|
Chorvachilik tarmoqlari iqtisodiyoti
Chorva hayvonlari barcha turdagi ozuqa resurslarini insonlar iste‟moli uchun
qariyb tayyor va sanoat uchun natural xom-ashyo mahsulotlarni ishlab chiqaradi.
Natijada asosan o‟simlik va boshqa ozuqa resurslari nobud bo‟lmasligiga bevosita
sharoit yaratadi, xalq xo‟jaligi tarmoqlari shu jumladan, qishloq xo‟jaligining sosial
iqtisodiy samaradorligini oshiradi.
Chorvachilikdan aholi iste‟moli uchun sut, go‟sht, yog‟, tuxum va boshqa
mahsulotlar olinadi. Ilmiy asoslangan me‟yor bo‟yicha jon boshiga iste‟mol
qilinadigan barcha mahsulotlar oqsilning 60 %, ularning kaloriyaga aylantirilgani esa
30 % ni tashkil etishi zarur.
Chorva mahsulotlari qayta ishlashda hosil bo‟ladigan qo‟shimcha va qoldiqlar
ham ozuqa sifatida ishlatiladi.
Ko‟rsatish lozimki, chorva mahsulotlari oqsili o‟simlik mahsulotlari oqsiliga
nisbatan juda qimmat turadi. Chunki, 1 kg sut oqsiliga 3-5 kg ozuqa birligi, mos
ravishda tuxum oqsiliga 4-6, mol go‟shti oqsiliga esa 15-20 kg ozuqa birligi
sarflanadi.
Chorva oqsillarining qimmatligi va uni ishlab chiqarish hajmining kamligi
tufayli jahon xalqlarining taxminan 50 %i ilmiy asoslangan me‟yorga nisbatan kam
chorva oqsili iste‟mol qiladilar.
2019-yilda “Har bir oila tadbirkor” dasturi doirasida chorvachilikni rivojlantirish uchun 1 trillion 603 milliard soʻm, parrandachilikka 332 milliard soʻm imtiyozli kreditlar ajratildi. Natijada mayda shoxli chorva soni 550 ming boshga, parranda soni 6 million 130 mingtaga koʻpaydi.
Chorvachilik tarmogʻining dolzarb muammosi hisoblangan uzluksiz ozuqa-yem taʼminotini yoʻlga qoʻyish masalasi muhokama etildi. Bugungi kunda chorvachilikda ozuqaga boʻlgan ehtiyoj faqatgina 30-35 foizga qondiriladi. Xususan, parrandachilikda ozuqaning 85 foizi import hisobiga taʼminlanadi.
Qoraqalpogʻistonning Taxtakoʻpir, Qoʻngʻirot, Kegeyli va Moʻynoq tumanlarida 1 million gektar pichanzor va yaylov yerlarida 182 ming bosh chorva mollari boqishga moʻljallangan 486 ta loyiha ishlab chiqildi.
qoramollar uchun ajratiladigan subsidiyaning umumiy summasi:
respublika hududida faoliyat yuritayotgan naslchilik xoʻjaliklaridan sotib olish uchun 10 milliard soʻm miqdorida;
xorijiy davlatlardan import qilish uchun 40 milliard soʻm miqdorida;
1990 yilda 1913 yilga nisbatan barcha turdagi yalpi go‟shtlar (so‟yilgan vaznda)-
5,2 marta, sut-33,2 marta, tuxum-26,9 marta, jun-4,4 marta, pilla-8,2 marta ko‟paygan.
Ko‟pchilik mahsulotlar aholi soniga nisbatan tezroq oshgan. Natijada aholi jon boshiga
mahsulotlar miqdori ham har xil darajada ko‟paygan. Masalan, go‟sht-12% ga, sut-
174% ga, tuxum-5,7 marta ko‟paygan.
2000 yilda 1990 yilga nisbatan aholi jon boshiga go‟sht ishlab chiqarish qariyb
14 % ga, tuxum-51,5% ga, jun-2 marta, qorako‟l teri- 2,3 marta, pilla-55% ga
kamaygan.
𝑺𝒖𝒍𝒂𝒚𝒎𝒂𝒏𝒐𝒗 𝑴𝒊𝒓𝒋𝒂𝒍𝒐𝒍:
Qishloq xo'jaligida investitsiyalar va ulardan foydalanish samaradorligi
Investitsiyalar har qanday iqtisodiyotni harakatga keltiruvchi va uning
taraqqiyotini ta’minlovchi kuch ekan, barcha imkoniyatlarimizni ishga solib
iqtisodiyotimizga yo’naltiriladigan investitsiyalar hajmini oshirishimiz lozim.
Shu bois investitsiya faoliyati to’g’risida so’z yuritishdan avval bu sohaga
oid ba’zi bir atamalar (investitsiya, kapital qo’yilma, xorijiy investitsiya)
mohiyatini aniqlab olishimiz zarur bo’ladi.
Qishloq xo‘jaligini modernizatsiya qilish, mahsulot ishlab
chiqarish va qayta ishlash sohalarini texnik va texnologik jihatdan yangilash,
yerlarning unumdorligini oshirish, meliorativ holatini yaxshilash borasidagi
ishlarni izchil davom ettirish zarurligi ko’p bor ta’kidlanadi. Bunda tabiiy va
moddiy resurslarni tejovchi, ish unumdorligi yuqori zamonaviy texnika va
texnologiyalarni qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishiga jalb etish, zamonaviy
sug‘orish tizimlari va energiya tejaydigan texnologiyalardan foydalanish, seleksiya
ishlarini yanada takomillashtirish, qishloqqa sanoatni olib kirish hamda yangi ish
o‘rinlari yaratishni yanada jadallashtirish muhim o‘rin tutadi.
Joriy yilning yanvar-martida investitsiyalarning asosiy qismi iqtisodiyotning bazaviy tarmoqlarini (sanoat, transport, aloqa) rivojlantirishga yo‘naltirildi, bu ishlab chiqarish sohasiga yo‘naltirilgan investitsiyalarning 72,6 foizgacha o‘sishiga zamin yaratdi. O‘tgan yilning shu davrida bu ko‘rsatkich 61,0 foizni tashkil etgan edi (2-jadval). Mazkur tarmoqlarning rivojlanishi mamlakatning iqtisodiy mustaqilligi va xavfsizligini ta’minlash bilan birga ishlab chiqarish infrastrukturasining shakllanishini tezlashtirishga xizmat qiladi.
Transport va aloqa sohasida asosiy kapitalga investitsiyalar 2,9 punktga ortdi. Ularning jami kapital qo‘yilmalardagi ulushi 30,5 foizga yetdi. Qishloq xo‘jaligining umumiy kapital qo‘yilmalardagi ulushi 0,6 punktga qisqarib, 1,9 foizni tashkil etdi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
