Bog‘lanish va bog‘lanish reaksiyalari. Kuch momenti

Bog‘lanishlarning asosiy turlari va ularning reaksiya kuchlari.

1. 
   Silliq yassi yuzadan iborat bog‘lanish.
   

1. 
   Jism qo‘zg‘almas silliq sirtga A nuqtada tayanadi. Silliq sirt jismning shu sirtga o‘tkazilgan normal chiziq bo‘yicha harakatini cheklaydi. Bu holda sirtning reaksiya ^kuchi N ^{jismning A nuqtasiga qo‘yilgan bo‘lib, shu nuqtada sirtga yoki tekislikka} o‘tkazilgan urinmaga perpendikulyar holda yo‘nalgan bo‘ladi (1.2a,b- rasmlar).
   
2. 
   Jism tayanch tekisligiga bitta nuqtasi bilan tayangan bo’lsin. Masalan jism (balka – tayanchlarga qo’yilgan jism) A nuqtada polga, B nuqtada vertikal devorga, C nuqtada ikki yoqli burchak qirrasiga tayanadi (1.2a- rasm). Pol va devorning
   

reaksiya kuchlari
^N _A va
^N _B , A va B nuqtalarda mos ravishda pol va devorga

o‘tkazilgan perpendikulyar bo‘yicha yo‘naladi. Ikki yoqli burchakdan tashkil
→
^{topgan qirraning reaksiya kuchi NC -} C ^{nuqtada balka sirtiga o‘tkazilgan}
perpendikulyar bo‘yicha yo‘naladi.
Yuqoridagi misolda balkaning ko‘ndalang o‘lchamlari hisobga olinmasa, uni bitta A nuqtaga tayangan deb qarash mumkin (1.2b- rasm). Bunday holda reaksiya kuchi A nuqtadan o‘tadi, lekin uning yo‘nalishi ma’lum emas. Masalani yechishda A nuqtadagi reaksiya kuchini tanlab olingan koordinata o‘qlari bo‘ylab yo‘nalgan 𝑋^⃗_𝐴,
𝑌^⃗⃗_𝐴 tashkil etuvchilarga ajratib, ularni jismning muvozanat tenglamalaridan aniqlash
lozim bo‘ladi. A to‘siqning reaksiya kuchlari ham xuddi shu usulda aniqlanadi (1.2v-
rasm).

1.2a- rasm	1.2b- rasm	1.2v- rasm

3. 
   Jism qo‘zg‘almas silliq sirtga g‘altaklar (qo‘zg‘aluvchan sharnirlar) vositasida tayanib tursa, reaksiya kuchi tayanch harakatlanishi mumkin bo‘lgan tekislikka o‘tkazilgan perpendikulyar bo‘yicha yo‘naladi. Darsliklarda qo‘zg‘aluvchan sharnir uch ko‘rinishda ifodalanadi (1.3a, b, v- rasmlar).
   

1.3а- rasm	1.3b- rasm	1.3v- rasm

Balka A va B nuqtalarda tekislikka o‘rnatilgan sharnirsiz qo‘zg‘almas tayanchlarga tayanib turibdi. Bunday tayanchlar reaksiya kuchlari balka yoki tayanchlar sirtiga o‘tkazilgan perpendikulyar bo‘ylab yo‘naladi
	1.4- rasm

2.