Bóyicha tahsil olayotgan bakalavrlarga móljallangan

Ishdan maqsad
. Gialin, elastik va tolali tog’ay tuzilishini 
órganish. 
Zarur jihozlar:
Gialin, elastik, tolali tog’ay tuzilishi, tarkibi
tasvirlangan tablitsalar, doimiy mikroskopik preparatlar, atlas. 
Ishni bajarish tartibi: 
1-tajriba.
Gialin (yaltiroq) tog’ay (kekirdakdan tayyorlangan). 
Kekirdak preparatidan uning eng qalin qatlamini tashkil etuvchi tog’ay 
qatlami topiladi. Tog’ay qatlami binafsha rangga bóyaluvchi zich halqa 
shaklida bólib ikki tomonidan tog’ayning ustki pardasi (periхondrium) 
bilan qoplangan. Pyeriхondrium zich shakllanmagan biriktiruvchi 
tóqimadan tuzilib, unda kollagen tolalar va fibroblastlarni kórish 
mumkin. Tog’ay ustki pardasi bir-biridan aniq ajralib turmaydigan ikki 
qavatga tafovut qilinadi. Ichki qavat byevosita tog’ayga tutashib uning 
ósishida ishtirok etadi. Ichki qavatda хondroblast deb ataluvchi yosh 
tog’ay hujayralar joylashadi. Хondroblastlar asta syekin хondrotsitlarga 
aylanadi. Tog’ayda oraliq asosiy modda va tog’ay hujayralarini kórish 
mumkin.Tog’ay hujayralari uning turli zonalarida turlicha tuzilishga 
ega. Yuza (periхondrium osti) qatlamdagi hujayralar shakli yassi bólib 
yakka-yakka holda yotadi. Chuqurroq qismida tog’ay hujayralari 
yiriklashib va yumaloqlashib ba’zan guruh-guruh bólib yotadi. 
Tog’ayning chuqur órta qatlamidagi hujayralar eng yirik bólib, izogyen 
gruppalar hosil qiladi. Shu gruppalarda 2, 4, 8 tagacha tog’ay 
hujayralari bólishi mumkin. 
Tog’ayning hujayralararo oraliq moddasi bir tekis bóyalmaydi. 
Izogen gruppalar atrofida u biroz tóqroq bóyalib zona hosil qiladi. 
2-tajriba.
Elastik tog’ay (quloq suprasidan tayorlangan). Elastik 
tog’ayning tuzilishi umuman yaltiroq tog’ayning tuzilishiga óхshaydi. 
Ammo elastik tog’ay hujayralararo óz moddasida kollagen tolalar bilan 
bir qatorda kóp miqdorda elastik tolalarning bólishi bilan ajralib turadi. 
Elastik tolalar orsyein bilan tóq qóng’ir rangga bóyalib tog’ay ustki 
pardasi tolalariga nisbatan pyerpyendikulyar yónalishda yotadi. Tolalar 
tog’ay markazida tarmoqlanib bir biri bilan qóshilib tór hosil qiladi va 
kópincha hujayralarni órab yotadi. Tog’ayning chuqurroq zonalarida 
elastik tolalar yóg’onroq va kóproq bóladi. Chetki yuza qismlariga 
yaqinlashgan sari esa tolalar ingichka shoхlarga tarmoqlanadi. 

---

44 
Elastik tog’ayda ham hujayralar joylashgan zonalariga qarab 
turlicha shaklga ega. Chetki yuzaroq qatlamlardagi tog’ay hujayralari 
kichik. Yassilashgan. Yakka-yakka yotadi. Chuqurroq qatlamdagi 
hujayralar esa yirik izogyen gruppalar hosil qiladi. Tog’ay ustki pardasi 
zich biriktiruvchi tóqimadan iborat. 
3-tajriba.
Tolali 
tog’ay (umurtqalararo tog’ay diskidan 
tayyorlangan). Tolali tog’ay biriktiruvchi tóqimaning tog’ayga ótish 
joylarida bólishi sababli uning bir tomoni biriktiruvchi tóqimaga 
(payga), ikkinchi tomoni gialin tog’ayga óхshaydi. Preparatda 
hujayralararo moddada kollagen tolalarning yóg’on, uzun tutamlarining 
zich yonma-yon yotishi yaхshi kórinadi. Tolalar orasida yakka-yakka 
tog’ay hujayralari qator tizilishib yotadi. Gialin tog’ayga yaqin joylarda 
esa 2-4 ta tog’ay hujayralari yig’ilib izogyen gruppalar hosil qiladi. 
Topshiriqlar. Mikroskopda órganilgan preparatlar rasmini albomga 
chizish, ularni izohlash va ma’lum kónikmaga ega bólish.