D. O‘rinbayeva m. Rahimova

Saylanma diktant bir necha turga bo‘linadi: 
Ta’kidlovchi saylanma dikatnt. 
Tushuntiruvchi saylanma diktant. 
Nazorat saylanma diktant. 
 
 
 

---

12 
 
ERKIN DIKTANT 
Erkin  diktantda  o‘quvchi  matnning  umumiy  mazmunini  saqlagan 
holda, ayrim so‘z yoki so‘z birikmalarini boshqa so‘z yoki so‘z birikmalari 
bilan almashtira oladi. Bu jihatdan erkin diktant bayonga yaqin turadi. 
Ma’lum orfogrammani mustahkamlash uchun mazmun va til jihatidan 
o‘quvchilarning  bilim  darajasiga  mos  matn  tanlanadi.  Matnni  avval 
o‘qituvchi  o‘qib  beradi.  Mazmunini  bir  o‘quvchidan  so‘raydi. 
Orfografiyasi  mustahkamlanishi  kerak  bo‘lgan  so‘zlar  tahlil  qilinadi. 
Keyin  o‘qituvchi  birinchi  xatboshi  (abzas)  ni  o‘qiydi.  O‘quvchilar  eslab 
qolganlaricha  yozadilar.  Bunda  gaplar  soni  asliga  qaraganda  ko‘payishi 
yoki  kamayishi,  bir  so‘z  o‘rniga  uning  sinonimi  ishlatilishi  mumknn. 
Lekin  abzasdagi  mazmun,  mustahkamlanayotgan  orfogramma  saqlanishi 
shart. Shu asosda qolgan xatboshilar ham yozdiriladi. 
Diktant  tamom  bo‘lgandan  so‘ng,  o‘quvchilar  o‘z  yozganlarini 
grammatika,  orfografiya,  punktuatsiya  qoidalariga  ko‘ra  tekshirib 
chiqadilar.  Keyin  o‘qituvchi  daftarlarni  yig‘ib  oladi.  Tekshirish  vaqtida 
imlo bilan birga mazmunga ham e’tibor beriladi. 
Erkin diktantda ayrim  o‘quvchilar ba’zi qiyin  so‘zlarni atayin tashlab 
ketadilar.  Bunga  yo‘l  qo‘yib  bo‘lmaydi.  Buning  oldini  olish  uchun  matn 
mazmunini  erkin  ifodalashda  o‘qituvchi  ko‘rsatgan  so‘z  va  iboralarni 
saqlab qolish shart ekanligi tushuntiriladi. 
Erkin  diktant,  ayniqsa,  o‘qilgan  matnni  ko‘proq  eslab  qolish, 
boshqalarning  fikrini  bayon  qila  olish  malakasini  hosil  qilishda  muhim 
ahamiyatga egadir.