Book · December 019 citations reads 5,155 author: Some of the authors of this publication are also working on these related projects

ekzotermik jarayonlar
deyiladi. Reaksiya 
tenglamasida – ΔH ifodasi qo‘shib yoziladi:
A + B = AB – ΔH (yoki + Q) (umumiy holda) 
NO
2(g)
+ NO
2(g)
= N
2
O
4
+ 56,9 kJ/mol; ΔH = – 56,9 kJ/mol 
Agar kimyoviy reaksiya natijasida issiqlik yutilsa, (ΔH > 0) sistema 
entalpiyasi (issiqlik saqlami) ortadi. Bunday jarayonlar 
endotermik jarayonlar 
deyiladi. Reaksiya tenglamasida + ΔH ifoda qo‘shib yoziladi:
AB = A + B + ΔH (yoki – Q) (umumiy holda) 
N
2(g) 
+ O
2(g)
= 2NO – 180,74 kJ/mol; ΔH = +180,74 kJ/mol 
Agar kimyoviy reaksiya tenglamasida ajralib chiqadigan yoki yutiladigan 
issiqlik miqdori ko‘rsatilsa, bunday tenglama 
termokimyoviy tenglama
deyiladi. 
Yuqoridagi tenglamalar termokimyoviy tenglamalardir.
Izoxorik jarayonlardan boshqa har qanday termodinamik jarayonga 
energiyaning bir qismi kengayish ishiga sarflanadi. Izoxorik jarayonda sistemaga 

---

14 
berilgan energiya faqat uning ichki energiyasining o‘zgarishiga sarflanadi. Izoxorik 
jarayonlarni xarakterlash uchun entalpiya (H) degan funksiya kiritilgan. 
H=U+pV 
Entalpiyaning absolyut qiymatini yuqoridagi tenglama yordamida hisoblab 
bo‘lmaydi. Shuning uchun amalda entalpiyaning o‘zgarishi ∆H aniqlanadi. 
∆H=H
2
-H
1
Entalpiya ham ichki energiya kabi holat funksiyasidir. Uning o‘zgarishi 
sistemaning faqat boshlangich va oxirgi holatlariga bog‘liq. Ichki energiyaning 
o‘zgarishi
∆U=∆H-p∆V 
bo‘ladi. Gaz holatdagi moddalar uchun
p∆V=RT∆n 
bo‘lganligi uchun 
∆U=∆H-∆nRT 
Bunda ∆n-jarayon vaqtida o‘zgargan moddaning mollar sonini ko‘rsatadi. 
Xulosa qilib aytadigan bo‘lsak, ichki energiya va entalpiyaning qiymati qanday 
o‘zgarishiga qarab, sistemaning (moddaning) kimyoviy energiyasi ortishini yoki 
kamayishini oldindan aytish mumkin. 
Yutilgan yoki chiqarilgan energiya miqdori reaksiyaning issiqlik effekti 
deyiladi. Kimyoviy termodinamika jarayonlarining issiqlik effektini, moddalarning 
issiqlik sig‘imlarini o‘rganadigan bo‘limga