Buxoro davlat universiteti biologiya kafedrasi embriologiya va gistologiya

17-mashg'ulot. Mavzu:  Suyak tóqimasi. 
Nazariy tushuncha. Suyak tóqimasi mezenximadan taraqqiy etadi va hujay-
ralararo moddasi ohaklangan biriktiruvchi tóqimaning bir shakli hisoblanadi. Hu-
jayralararo  modda  tola  va  anorganik  tuzlar  tutgan  asosiy  moddadan  iborat.  Birik-
tiruvchi  tóqimaning  kollagen  tolalari  tipidagi  suyak  tolasi  ossein  tola  deb 
nomlanadi.  Tola va  ular orasidagi  asosiy  modda  murakkab  birikma  hosil  qiluvchi 
kalsiy, fosfor, magniy va boshqa tuzlar bilan tóydirilgan.  Hujayralararo 
moddada 
nozik  suyak  kanalchalari  bilan  tutashgan  suyak  bóshliqlari  mavjud.  Shu 
bóshliqlarda  mitoz  qobiliyatini  yóqotgan  organellalari  kam,  ósimtali  hujayra-
osteositlar  joylashadi.  Osteositlar  ósimtali  oraliq  moddaga  va  hujayralarga  oziq 
moddalarni  ótkazishda  katta  ahamiyatga  ega  bólgan  suyak  kanalchalariga 
tarmoqlanadi.  
Kanalchalar  suyak  ichidan  ótuvchi  va  qon  tomirlar  tutgan  suyak  kanallari 
bilan  tutashadi.  Bu  naylar  osteositlar  va  qon  órtasidagi  modda  almashinuvini 
taminlovchi  yól  hisoblanadi.  Suyak  hujayrasining  boshqa    shakli-osteoklast  kóp 
yadroli  yirik  hujayradir.  Ularning  sitoplazmasida  kóp  miqdorda  lizosomalar 
uchraydi.  Bu  hujayralar  emirilayotgan  suyak  yoki  tog‘ay  mikrozonasi  tomon 
yónalgan  mikrovarkinkalar  hosil  qiladi.  Suyak  tóqimasi  skeletini  tiklab,  tayanch 
vazifasini bajaradi. Skelet materiali suyakning organik va anorganik komponentlari 
birga  qóshilgandagina  pishiq  bóladi  (organik  moddadalarning  bólmasligi  suyakni 
mórt  qilib  qóysa,  anorganik  moddalar  yóqolganda  suyak  yumshoq  bólib  qoladi). 

---

Suyaklar  modda  almashinuvida  ham  ishtirok  etadi,  zeroki,  ular  kalsiy,  fosfor  va 
boshqa  moddalarning  makoni  hisoblanadi.  Suyak  tóqimasi  óz  zichligi  va  pishiq-
ligiga qaramay,  muntazam  ravishda  óz  tarkibidagi  moddalarni  almashtirib  turadi, 
ichki tuzilmasini, hatto tashqi kórinishini ham ózgartiradi.