Диссертация илмий рахбар: педагогика фанлари номзоди, доц. Ш. А содикова Тошкент 2013 м у н д а р и ж а кириш


Мактабгача таълим муассасасида маънавий-маърифий ишларни ташкил ^илишда МТМ ва оила хамкорлигининг асосий вазифалари



Download 245,67 Kb.
bet16/22
Sana23.02.2022
Hajmi245,67 Kb.
#165068
TuriДиссертация
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   22
Bog'liq
manaviy marifiy tadbir

Мактабгача таълим муассасасида маънавий-маърифий ишларни
ташкил ^илишда МТМ ва оила хамкорлигининг асосий вазифалари.




Оила ва МТМ мактабгача ёшдаги болалар маънавий тарбиясининг бош иттттирокчиларидир. Бу икки омил яхлит тарбиявий тадбирларни тулдирувчи таркибий ихтисослашган, махсус таълим-тарбиявий муассасаси сифатида таъсир курсатади.


Мустакилликни кулга киритилиши билан оила ва МТМнинг тарбиявий максадлари уЙFунлашди. Бу эса улар орасида маънавий-тарбиявий хамкорликни янги, самарали боскичига кутаришга замин яратди. Мактабгача таълим муассасаси тарбияланувчиларига куйилувчи маънавий талабларнинг бирлиги, хатти-харакатларнинг узаро мослиги, бир-бирини тулдириши, эришилган маънавий-мтарбиявий ютукларни мустахкамлаш ва учрайдиган муаммоларни биргаликда, хамжихатликда хал килиш ва бошкалар пировард натижада мактабгача таълим ёшдаги болалар маънавий маданиятида намоён булади.
Ижтимоий мактабгача таълим муассасаси тарбиячиларининг зиммасига юклатилган вазифаларидан бири - мактабгача таълим ёшдаги болаларнинг ота-оналари билан доимий алока урнатиш, уларнинг турмуш шароити, оилавий маънавий мухити билан таниша бориш, бола шахсини, маънавиятини урганиш ва такомиллаштиришда ота-она билан хамкорлик кила бориш сифатида белгиланган. Боланинг билим савияси, хулки, уйда, мактабгача таълим муассасасида, кучада, махалла-куйда, жамоат жойларида узини тутиши туFрисидаги маълумотларни айирбошлаш тарбиячининг хам, ота-онанинг хам тарбияланувчининг шахси, маънавияти туFрисида объектив маълумотлар билан таъминлаб туради.
Уз хамкори - ота-оналарининг педагогик маданиятини кутаришга доимий Fамхурлик килиш мактабгача таълим муассасасининг педагогик вазифаларидан бири. Ана шу максадда МТМда ота-оналарнинг педагогик билимларини оширишга каратилган маърузалар, сухбатлар, маслахатлар ташкил килиб турилиши мухимдир. Бу МТМ ва оиланинг маънавий- маърифий хамкорлигида МТМ ташаббуси билан амалга оширилади.
Оила, ота-оналар хам уз навбатида мактабгача таълим муассасси хаётига уз хиссаларини хушиб бормохдалар. Амалиётда бу хамкорлик ишларини жихозлаш, кургазмали хуроллар, асбоб-ускуналар ясаш, сай, сайёхатлар ташкил хилиш, сухбатлар утказиш, машFулот жараёнларида хатнашиш, гурухдан ташхари тарбиявий тардбирларда иштирок этиш, ёрдам ва маслахатлар билан кумаклашмохдалар.
МТМ ва оилалар хамкорлиги ота-оналар хумиталари томонидан тартибга солиниб, йуналтирилиб турилмохда. Ота оналар хумиталари МТМнинг умумий й^илишида бир ухув йили муддатига, йиFилиш маъхул топган сонда айланади. Кумитага хар бир гурухдан болаларнинг ота-оналари вакил булишга эришилмохда. Кумита аъзолари ичидан раис ва котиб сайланади. Раис МТМ педагогик кенгашининг аъзоси булиб хисобланади.
Ота-оналар хумитаси оилалар билан маънавий-тарбиявий хамкорликни йулга хуйишда:

  • оилаларнинг бола тарбияси учун жавобгарлигини ошириш ва бу ишда ота-оаналга ёрдам курсатиш;

  • оилаларнинг бола тарбияси учун жавобгарлигини ошириш ва бу ишда ота-оналарга ёрдам курсатиш;

  • ота-оналарнинг МТМ хаётида иштирокини фаоллаштириш;

  • ота-оналарнинг педагогик маданиятини ошириш;

  • болаларда салбий одат, сифатлар шаклланишининг олдини олиш;

  • уларни харовсиз холдириш, хухухбузарлик холатлари пайдо булишининг олдини олиш каби вазифаларни бажарадилар.

Ота-оналар хумиталари у ёки бу ташкилотларга МТМ маъмурияти билан биргаликда таълим-тарбия жараёнини такомиллаштиришга харатилган мурожаатлар билан чихиш; МТМда тарбиявий ишларни такомиллаштириш максадида мудира ёки педагогик кенгаш кун тартибига таклифлар киритиш; ота-оналарни хизихтирган саволлар буйича мудира ва тарбиячиларнинг чихишларини ташкил хилиш; болалари намуна булаётган ота-оналарига таъсир утказиш каби хукукларга эга булсада, амалиётда бу хукуклардан кенг фойдаланилмаяпти.
МТМ ва оилаларнинг маънавий-маърифий хамкорлиги самарали ташкил килишда куп учраётган ва биз тажриба-синов ишларимизда бартараф килиш йулларини куллаган камчилик бу - МТМ ва оила, тарбиячилар ва ота- оналар томонидан болаларга куйилаётган маънавий талабларнинг бир хил эмаслигидир. МТМ ва оила, ота-она, бобо, буви ва ота-оналар орасида бола маънавиятини тарбиялаш масаласида бирликнинг йуклиги тарбияси кийи, даFал болаларнинг пайдо булишининг асосий сабабларидан биридир. Бу эса, бир томондан - ота-оналарнинг, иккинчи томондан - тарбиячиларнинг болалар куз унгида обрусига дарз кетишига сабаб булмокда.
МТм ва оиланинг болаларга куядиган ягона маънавий тарбиявий ьалабларига эришиш учун мактабгача таълим муассасаси, кейинчалик мактаб ва оилаларда «Бола нима килишга рухсат берган маъкул-у, нима номаъкул?», «К,андай одат яхши, кайси ёмон?» каби унлаб саволларга биргалишиб жавоб беришлари керак булади. Акс холда бири маъкулланган одат, хулк-атвор куринишининг иккинчиси «номаъкул» деб топса, бола энг туFри ечимни топа олма, кийналади ва бу уни ортикча асабий килиб, ёмон йулга кириб кетишига сабабчи булади.
Ножуя килмишларнинг жуда купчилиги, юкорида айтганимиздек, оиладаги нотуFри талаблар, нотуFри муносабатлар ва боланинг нотуFри хаёт кечиришидан келиб чикади. Аввало боланинг турмуши, маънавий мухити кандай булганлиги туFрисида тарбиячи ота-оналар билан гаплашиб олишлари керак. Агар оилада хамма амал килган умумий маънавий коидалар, тартиб булмаса, ёки булса хам катталарнинг узлари бу коидаларга риоя килмасалар, болалар бу коидаларни бузганларида эътиборсиз колдириладиган булса, катталар болалардан талаб килсалар-у, бунга узлари амал килмасалар, у такдирда бундай оилалар болаларининг белгиланган коидаларига риоя килмасликлари, ножуя хатти-харакатлар килишлари мукаррар.
Шунингдек, катталар боланинг бола эканлигини назарда тутмай, ката кишилардан талаб килганларини ундан хам талаб киладиган булсалар, узларининг улуFликларидан фойдаланиб, болани бот-бот хафа килсалар, унинг хиссиёти ва фазилатларини хакорат килишга ботинсалар, у такдирда боланинг даFал, одобсиз, дилозор булиб етишишига кумаклашган буладилар.
Болага гурухдошлари - илгари нотаниш булган болалар жамоасининг муносабати, берган бахоси унинг маънавий киёфасига демак, маънавиятига ката таъсир килади. Макталган фазилатларнинг у учун ахамияти орта боради. Шунинг учун МТМ ва оилада рагбатлантирувчи умумий фазилатлар туркуми булмоFи зарур. Ана шунда бола бу кадриятларни узиники килиб олишга харакат кила боради. Ана шундай талаблардан бири - ота-оналарнинг болаларининг айбини узгадан куриш каби иллатдир. Бу хакда ката тайёрлов гурух тарбияланувчиси шундай хикоя килади:
Мен бир куни Анварнинг онаси билан гаплашиб туриб:

  • Утлингиз машFлуотларга жуда маъсулиятсиз катнашадиган булиб колди., дедим;

  • Вой, бунинг хаммаси ёнидаги Бегзоднинг касофатидан. Анваргинам узи жуда яхши, аммо келиб-келиб бемаза Бегзод билан урток булиб колибди - да... касофати урди унинг, - деди.

Жахли чикиб кетган она шу захоти ховлидан Анварни топиб келиб, менинг олдимда:

  • Бундан кейин Бегзодга кушила курма. Якинига борма, укдингми? - дея таъкидлайди.

Анварнинг онаси хам уFлининг узлаштирмаётганлигини Бегзоддан курди ва боласига: «Шу ахмок Бегзоддан узок юр», - деб уктирди.
Бундай холлар куп булади. Ота-она уз болаларини бенуксон деб билиб, салбий иллатларини болаларининг уртокларидан курадилар.
Масалани янгича, илмий-педагогик тушуниш ва тушунтиришга узбек педвгог олималаридан О.Мусурмонова шундай карайди: «Оилада миллий тарбия - шахс миллий характерини шакллантиришнинг мухим воситаси» мавзусидаги маколасида у шундай FOяни илгари суради: «Тарбия назарияси нуктаи назаридан миллий характерни шакллантириш - бу шахснинг аклий, ахлокий, сиёсий, иктисодий, хукукий, экологик, эстетик, бадиий каби куп киррали таркибий кисмларини яхлит жараён сифатида амалга оширишни англатади. Ана шунда кишиларнинг турмушда намоён буладиган маънавий фазилатларнинг мохияти чукур англаб етилади ва онгли равишда уларга амал килинади.
Бунда миллий тарбия шахсни уз халки, миллати билан боFлайди. Миллий-маънавий маданиятнинг барча кирралари ёш авлод маънавий онгининг шаклланишига асос булиб хизмат килади. Миллий оилавий тарбия замирида шахс миллий маданий меросининг субъектига айланади...»12. Маънавий маданиятга миллий характернинг таркибий кисми сифатида ёндашув - узбек педагогикасида, унинг тарбия назариясидаги тамомила янги, мустакил йуналишни белгилаб берди. Шу сабабли биз оилавий тарбия амалиётини ьахлил килишда мазкур ёндашувга таяндик.
Педагогик мустакиллик бизга МТМ ва оиланинг маънавий-маърифий ишларини ташкил килишнинг пировард натижасини - педагогик ташхис ва аник тасаввур килиш имкониятини яратди, ёшларнинг характери сифатларига айлантира олсагина унинг натижаларидан коникиш мумкин булади. Шунинг учун масалага узбек характери концепцияси нуктаи назардан ёндашмок зарур. Ана шунда тарбияда хам худди таълимдагидек аникликка ва самарадорликка эришилади. Зеро, узбек характерини такомиллаштириш оркали миллий тараккиётимизнинг инсон омили такомиллаштирилади.
Миллий характернинг узаги кишида илк ёшлардан бошлаб оилада шаклланади. Кейинчалик утиладиган хаётий тажриба уни шаклан узгартиши мумкин, холос. Одам кийин, синовли вазиятга тушганида унда илк ёшларда шаклланган сифатлари юзага чикади. Бирок, уз характерини такомиллаштириш устида махсус шуFулланган кишиларгина туб, узак сифатларини узлаштиришга кодир булишади. Шунинг учун узбек характери масаласи мактабгача таълим муассасаси ва оила тарбиявий хамкорлигининг устувор вазифаларидан бири сифатида каралмоFи зарур.
Узбек характерининг шаклланишида оила мухим роль уйнайди. Айрим ота-оналар фарзандларига мехрини, Fамхурлигини болаларини «пахтага ураб», яъни ута авайлаб, кулини совук сувга урдирмасдан устиришади деб билишади. Ота-оналар буни «мен болалигимда кийналганман, болаларим рохат - фароFатда уссин-да» деган нотуFри «мухаббат» билан окламокчи буладилар. Натижада бола хаётининг узига хос муаммоларини курмай, билмай усади. У ота-онасининг узига «ожиз», «нозик», «кучсиз» деб караётганликларини хар куни куриб, хис килади. Бунга ишониб колади. У мен «нозикман, ожизман, кучсизман, мен суйиб ардокланишим керак» деган хулоса уса бошлайди. Бола усаверади. Унга кушилиб «Мен ожизман» деган зарарли эътикод хам усаверади. натижада бола мактабга илк кадамини босган вактда, унга учровчи биринчи кийинчиликларга тукнашгандаёк таслим булади. К,ийинчиликни енгишга харакат килмайди. Нима учун гурухдаги болалар, тарбиячи факат уни суйиб, ардокламаётганилигини тушунмай сикилади. У тушкунликка тушади. Инжиклиги орта боради. Гурухдаги болалар билан келишмайди. юкорида айтганимиздек, бу инжиклик, англанмаган норозилик такрорланавериб, узак сифатга айланади ва энг ёмони - боланинг усмирлигида, ёшлигида, хаётида, келажагида унга факат панд беради.
Аксинча, миллий педагогика маданияти юкори ота-оналар боласи хаётий кийинчиликларга дуч келганида унинг ёнида буладилар. Боласининг муаммосини узлари ечиб бермайдилар, балки уни уз муаммоларини ечишга ургата борадилар. Уз иши масалан, ботинкаси ипини узи ечишга, бегоналар билан муомала килишга, уйга берилган вазифаларни узи ечишга, узи хал этишга ургатадилар. Ана шунда бола ота-онаси унинг кийинчилигини зарар бераётган яна бир нотуFри ёндашув бор. Бу - болаларга куп зарда килиш, силтаб ташлаш, карFашдир. Афсуски айрим оналаримиз бу усулларни купрок куллаб юборишаяпти. Бунинг сабаби нимада? Сабаб - ота-оналарнинг педагогик мантикка эмас, балки туЙFуларига асосланиб иш куришида. Бола адашиши, хато килиши мумкин. Адашиш, йикилиш, суриниш, уялиш натижасида бола энг туFри йулни топади. Ана шундай вазиятда оналар бардошли булишлари, туЙFуларини аклга буйсундира олишлари керак. Чунки боланинг хар бир кунидаги ижобий ёки салбий вазият, вокеа унинг характеридаги у ёки бу сифатнинг мухрланишига хизмат килади. Уриш, сукиш, карFиш, жиззаки вазиятлар канча куп булар экан, бу бола характерига шунча куп сингаётган булади. лекин кейинчалик бу салбий сифатлар танг вазиятларда ота-оналарининг узларига каратилиши мумкин.
Бола характерида мустакиллик, фаоллик, ташаббускорлик, хозиржавоблик, мехрибонлик сифатларининг шаклланиши учун уни кулидан келадиган ишларга кизиктириш, ишонч билдириш, кийинчиликларни енгишга ургатиш керак. Ота-оналарни болаларида айрим фазилатларни шакллантиришда меъёрга риоя килишга ургатиш зарур. Масалан, меъёрдан ортик кули очиклик - исрофгарчиликка, унинг акси - хассисликка олиб келади. Хдддан ташкари хушмуомалалик - хушомадгуйликка, хаддан зиёда Fурур - кибрликка олиб келади. Мактабгача ёшдаги болаларда миллий характерни тарбиялашда ибрат, угит, намуна, талаб, илтимос, койиш, макташ ва бошка услублардан уринли фойдаланиш яхши натижалар беради. Ота-оналарнинг миллий педагогик маданияти аввало узлари учун бахтли кексаликни (солих фарзандларни) беради, ундан кейин миллий тараккиётимизга буюк келажак фидоийларини етиштиришга замин яратади.
Хулоса килиб айтганда, мактабгача таълим ёшдаги болаларни маънавий тарбиялашда мактабгача таълим муассасаси ва оила хамкорлиги - маънавий маърифий ишларнинг узлуксизлигини таъминлашга каратилиши зарур. Шу сабабли бу жараённинг ташаббускори тарбиячи ва ота-оналарнинг даставвал икки ташкилий - педагогик масаланинг хал килинишига бориб такалади. Булар:

  1. Болага курсатилаётган маънавий маърифий таъсирлар шаклларини урганиш, тахлил килиб мувофиклаштириш;

  2. Ота-оналарни маънавий-маърифий ишларга педагогик тайёрлашдан иборат.

Бунинг катор сабаблари бор. Биринчидан, маънавий-маърифий ишлар буйича МТМ ва оила хамкорлиги йуналишларининг хали пухта илмий- услубий асосланмаганлиги; иккинчидан, махала, оиланинг бола тарбиясини асосан боFча зиммасига юклаб куяётганлиги; учичидан махалла ва оилаларда болалар билан ишлаш буйича янги вазифаларни хал килишга педагогик тайёргарликнинг етарли эмаслигида. Мазкур муаммони бир мунча хал килиш - МТМ, мактабгача таълим ёшдаги болалар олдида турган мухим вазифалардан бири эди. Ана шу педагогик муаммони бир мунча хал килишда МТМ - махалла - ота-оналар хамкорлиги яхши натижа берди. Муаммони тизимли равишда хал килиш кераклиги тадкикот жараёнида исботланди ва куйидаги тавсияларни бериш имконини берди.
Муаммони тизимли равишда хал этиш кераклиги тадкикот жараёнида исботланди ва куйиждаги тависяларни бериш имконини берди:

  1. Ота-онага таъсир утказмокчи булсангиз уларнинг болаларини яхши куринг. Болани ота-онаси олдида уришманг. Ютук ва камчиликларини тахлил килинг. Оилага бола оркали таъсир килинг.

  2. Ота-она сизда нафакат уз фарзандига, балки бутун гурух жамоасига мухаббатини курсин.

  3. Х,ар бир оиланинг маънавий мухитини урганинг. Ижобий ютукларини умумлаштира боринг.

  4. Шундай килингки, хар бир ота-она уз фарзандлари тарбиясида сиз билан сирдош булсин.

  5. Ота-оналарга узларини кандай тутишлари фарзанд тарбияси учун фойдали булиши, боланинг оиладаги урни, мавкеи кандай булиши маъкуллиги туFрисида самимий, дустона маслахатлар бера боринг.

  1. Шуни яхши билингки, тарбиячи бола тарбия манфаатларидан келиб чикиб ота-оналарга ижтимоий талаблар куйиш хукукига эга. Бу талаблар педагогик тавсиялар шаклида ифодаланади.

  2. Х,ар бир ота-она билан учрашув олдиндан режалаштирилиши лозим. Бирок бу расмий, «текшириш» булмаслиги керак.

  3. Ота-оналар мажлисини хулки, узлаштириш ёмон болалар, уларнинг ота-оналари мухокамасига айлантириб юборманг.

  4. Ота-оналарнинг узингиз билан педагогик сирдош, самимий булишига эришинг. Токи улар сизга айтган тарбиявий муаммоларни туFри тушуна олишингизда ва эътибордан четда колмаслигидан кунгиллари тук булсин.


Download 245,67 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   22




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish