va uzluksiz bo‘lib, ularning kelgusi oilaviy hayotga to‘laqonli tayyor bo‘lishi

uchun eng muhim talablarni, insoniy xislarni shakllantirishi muhim va zarurdir.

Hozirgi davrda oilalarning buzilishi bolalarning ota yoki ona mexridan erta juda

bo‘lishining asosiy sabablari ham oila qurish va o‘z tengini tanlashda oqillikning

yetishmasligi, xulq-odob hamda oilaviy munosabatlar me'yorlariga rioya etmaslik, oila

xo‘jaligini yuritishda uquvsizlik, ma'naviy qashshoqlik va tekinxo‘rlikdir.

---

Oilada milliy ijtimoiy fazilatlar va ularni shakllantirishning metodik asoslarini ishlab chiqish; 

Oilada milliy tarbiya metodlarini o‘rganish va takomillashtirishning ijtimoiy-pedagogik

asoslarini tadqiq etish; 

Ota-onalar milliy pedagogik mahoratlarini oshirishga qaratilgan metodik tavsiyalar ishlab

chiqish. 

Tаdqiqоtning mеtоdlаri: Suhbаt, kuzаtish, sаvоl-jаvоb mеtоdlаri 

Tаdqiqоtning ilmiy yangiligi vа nаzаriy аhаmiyati: 

Tadqiqot materiallaridan talabalar oqituvchilar ilmiy maqolalar yozishda,dars o’tishda va

boshqa tarbiyaviy maqsadlarda foydalanish mumkin. Ota-onalar milliy pedagogik

mahoratlarini oshirishga qaratilgan metodik tavsiyalar ishlab chiqish. 

Yosh avlodni oilaviy xayotga ikki yo‘nalishda olib boriladi:

1. Ota - onalar tomonidan (oila muxitida).

2. O‘qituvchilar tomonidan (ta'lim muassasalarida).

Bu har ikki yo‘nalishda ham o‘ziga xos yordamchi omillar mavjul bo‘lib. ular mahalla,

jamoatchilik, maktabdan tashqari muassasalar va boshqalar hisoblanadi.

O‘z hayot tajribamga asoslanib shuni aytmoqchimanki, bolada eng katta ishonchni oila a'zolari

tashkil qilar ekan. Bolaning atrofdagi odamlarga munosabati, oila a'zolari o‘rtasidagi

munosabat axloqiy jihatdan qanchalik yuksakligiga bog‘liqdir. Ota - ona mehridan

g‘amxo‘rlikdan baxramand bo‘lmagan, oilaning har tomonlama himoyasini his etmagan bola

o‘z atrofidagi insonlardan doimo xavotirda, hadiksirab yashaydi, uni aksi bo‘lgan oilada esa,

aksincha bolada atrofdagilarga nisbatan hurmatini kuchaytiradi, uning ijtimoiy faoliyaitini

oshiradi.

Sharqda azal-azaldan oila tarbiyasiga yuksak baho berib kelingan. O‘zbek oilasidagi

tarbiyanyng o‘ziga xosligi va qadr-qimmati shunchaki, bu yerda farzandlar ongiga eng e'tiqodni

singdirish jarayonida oilaning kattalari - bobolar, momolar, yaqin qarindosh-urug‘lar ham

bevosita ishtirok etadilar. Azaliy turkiy udumga binoan ota-onadan ham ko‘ra bobo-

buvilarning tarbiyaviy ta'siri kuchliroq bo‘ladi. Tarixdan ma'lumkn, asosan keksalar oiladagi

ma'naviy muhitning boshqaruvchilari bo‘lganlar. Masalan, Saroy Mulk xonim Shohruh Mirzoni,

suyukli nabiralari Muhammad Sulton Mirzo, Xalil Sulton Mirzo, Ulug‘bek Mirzolar tarbiyasini

o‘z bo‘yniga olgan. Asrlar mobaynida shakllangan, avloddan- avlodga bebaho meros sifatida

o‘tib kelayotgan oilaviy urf-odat, marosim va bayramlar ham farzandlarni oila muhitida to‘g‘ri

tarbiyalashda muhim omil bo‘ladi. Har bir oilaning rioya etilishi lozim bo‘lgan an'analari va

rasm- rusmlarining borligi, ularning jamiyat va mahalla an'analari oilap uyg‘unligi ham bolada

oilaga nisbatan e'tiqodni tarbiyalashning muhim yo‘nalishi hisoblanadi. 

Mavzuning maqsadi: O‘zbekiston Respublikasi “Ta'lim to‘grisi”dagi qonun “Kadrlar tayyorlash

milliy dasturi”dan kelib chiqqan holda, sog‘lom va barkamol avlodni tarbiyalashda jimiyatning

muhim bo‘g‘ini bo‘lgan oilaga alohida e'tibor berish va uni har tomonlama asrab avaylash,

oilanish sog‘lom iqlimi ota-onaning bir-biriga mehri va hurmati muhim ekanligi, hamda

oiladagi sog‘lom muhit-sog‘lom mafkurani shakllantirish va har bir oilaning mustahkamligi,

faravonligini ta'minlashga qaratilgan. 

Mavzuning vazifasi:  

Mavzuning ob'ekti: Buхоrо shаhаr pеdаgоgikа kаsb-hunаr kоllеji 

Mavzuning prеdmеti: Oilada milliy ijtimoiy fazilatlar va ularni shakllantirishning metodik

asoslarini o’rgаnish 

Mavzuning metodologik asosi O‘zbekiston Respublikasi “Ta'lim to‘g‘risi”dagi qonuni ,“Kadrlar

tayyorlash milliy dasturi”, o‘zbek xalq pedagogikasida ilgari surilgan qarashlar, milliy istiqlol

goyasining asosiy tushuncha va tamoyillari, O‘zbekiston Respublikasining “Oila” Kodeksi,

g‘oyalar, shuningdek, jamiyati ma'naviyatini shakllantirish borasidagi davlat siyosati

mazmunidan iboratdir. 

-Oilada milliy tarbiya metodlarini o‘rganish va takomillashtirishning ijtimoiy-pedagogik

asoslarini tadqiq etish. Ota-onalar milliy pedagogik mahoratlarini oshirishga qaratilgan

metodik tavsiyalar ishlab chiqish. 

---

4.Boy ilmiy-madaniy merosimiz, qadimiy urf-odat hamda an

ʼ

analarimizdan ayonki, har

qanday zamon va makonda ham oila biz uchun muqaddas qadriyat sanalgan. Binobarin,

tarbiyaviy, ma

ʼ

naviy-ma

ʼ

rifiy, ruhiy-axloqiy, iqtisodiy-huquqiy munosabatlarga asoslangan

ijtimoiy birlik hisoblanmish oila qanchalik mustahkam bo

ʻ

lsa, jamiyat ham shunchalik

barqaror taraqqiy etishini ajdodlarimiz juda yaxshi anglashgan.

Shu bois ota-bobolarimiz oilaga juda katta e

ʼ

tibor bilan qarashgan. Buyuk allomalarimiz

Mahmud Koshg

ʻ

ariy, Ahmad Yugnakiy, Kaykovusdan tortib Beruniy, Ibn Sino, Forobiy,

Alisher Navoiy, Mirzo Ulug

ʻ

bek va boshqalargacha o

ʻ

z asarlarida oilaviy masalalar, xususan,

oila a

ʼ

zolari o

ʻ

rtasidagi o

ʻ

zaro munosabatlar, bola tarbiyasida ota-ona, bobo-buvining o

ʻ

rni,

komil va vatanparvar shaxsni yetishtirishda bu muhim ijtimoiy institutning roliga alohida

yondashib, ibratli hikoyatlar, rivoyatlar, farzandlarga maktublar, hikmatli so

ʻ

zlar, she

ʼ

riy

satrlar orqali pand-nasihatlar, hayotiy xulosalar yozib qoldirganlar. Mahmudxo

ʻ

ja Behbudiy,

Abdurauf Fitrat, Abdulla Avloniy, Abdulla Qodiriy, Cho

ʻ

lpon, Munavvarqori

Abdurashidxonov kabi ma

ʼ

rifatparvarlarimiz ham odob-axloqi go

ʻ

zal, jismonan va ma

ʼ

nan

yetuk avlodni tarbiyalashning yagona yo

ʻ

li — barqaror oila qurish ekanini, oilani

mustahkamlamasdan davlat va jamiyat taraqqiyotiga erishib bo

ʻ

lmasligini ta

ʼ

kidlashgan.

Bugungi shiddat bilan o

ʻ

zgarib borayotgan globallashuv davriga kelib ham O

ʻ

zbekiston o

ʻ

z

istiqboli va kelajagini oilani rivojlantirish, uni e

ʼ

zozlashda, deb bilayotgani yuqoridagi

an

ʼ

anaviy qadriyatlarimizni yanada boyitgan holda zamonaviy, namunali va farovon oilani

barpo etish davlat siyosatining ustuvor yo

ʻ

nalishlaridan biriga aylanganida ham yaqqol

namoyon bo

ʻ

lmoqda.

Prezidentimizning joriy yil 2 fevraldagi “Xotin-qizlarni qo

ʻ

llab-quvvatlash va oila institutini

mustahkamlash sohasidagi faoliyatni tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to

ʻ

g

ʻ

risida”gi

Farmoni bilan milliy hamda ma

ʼ

naviy qadriyatlarimiz asosida ushbu sohada yillar davomida

to

ʻ

planib qolgan, e

ʼ

tibordan chetda qolib kelgan muammolar yechimi yuzasidan tegishli

davlat organlari hamda jamoat tashkilotlari oldiga eng muhim va dolzarb vazifalar qo

ʻ

yildi.

Mazkur Farmonga binoan, Vazirlar Mahkamasi huzurida “Oila” ilmiy-amaliy tadqiqot

markazi oila instituti sohasida yagona davlat siyosatini yurituvchi tizim sifatida tashkil etildi.

Markazning asosiy vazifasi davlat va jamoat tashkilotlari, parlament, siyosiy partiyalar,

ommaviy axborot vositalari hamda fuqarolik jamiyatining boshqa institutlarini O

ʻ

zbekiston

oilalarini mustahkamlash g

ʻ

oyasi atrofida birlashtirish, bu boradagi ishlarni muvofiqlashtirib

borish, mamlakatda faqat sog

ʻ

lom oila — sog

ʻ

lom jamiyat ustuni bo

ʻ

la olishini aholi ongiga

singdirish, ilmiy-innovatsion tadqiqotlarni amalga oshirish orqali oila institutini

mustahkamlash etib belgilangani mamlakatimizda bu borada mutlaqo yangi bosqichdagi

sa

ʼ

y-harakatlar boshlanganidan dalolat beradi.

O

ʻ

z navbatida, umuminsoniy va milliy oilaviy qadriyatlarni tahlil qilish asosida zamonaviy,

namunali oila mezonlarini belgilash hamda “Oila jamiyat va davlat himoyasida”

konstitutsiyaviy prinsipini keng targ

ʻ

ib etish va jamiyatga singdirish masalalariga kompleks

yondashish faoliyatimizda ustuvor ahamiyat kasb etmoqda.

Xususan, oilani mustahkamlash va rivojlantirish, oilalarda ma

ʼ

naviy-axloqiy muhitni

yaxshilash, jamiyatda eng ibratli oilaviy an

ʼ

analarni saqlab qolish hamda targ

ʻ

ibot qilish

masalalari bo

ʻ

yicha hududlarda qator fundamental, amaliy va innovatsion tadqiqotlar olib

borilayotir. Misol uchun, zamonaviy muvaffaqiyatli oila mezonlari qanday bo

ʻ

lishi kerak,

degan mavzuda respublikamizning turli viloyatlarida 800 dan ortiq oilalarda ijtimoiy

so

ʻ

rovlar o

ʻ

tkazilib, yakuniy natijalar bo

ʻ

yicha zamonaviy oilaning modeli ishlab chiqildi.

Tadqiqot o

ʻ

tkazilgan oilalar vakillarining fikrlariga ko

ʻ

ra, oiladagi sog

ʻ

lom va barqaror,

osoyishta psixologik muhit; yuksak ma

ʼ

naviy-axloqiy tarbiya; yetarli darajadagi iqtisodiy va

maishiy sharoitlar; oila a

ʼ

zolarining ta

ʼ

lim yo

ʻ

nalishida oliy ma

ʼ

lumotlilik darajasi; sihat-

salomatlikka alohida e

ʼ

tibor qaratish zamonaviy namunali oilaning asosiy mezonlari qatoriga

kiradi.

---

Shu o

ʻ

rinda har qancha achchiq bo

ʻ

lmasin, ochiq aytish kerak, tadqiqotlarimizning

ko

ʻ

rsatishicha, keyingi paytlarda xalqimizga xos bo

ʻ

lmagan ayrim illatlar — oilaviy

ajrashishlar, turli nizoli vaziyatlar, ishsizlik, oiladagi nosog

ʻ

lom muhit, ma

ʼ

naviy tushkunlik,

ehtiyojmandlik, jinoyatga qo

ʻ

l urish holatlari kabi omillar notinch, noqobil, kemtik oilalar va

qator ijtimoiy-ma

ʼ

naviy muammolarni paydo qilmoqda. Ayniqsa, ajrashishlar sonining

kamaymayotgani kishida jiddiy tashvish uyg

ʻ

otadi. Respublikamizning uchta viloyatida olib

borgan tadqiqotlarimizdan ma

ʼ

lum bo

ʻ

ldiki, oilalar barbod bo

ʻ

lishiga quyidagi omillar asosiy

sabab bo

ʻ

lmoqda:

Psixologik omil — oiladagi og

ʻ

ir psixologik muhit, o

ʻ

zaro tushunishning yo

ʻ

qligi, oiladagi

doimiy nizolar, ota-onalarning yosh er-xotin hayotiga aralashishlari, yosh er-xotinlarni

begonalashtirib qo

ʻ

yish, bir-biriga befarqlik;

Ijtimoiy omil — ichkilikbozlik, farzandsizlik, er yoki xotinning salomatligi yaxshi emasligi;

Ma

ʼ

naviy-axloqiy omil — er-xotindan birining uzoq vaqt davomidagi nikohdan tashqari

aloqalari;

Iqtisodiy omil — turarjoy sharoitlarining qoniqarli emasligi, moddiy yetishmovchilik,

ishsizlik, erning oilani ta

ʼ

minlamasligi, mehnat migranti sifatida chet elga ketgan er-xotindan

birining oilasi bilan aloqasi uzilgani, qarzlarni uzolmaslik.

E

ʼ

tirof etish lozim, hozirgi kunga qadar 11800 dan ortiq nizoli oilalarning ishi sudga yetib

bormasdan, FHDYO organi va sudga ajrashish uchun ariza bergan 3100 dan ziyod oilalarni

esa hamkor tashkilotlar bilan birgalikda yarashtirishga erishildi. Umuman, buzilib ketish

arafasida turgan 14645 ta oila saqlab qolindi.

Olib borilgan tadqiqotlarimiz xulosalariga tayanib, ajrashishlarning oldini olish, oilalarni

mustahkamlashga qaratilgan qator takliflar ishlab chiqdik. Bizningcha, eng avvalo, mahalla

fuqarolar yig

ʻ

inlari huzuridagi Yarashtirish komissiyalari va “Ota-onalar universiteti”

tuzilmalari uchun malakali kadrlar tayyorlashni yo

ʻ

lga qo

ʻ

yish zarur. Oila qurayotgan

fuqarolarni tegishli qonunchilik asosida er-xotinning huquq va majburiyatlari, xususan,

nikoh shartnomasini tuzish tartiblari, shart-sharoitlari, oqibatlari yuzasidan huquqiy

savodxonligini oshirish lozim. Bu borada keng qamrovli targ

ʻ

ibot ishlarini yuritish, tegishli

uslubiy qo

ʻ

llanmalar yaratish, metodik tavsiyalar ishlab chiqish maqsadga muvofiq.

Umumta

ʼ

lim maktablaridan tortib, oliy o

ʻ

quv yurtlarining dasturlarigacha oila saboqlarini

o

ʻ

rgatuvchi dars mashg

ʻ

ulotlarini kiritish foydadan xoli bo

ʻ

lmaydi.

Joylardagi o

ʻ

rganishlarimiz shuni ko

ʻ

rsatmoqdaki, bugun oila atalmish muqaddas dargoh

ostonasidan xatlayotgan ko

ʻ

pchilik yoshlarimiz, afsuski, mustaqil hayotga na iqtisodiy, na

ma

ʼ

naviy, na huquqiy, na ruhiy va na diniy-ma

ʼ

rifiy tomondan tayyor. Bu muammoga

yechim izlab Toshkent viloyatining Parkent tumanida FHDYO organiga nikohdan o

ʻ

tishga

ariza bergan bo

ʻ

lg

ʻ

usi kelin-kuyovlar uchun maxsus o

ʻ

quv-kursi tashkil etib, bir oy

mobaynida ularning bilim va ko

ʻ

nikmalarini oshirishga harakat qildik. 15 juftlikka o

ʻ

z

kasbining mohir ustasi bo

ʻ

lgan mutaxassislar tomonidan interaktiv, innovatsion usullarda

mashg

ʻ

ulotlar o

ʻ

tildi. Parkent tumanida izchil davom ettirilayotgan bu o

ʻ

quv-kursi yoshlarga

nihoyatda ma

ʼ

qul kelgani bois ushbu tajribani butun respublikamiz bo

ʻ

ylab

ommalashtirmoqdamiz. Yaqin kunlar ichida esa markazimizning O

ʻ

zbekiston yoshlar ittifoqi

bilan birgalikdagi loyihasi — Toshkent shahrining Shayxontohur tumanida “Bo

ʻ

lg

ʻ

usi kelin-

kuyovlar innovatsion maktabi” faoliyat boshlayapti.

Bundan tashqari, mutaxassislarimiz tomonidan Namangan viloyatida oila masalalariga

yangicha innovatsion yondashuv joriy etilmoqda. Buning uchun avval oilaga ko

ʻ

rsatiladigan

xizmatlar To

ʻ

raqo

ʻ

rg

ʻ

on tumanidagi qator muassasalar bilan hamkorlikda kompleks o

ʻ

rganib

chiqildi. Oilalar bilan ishlash bo

ʻ

yicha treninglar tashkil etish orqali soha mutaxassislariga

mukammal bilim va ko

ʻ

nikmalar berildi. O

ʻ

z navbatida, “Oila” markazining mutaxassislari

davlat hamda nodavlat tashkilotlariga oilaga xizmat ko

ʻ

rsatishni ta

ʼ

minlab beruvchi

mutaxassis sifatida yaqinlashtirilmoqda. Natijada murakkab sharoitda qolgan, muammoli

oilalar davlat xizmatidan bahramand bo

ʻ

lyapti. Ayni vaqtga qadar To

ʻ

raqo

ʻ

rg

ʻ

on tumanidagi

oilalar holati to

ʻ

liq ilmiy-amaliy tahlil qilinib, 84 tasini nochor holatdan chiqarish bo

ʻ

yicha

har biri uchun alohida “Yo

ʻ

l xaritasi” ishlab chiqildi va ushbu hujjatlar hayotga joriy

etilayotir.

---

Albatta, oilalar bilan ishlashda soha mutaxassislaridan yuqori bilim hamda ko

ʻ

nikma, o

ʻ

ziga xos

tajriba talab etiladi. Shuni e

ʼ

tiborga olib, markazimizning viloyat boshqarmalari qoshida tashkil

qilingan kadrlar malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash bo

ʻ

yicha maxsus o

ʻ

quv-kurslarida,

birinchi navbatda, markaz hamda hududiy bo

ʻ

linmalari xodimlari uchun o

ʻ

quv-kurslari tashkil

etilib, mashg

ʻ

ulotlarni o

ʻ

taganlarga maxsus sertifikatlar berildi. Hozirgi kunda esa butun

respublika bo

ʻ

ylab mahalla fuqarolar yig

ʻ

inlarining xotin-qizlar bilan ishlash va oilalarda

ma

ʼ

naviy-axloqiy qadriyatlarni mustahkamlash bo

ʻ

yicha mutaxassislari o

ʻ

quvlari izchil davom

ettirilmoqda.

Oila instituti sohasida markazimiz bir qator davlat va nodavlat, xalqaro tashkilotlar bilan ham

o

ʻ

zaro hamkorlik aloqalarini mustahkamlamoqda. Ayni paytga qadar 20 dan ortiq tashkilotlar

bilan Memorandum imzolanib, faol hamkorlik o

ʻ

rnatildi.

Shu o

ʻ

rinda alohida ta

ʼ

kidlash joiz, joriy yilning 27 iyun kuni Prezidentimiz qarori bilan

O

ʻ

zbekiston Respublikasida oila institutini mustahkamlash konsepsiyasi va uni amalga oshirish

bo

ʻ

yicha “Yo

ʻ

l xaritasi” tasdiqlangani ham yurtimizda oilalar farovonligi uchun davlat hamda

jamiyat astoydil qayg

ʻ

urayotganining hayotiy ifodasi bo

ʻ

ldi.

Ushbu Konsepsiyani amalga oshirishdan ko

ʻ

zlangan asosiy maqsad mamlakatimizdagi har bir

oilaning huquq va manfaatlarini to

ʻ

liq ro

ʻ

yobga chiqarish, ular uchun munosib turmush sharoitini

yaratish, oilaviy munosabatlar muvozanatini ta

ʼ

minlash, oila farovonligini oshirish, muxtasar

aytganda, oila institutini har tomonlama qo

ʻ

llab-quvvatlagan holda, davlatimizning izchil va

barqaror taraqqiyotiga erishishdir. Niyatimiz, har bir oila ma

ʼ

naviy sog

ʻ

lom, baxtli va xotirjam

hayot kechirsin. Oila bag

ʻ

rida ulg

ʻ

ayayotgan farzandlar komil inson sifatida voyaga yetib,

davlatimizning kuchiga kuch, qudratiga qudrat qo

ʻ

shaversin. Zero, oila jamiyatning asosiy

bo

ʻ

g

ʻ

ini ekan, uning mustahkam bo

ʻ

lishi, farovonligi davlatimiz va jamiyatimiz ravnaqiga xizmat

qilishi, shubhasizdir.

O‘zbekistonda oilani rivojlantirishga global darajada Birlashgan Millatlar Tashkilotining Barqaror

taraqqiyot maqsadlari doirasida, shuningdek, 2017 — 2021-yillarda O‘zbekiston Respublikasini

rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasi doirasida qaraladi.

 Shu bilan birga, ushbu sohada davlat siyosatini muvaffaqiyatli olib borishni to‘xtatib turuvchi bir

qator tizimli muammo va kamchiliklar oila institutini mustahkamlash sohasidagi islohotlarni to‘liq

ro‘yobga chiqarishga va belgilangan maqsadlarga erishishga to‘sqinlik qilmoqda. Chunonchi: 

 birinchidan, tegishli idora va tashkilotlar faoliyatini muvofiqlashtirish hamda monitoring

qilishning ta’sirchan tizimi mavjud emas, oilani rivojlantirish masalalari bo‘yicha davlat, fuqarolik

jamiyati institutlari va xususiy sektor hamkorligi past darajada;

 ikkinchidan, oila institutini mustahkamlash sohasidagi ilmiy tadqiqotlar ixtisosligi tor, hozirgi

hayot voqeligidan uzilib qolgan, ilmiy tadqiqotlar natijalari amaliyotga sust joriy etilmoqda; 

 uchinchidan, oilaning demografik rivojlanishida o‘zgarishlar yuz bermoqda, oila ajralishlari soni

o‘smoqda, mazkur sohada salbiy tendensiyalar va muammolar sabablarini asoslovchi tadqiqotlar

yetishmayapti;

 to‘rtinchidan, oilada, ta’lim muassasalarida madaniy-tarixiy meros salohiyatidan sust

foydalanilmoqda, milliy mentalityetimizga yot bo‘lgan g‘oya va qarashlar ta’sirining oldini olish

borasidagi ishlar samarasiz;

 beshinchidan, oila institutini mustahkamlashning qonunchilik asoslari mukammal emas,

huquqni qo‘llash amaliyotini va ilg‘or xorij amaliyotini o‘rganish asosida oilani himoya qilish va

qo‘llab-quvvatlash sohasida mustahkam huquqiy asos mavjud emas;

 oltinchidan, mutaxassislar yetishmaydi va kadrlar malakasi past darajada, ta’lim tizimida

mutaxassislarga bo‘lgan ehtiyojni prognozlashtirish mexanizmi yo‘lga qo‘yilmagan, oila institutini

mustahkamlash va rivojlantirish bo‘yicha o‘quv dasturlari mukammal emas.

 Oila institutini takomillashtirish bo‘yicha kompleks chora-tadbirlarni amalga oshirish, bu

jarayonda davlat organlari, fuqarolik jamiyati institutlari va fuqarolarning yaqin hamkorligini

hamda faol rolini ta’minlash maqsadida, shuningdek, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining

2018-yil 2-fevraldagi “Xotin-qizlarni qo‘llab-quvvatlash va oila institutini mustahkamlash

sohasidagi faoliyatni tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PF-5325-son

Farmoniga muvofiq:

---

 1. O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiga binoan oila jamiyatning asosiy bo‘g‘ini

hamda jamiyat va davlat muhofazasida bo‘lish huquqiga ega ekanligi ma’lumot uchun

qabul qilinsin.

 2. Quyidagilar O‘zbekiston Respublikasida oila institutini mustahkamlash bo‘yicha asosiy

yo‘nalishlar etib belgilansin: 

 oila institutini mustahkamlashning institutsional va huquqiy asoslarini takomillashtirish,

ijtimoiy sheriklikni kuchaytirish;

 zamonaviy oilani mustahkamlash va rivojlantirish masalalari bo‘yicha fundamental,

amaliy va innovatsion tadqiqotlar olib borish;

 demografik rivojlanishni rag‘batlantirish va oila farovonligi darajasini oshirish;

 oilaning tarbiyaviy-ta’lim salohiyatini mustahkamlash, jamiyatda an’anaviy oilaviy

qadriyatlarni saqlash, oilalarda ma’naviy-axloqiy muhitni yaxshilash;

 oilalarga ta’sirchan metodik, konsultativ va amaliy yordam ko‘rsatishning samarali

tizimini yaratish.

 3. Quyidagilar:

 O‘zbekiston Respublikasida oila institutini mustahkamlash konsepsiyasi (keyingi o‘rinlarda

Konsepsiya deb yuritiladi) 1-ilovaga muvofiq;

 O‘zbekiston Respublikasida oila institutini mustahkamlash konsepsiyasini amalga oshirish

bo‘yicha “Yo‘l xaritasi” (keyingi o‘rinlarda “Yo‘l xaritasi” deb yuritiladi) 2-ilovaga muvofiq

tasdiqlansin.

 Vazirliklar, idoralar, mahalliy davlat hokimiyati organlari va boshqa tashkilotlar rahbarlari

“Yo‘l xaritasi”da nazarda tutilgan tadbirlar sifatli hamda to‘liq bajarilishi uchun shaxsan

javobgar ekanligi belgilab qo‘yilsin.

 4. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi “Oila” ilmiy-amaliy tadqiqot

markazi (keyingi o‘rinlarda “Oila” markazi deb yuritiladi):

 Konsepsiya va “Yo‘l xaritasi”ni amalga oshirish jarayonining samarali muvofiqlashtirilishi

hamda tizimli monitoringi, ularning ijrosi to‘g‘risida O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar

Mahkamasiga har chorakda axborot berilishini ta’minlasin;

 Konsepsiya va “Yo‘l xaritasi”ni amalga oshirishga bag‘ishlangan axborot-tahliliy

sharhlarni aniq ko‘rsatkich va natijalarni ko‘rsatgan holda muntazam ravishda tayyorlash

va ommaviy axborot vositalarida e’lon qilib borilishi choralarini ko‘rsin;

 zarur hollarda, fuqarolik jamiyati institutlari, ilmiy doiralar, xalqaro tashkilotlar vakillarini,

xorijiy ekspertlarni Konsepsiya va “Yo‘l xaritasi”ni amalga oshirishda ishtirok etishga,

shuningdek, oila institutini mustahkamlash bo‘yicha dolzarb masalalarni muhokama

qilishga jalb qilsin.

 5. “Oila” markazi, O‘zbekiston Xotin-qizlar qo‘mitasi, “Mahalla” xayriya jamoat fondi,

O‘zbekiston yoshlar ittifoqi va keng jamoatchilikning Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh

Assambleyasining 1993-yil 20-sentabrdagi A/RES/47/237-son rezolyutsiyasi bilan e’lon

qilingan Xalqaro oila kunini respublikaning barcha hududlarida har yili nishonlash

to‘g‘risidagi taklifi ma’qullansin.

 “Oila” markazi respublikada 2019-yilda va keyingi yillarda Xalqaro oila kunini nishonlash

to‘g‘risidagi Hukumat farmoyishi loyihasini 2018-yil 1-sentabrga qadar O‘zbekiston

Respublikasi Vazirlar Mahkamasiga kiritsin.

 6. O‘zbekiston Respublikasi Jismoniy tarbiya va sport vazirligi, Madaniyat vazirligi

Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar

hokimliklari bilan birgalikda muntazam ravishda sport va madaniy tadbirlarni tashkil qilsin

hamda ularni Xalqaro oila kuni arafasida o‘tkazishga alohida e’tibor qaratsin.

 

---

 7. O‘zbekiston Milliy axborot agentligi, O‘zbekiston Milliy

teleradiokompaniyasi, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti

Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar

agentligi ommaviy axborot vositalarida mazkur qarorning maqsad,

vazifalari va Konsepsiyaning amalga oshirilishini yoritib borish bo‘yicha

maqolalar e’lon qilinishini va mavzuga oid ko‘rsatuvlar efirga

uzatilishini tashkil qilsin.

 (7-band O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 10-

dekabrdagi PF-5892-sonli Farmoni tahririda — Qonun hujjatlari

ma’lumotlari milliy bazasi, 11.12.2019-y., 06/19/5892/4134-son)

 8. “Oila” markazi O‘zbekiston Xotin-qizlar qo‘mitasi, Adliya vazirligi va

boshqa manfaatdor idoralar bilan birgalikda ikki oy muddatda qonun

hujjatlariga ushbu qarordan kelib chiqadigan o‘zgartish va

qo‘shimchalar to‘g‘risida O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar

Mahkamasiga takliflar kiritsin.

 9. Mazkur qarorning ijrosini nazorat qilish O‘zbekiston

Respublikasining Bosh vaziri A.N. Aripov, O‘zbekiston Respublikasi

Bosh vazirining o‘rinbosari — O‘zbekiston Xotin-qizlar qo‘mitasi raisi

T.K. Narbayeva, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Davlat

maslahatchisining birinchi o‘rinbosari B.M. Mavlonov va O‘zbekiston

Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi “Oila” ilmiy-amaliy

tadqiqot markazi direktori D.G. Tashmuxamedova zimmasiga

yuklansin.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh. MIRZIYOYEV

---

XULOSA

Bugungi kunda kunda amalga oshirgan barcha islohotlarning negizida

yosh avlodni vatanga etikodli, manaviy-ahloqiy fazilatlari yuqori darajada

shaklangan insonlar tarbiyotadi maqsadi.  Mamlakatimiz islohotlar va

rivozhlanish zharayonlarini kechirayotgan bir paitda, yosh avlodda

mustaham etiqodni muntazam davr talabidir.  O‘quvchi yoshlarda vatan

tengi yo‘lida hizmat kilish, vatan manfaatini o‘z manfaatlaridan ustun

qo‘yish, vatanni qo‘riqlash, yurt tabiati va boiliklarini asrash, eng asosiysi

vatanga, oilaga sningbatanchiodan chin.  Toki vatan muqaddas ekanligi

ekan, shu vatan tuproi va millat sha'ni uchun jon bergan ota-bobolar,

akalarning hotirasi hhurmati yoshlarimizni yosh vatanga e'tiqodli insonlar

kningilib etishti.  Mamlakatimizni rivojlantirish, dunyo mikyosiga olib

chikish bugungi yosh avlodning burchi va undan foydalanishidir.  Buyuk

Alloma, Mutafakkirlarimizning Ma'naviy Merosi, Khalimizning Boy O'zaki

Ijodi, Yozma Manbalari, G'uzal Bayramlari Kamda Urf-Odatlari, Khalq

unurmandchiligi, Tarixiy Obitalari Yosh lamarliydikining Trihyy irliqilik. 

 Bizning ilmiy izlanishim from o'quvchilard oilada etiqodni tarbiyasini

boshqarishda qanday sharoitda bekiyos sifatiga yordam beradi.

oilada etigini nazorat kuyidagilarni amalga oshirishdan tarbiyani nazarda

tutadi:

vatanparvarlik, xalqparvarlik, insonparvarlik, mehnatsevarlik, elga urmat

va sadoqat, xalq tashvishi va quvonchiga hhamdard bwlish, hamdardlik,

chin qo'shnichilik munosabatlari, azhdodlarnga urgashlari-avshlari,

azhdodlarnga urgārgla-arglahl-

oilaga sadoqat, ichkilikbozlik, kiyimovandlik kabi nomaqul odatlarga

berilmas, dyonatli va vizhonli bwlish, o'z nomusi va oriyati uchun

kurashish;

ota-Onaga ustozga hurmat wa, wa kichik katta oshdagilarga Mehribonlik,

ordamga muxtojlarga mehr - shafqatli bwlish, g'amho'rlik qilish,

adolatlilik, rostgo'ylik, yaxshilikka intilish, g'o'zallikni oshirish, IRTO

qadriyatlarga ongli munosabat, yaratuvchanlik musiqasini o'zgartirish.

---

Foydalanilgan adabiyotlar