Dermatit terining yalligian ishid ir. Dermatitiar oddiy kontakt dermatit, allergik dermatit va toksikodermiya kabi xillarga ajratiladi ( VII ilova)

DERMATITLAR

Dermatit - terining yalligian ishid ir. Dermatitiar oddiy kontakt dermatit, allergik dermatit va toksikodermiya kabi xillarga ajratiladi ( VII ilova). Oddiy kontakt dermatit tashqi muhit ta’sirotlari natijasida paydo boiadi va bu ta’sir to4xtashi bilan, teridagi yalligianish belgilari, vaqt o‘tgach, davosiz ham yaxshi b’olib ketadi. Derm atitni keltirib chiqaruvchi omillar tabiatiga ko‘ra mexanik (qisilish, qattiq bosim), fizik (yuqori va past daraja, quyosh, radioaktiv va rentgen nurlari), kimyoviy (kislota, ishqor, tuzlar) va biologik (krapiva, meduza, hasharotlar chaqqanda) turlarga bo’linadi va ular ko‘proq shartsiz ta’sirotga kiradi. Bu ta’sirlar (kislota, ishqor va boshqa) teriga tekkan joyida vaqt o‘tmasdan yalligianish belgilarini vujudga keltiradi. Misol uchun terining issiq dazmol tegib kuyishini keltirsak bo’ladi va bunda teridagi o‘zgarishlar chuqurligi faqat bu ta’sirning (temperatura) kuchiga va qancha uzoq davom etgani bilan bog’liq boladi. Shartsiz ta'sirlar natijasida ro‘y bergan terining yalligianishi oddiy kontakt dermatit yoki artifitsial (sun'iy) dermatit deyiladi. A 11 ye r g i k dermatit esa ayrim, faqat qandaydir fakultativ, shartJi omillardan biriga (ayrim o ‘simliklar, dori-darmon, parfyumer m ahsulotlari va boshqa) terisining giperergik sezuvchan ligi bor (monovalent sezgirlik) insonlarda, faqatgina shu allergen ta’siri natijasida kuzatiladi. Allergen teriga ta’sir qilgan vaqtdan muayyan inkubatsion davr oigach (birinchi kasallanish b oisa, allergen takror ta’sir qilganidan so‘ng), xuddi allergen tushgan joyida, ko'proq tananing ochiq joylarida yalligianish belgilari paydo boiadi. Bemordagi allergik kontakt dermatit sababi boigan allergen bartaraf qilinsa, dermatit tez o‘tib ketadi. Vaqt o‘tib, allergen takror ta’sir qilsa, yalligianish belgilari, birinchidan, simmetrik qismlarda paydo bo’ladi, keyinchalik tananing boshqa, uzoq qismlarida ham kuzatilishi mumkin. Ammo eng achinarlisi, bitta moddaga l o i g a n o ‘ta sezuvchanlik (m on ovalen t sezuvchan lik) vaqtida davolanmasa, takror qaytarilgan (allergen) ta’sirlar oqibatida asta-sekin 62 boshqa allergenlarga sezuvchanligi ham oshib, polivalent sezuvchanlikka, ya’ni ekzema rivojlanishiga olib kelishi mumkin. Allergen organizm ga og ‘iz, to ‘g ‘ri ichak, nafas yoki parenteral (inyeksiya) yo‘1 orqali tushib, idiosinkraziya yoki orttirilgan sezuvchanlik oqibatida terida va ichki a’zolarda yalligianish jarayonini keltirishi toksikoderm iya deyiladi. Bunda bemorning ahvoli o g ir kechib, klinik manzara juda boy, terida boshidan simmetrik joylashgan, tarqoq, o 4tkir yalligiangan toshmalar va ichki a ’zolarning jarohatlangani aniqlanadi. Oddiy kontakt dermatit klinikasi. Odatda oddiy kontakt dermatitga uchragan bemor terisida paydo b o ig a n toshmalar sababini (shartsiz ta’simi) aniq ko‘rsatib beradi va ko‘pincha yalligianish o ‘chog‘ida achish, og‘riq, kamroq qichishishdan shikoyat qiladi. Shartsiz ta’sim ing kuchli va qisqa vaqtli ta’siri oqibatida vujudga keladigan teri yalligianishi o 'tkir oddiy ko n ta kt derm atit (kuyish) va uzoq vaqt qaytalama kuchsiz ta’sir oqibatidagi teri yalligianishi xronik oddiy kontakt derm atit (uzoq vaqt mexanik ishqalanish oqibatida qaloq paydo boiishi) deyiladi. K o‘rilganda, bemor terisining faqatgina tashqi omil ta’sir qilgan joyida, omilning shakli va kattaligiga teng, aniq chegarali o ‘tkir yalligiangan d o g ‘ k u zatilad i (eritem atoz davr). Q izargan teri shishadi va inflltratsiyalashadi, ustida bir yoki bir necha seroz yoki gemorragik suyuqli pufak va pufakchalar paydo b oiish i mumkin (bullyoz davri). Tashqi omilning tanaga b o ig a n ta’siri juda kuchli b o isa , teri nekrozi ham uchrashi mumkin (nekrotik davr). Oddiy kontakt dermatitni keltirib chiqargan tashqi ta’sirni bartaraf qilsa, yalligianish ancha tez kamayib yo'qoladi. Bemor davolanmasa, pufaklar vaqt o ‘tib quriydi yoki k o‘proq yoriladi va o ‘rnida paydo b oigan eroziyalarga ikkilamchi infeksiya qo‘shilishi mumkin. Natijada, yiringli ajratmalar paydo boiib, bemorda piodermiyali asoratlar rivojlanib ketishi mumkin. Differensial tashxisi: 1.Dermatitis allergica. 2.Impetigo bullosa. 3.Pemphigus vulgaris. Davosi. Oddiy kontakt dermatitni davolashda quyidagilarga e’tibor berish kerak: 1) sababini bartaraf qilish; 2) eritematoz davrida indifferent upa, dezinfeksiyalovchi suyuqliklar yoki malhamlar. 1. Bullyoz davrida pufakning po'stlogini ochib, sovuq h o i bogiam lar va kortikosteroid malhamlar ishlatiladi. 63 Surunkali dermatitga xos teri infiltratsiyasi oqibatidagi dag‘allanish 10% dermatol, ixtiol malhamlari bilan davolanadi. 2-jadval Oddiy va allergik kontaktli dermatitlarning qiyosiy tashxisi Oddiy kontaktli dermatit Allergik kontaktli dermatit Toshmalar O ctkir Eritema-pufak-eroziya-qaloqkepaklanish Eritema-papula-vezikula-eroziya-qaloqkepaklanish Surunkali Papula, pilakcha, yoriq, kepaklanish, qaloqlar Papula, pilakcha, kepaklanish, qaloqlar Jarohatlar o ‘tkir o'chog'i Aniq chegarali, ta’sirot ta ’sir etgan sohadagina joylashadi Aniq chegarali, allergen ta’sir etgan sohadan boshlanadi, atrof terisiga ham toshadi, diffuz jarohatlanishi ham mumkin. Surunkali Chegarasi uncha aniq emas Chegarasi deyarli aniq emas, tarqoqlikka moyil Kasallikning Tez (ta’sirotdan qisqa vaqt Juda ham tez emas o ‘tkir rivojlanishi o ‘tgach) (ta’sirotdan 12-74 soat o‘tgach) Surunkali Doimiy ta ’sir etishi (oylar, yillar davomida) Oylar, yillar mobaynida, allergenning har bir ta’ - siridan so‘ng avjlanish kuzatiladi T a’sirot (allergen) Kasallikning og‘irligi ta ’sirot kuchiga bogMiq Allergen kuchiga emas, sensibilizatsiyaga bogiiq Sensibilizatsiya Ahamiyati yo‘q. Kasallik ham mada kuzatilishi mumkin Kasallik sensibilizatsiyasi bor bemorlardagina kuzatiladi T a’sirot ta ’siri Qisqa vaqtda tuzaladi Bir muncha davom etadi yo‘qotilsa: Subyektiv Achishish, og‘riq Qichishish 64 Keng tarqalgan kontaktli allergenlar 3-jadval Neomitsin Krem va mazlar tarkibida; Parafenilendiamin M atolami bo‘yashda va tipografiyada qoilanuvchi qora yoki boshqa rangli bo‘yoqlarda Sulfanilamidlar Krem va mazlarda Prokain, benzokain Mahalliy anastetiklarda Simob Mahalliy qoilaniluvchi dori vositalari, dezinfeksiyalovchi vositalarda Skipidar Erituvchilar, poyafzal kremlari, tipografiya bo‘yoqlarida Kobalt sulfati Tsement, galvanizatsiya uchun eritmalar, mashina moylari, muzlatkichlarda qoilaniluvchi agentlar, kobok bo‘yoqlarida Tiuram Rezina mahsulotlarida Formaldegid vositalar, polimerlarda; Mahalliy qoilaniluvchi dorilar, dezinfeksiyalovchi X rom atlar Tsement, antioksidantlar, mashina moylari gugurtda Paraoksibenzoy kislotasi efirlari Oziq-ovqat konservalari tarkibida uchraydi Allergik dermatitlar klinikasi. Allergik kontakt dermatitning klinik belgilari ham terining shartli omillar ta’sir qilgan joyida eritematoz d o g \ infiltratsiya va ustida pufak va pufakchalar vujudga kelishi bilan xarakterlanadi. Lekin allergen ta’siridan keyin, inkubatsion davr o ‘tishi bilan, terining shikastlangan joyida paydo boigan qizil rangli yalligiangan dog4 chegarasi noaniq b oiib , ustida seroz bo‘shliqli toshmalardan ko‘proq pufakchalar aniqlanadi. Keyinchalik qaytalama allergen ta’siri oqibatida yalligianish oldin terining simmetrik qismlariga, keyin boshqa qismlarga ham tarqalishi mumkin. Bemor shikoyatida qichish va terining achishi birinchi o ‘ringa chiqadi. Allergen ta’siri to‘xtatilsa, allergodermatit tez yo‘qoladi. 65 Davolanmasa, allergik dermatitga xos monovalent sensibilizatsiya polivalent sensibilizatsiyaga o4ib, bemorda ekzema rivojlanadi. Differensial tashxisi: 1.Dermatitis acuta. 2.Exzema. 3.Toxicodermia. Allergo dermatitning davosi: 1. Allergenni aniqlab bartaraf qilish. 2. Desensibilizatsiyalovchi va antigistamin preparatlari. 3. Ho‘l bog‘lamlar, kortikosteroid malhamlar. Toksikodermiyaning klinikasi. Toksikodermiyaning vujudga kelishi oziq-ovqat mahsulotlari va keyingi yillarda ko‘proq dori-darmonlar bilan bog‘lanib qoldi. Dori-darmonlarni, asosan, antibiotik va sulfanilamidlarni b o‘lsa-bo4lmasa davolash am aliyotida, ularning bir-biriga b o‘lgan munosabatini, terapevtik miqdorini va ta’sirchanligini e’tiborga olmasdan (m ahalliy ishlatish - allergod erm atitn i), parenteral ishlatish - medikamentoz toksikodermiyaning asosiy sababidir. Toksikodermiya turli boy klinik belgilarga ega bo‘lib, chegaralangan (fiksatsiyalangan sulfanilamid eritema) yoki ko‘proq tarqalgan shaklda teri va shilliq pardalarda uchraydi. Bu kasalliklar farmatsevtika shuningdek, tibbiyot xizm atchilarida ham uchrab turadi va kasbga oid derm atit yoki toksikodermiyalar guruhiga kiradi. Toksikodermiyaning klinikasi har xil kattalikda, shaklda bo‘lgan ko‘proq eritema, tuguncha, pufakcha va bo‘rtma toshmalari bilan ifodalanishi mumkin va ko‘pincha qattiq qichish va achish bilan kechadi. Vaqtida allergenni topib, uni bartaraf qilib, kasallik to‘g‘ri davolanmasa, toshmalar ko‘payib, tarqalib, eritrodermiya, eksfoliativ dermatit, Layell sindromi, Stivensen-Djonson sindromi yoki anafilaktik shok klinikasi vujudga kelib, bemorning ahvoli haddan ortiq og‘irlashib, hatto o ‘limga olib kelishi mumkin. Differensial tashxisi: 1. Eritema exudativum multiforme. 2. Exzema. 3. Pemphigus. 4. Eritema nodosum. Davolash prinsiplari: 1. Dori-darmonlarni qabul qilishni tolxtatish. 2. Allergenni bartaraf qilish va ko‘p suyuqlik qabul qilish. 3. Dezintoksikatsion, antigistamin va desensibilizatsiyalovchi terapiya. 4. Mahalliy kortikosteroid malhamlari. 5. Juda og‘ir kechganda kortikosteroid preparatlari ichiladi. 6. Parhez. 6