Dielektriklar

---

Dielektriklar
Dielektriklar
(ing. electric — elektr) — elektr tokini deyarli oʻtkazmaydigan material (modda)
lar; 
solishtirma elektr qarshiligi
— 107—1020 Omm, dielektrik kirituvchanligi — 4—104.
Dielektriklar elektr tokini oʻtkazgichlarga nisbatan 1015—1020 marta yomon oʻtkazadi.
„Dielektriklar“ atamasini fanga 
Michael Faraday
kiritgan. Ionlashmagan barcha gazlar, baʼzi
suyuqliklar va qattiq jismlar dielektriklar hisoblanadi. Tashqi elektr maydon taʼsiri boʻlmagan
hollarda dielektriklarni qutbli dielektriklar hamda qutbsiz dielektriklarga ajratish mumkin.
Bunda dielektriklar molekulalarining 
dipol momentlari
nolga teng (qutbsiz molekulalar) yoki
fazodagi yoʻnalishlar boʻyicha ixtiyoriy ravishda taqsimlangan boʻladi (qutbli molekulalar).
Ikkala holda ham dielektriklarning yigʻindi elektr momenti nolga teng boʻladi. Qutblanish elektr
maydon kuchlanishiga, t-raga, muhitning elektr xossasiga bogʻliq. Qutbli dielektriklarga spirt,
toza suv; qutbsiz dielektriklarga 
inert gazlar
, 
kislorod
, 
vodorod
, 
benzol
, 
polietilen
va b. kiradi.
Qutbli molekulalardan tashkil topgan dielektriklar elektr maydonga joylashtirilganda, har bir
dipolni maydon kuchlanganligi yoʻnalishida buruvchi taʼsir kuchlari vujudga keladi. Ammo
toʻla burilishga issiqlik harakatlari toʻsqinlik qiladi. Natijada musbat zaryadlar 
elektr maydon
yoʻnalishida, manfiy zaryadlar esa teskari yoʻnalishda koʻchadi. Umuman barcha turdagi
qutblanish natijasida tashqi maydon kuchlanganlik chiziqlari dielektriklardan chiqayotgan
nuqtalarda musbat va dielektriklarga kirayotgan nuqtalarda manfiy bogʻlangan zaryadlar hosil
boʻladi. Azot, kislorod, vodorod gazlari, 
toluol
, 
benzol
suyuqliklari va 
polistirol
, polietilen,
naftalin
 kabi qattiq moddalar bularga misol boʻla oladi. Qutblanish elektronlar va ionlarning
siljishi tufayli vujudga kelsa, bundan dielektriklarning dielektrik kirituvchanligi 4 dan 15 gacha
qiymatlarga ega boʻlishi mumkin.
Bu maqolada ichki havolalar juda kam.
Ko‘proq o‘rganish

---

Soʻnggi tahrir 1 oy avval MalikxanBot
 tomonidan amalga oshirildi
Tashqi maydon boʻlmaganda oʻz-oʻzidan qutblanish qobiliyatiga ega boʻlgan dielektriklar
guruhi ham mavjud. Ular segneto-elektriklar deb ataladi. Ularning dielektrik kirituvchanligi bir
necha mingga yetishi mumkin. 
Segnetoelektriklarda
 
deformatsiya
vaqtida qutblanishi
kuzatiladi. Bu hodisa pyezoelektrik effekt deb yuritiladi.
Dielektriklar qattiq (
organik
, 
anorganik
), suyuq va gazsimon xillarga boʻlinadi. Qattiq organik
dielektriklarga sellyuloza, kauchuk, qat-ron, bitumlar, parafinlar, mum, yogʻoch, qogʻoz,
plastmassalar, lok boʻyoqlar v.b kiradi. Bular kuch, signal kabellarini izolyatsiyalashda,
kondensatorlar, gʻaltaklar, qistirmalar tayyorlashda, elektr apparaturalar simlari va
chulgʻamlarining izolyasiyalariga shimdirishda ishlatiladi. Qattiq anorganik dielektriklarga
radiotexnik keramika, segnetoelektriklar, pyezoelektriklar, elektronik shisha, slyudalar va b.
kiradi. izolyatorlar, yuqori chastotali kondensatorlar, pyezoelementlar, ballonlar,
elektrovakuum
asboblar va b. tayyorlanadi. Suyuq dielektriklarga kuch transformatoriga,
yuqori kuchlanishli ulab-uzgichlarga quyiladigan mineral moylar misol boʻladi. Gazsimon
dielektriklarga elegaz [oltingugurt (VI) — ftorid], vodorod, inert gazlar, havo vb. kiradi.
Elegazlar 
kondensator
va kabellarda, vodorod 
turbogeneratorlarda
, inert gazlar ion
asboblarda ishlatiladi.
"
https://uz.wikipedia.org/w/inde
x.php?
title=Dielektriklar&oldid=318077
0
" dan olindi
Adabiyotlar