Доктори X. А л и у л о в Та ризчи — ф алсаф а фанлари доктори А. А Х м ед о в

2, И С Л О М Н И Н Г Т А Р К Д Л И Ш И
ВА У Н И Н Г УРТА ОСИЁ "
Т А Р И Х И Д А Г И Р О Л И
V II 
а с р д а исломнинг пайдо булиш и А рабистон ярим 
о рол ид аги х а л ^ л а р в а э л а т л а р ^ а ё т и д а йирик тарихий 
в о ^ е а булди. {У ян ги иж тимоий-иктисодий м у н о с а б а т л а р га
утиш ни б и л д и рард и , исломга к а д а р ж о ^ и л и я т д а в р и д а
я ри м оролнинг асосий >;удудларида у р у гч и л и к муноса- 
б а т л а р и ^укм рон э д и -j Ж а н у б д а С або подшолиги, хим- 
я р и й л а р д а в л а т и , ш и м олд а Н а б о т и я подшолиги, 
Facco- 
н ий лар д а в л а т и , ш а р а д а л а ^ м и й л а р , 
м а р к а з д а
эса 
ки н ди й лар подшолиги в а б ош ^а д а в л а т л а р м а в ж у д бул-
11

---

са ^ам, аммо уз асосига ку р а у л ар ц ул д ор л и к ёки ф е о ­
д а л туридаг и м а р к а з л а ш г а н д а в л а т л а р эмас, купро^ 
ц аб ил а б и р л а ш м а л а р и д а н иборат эди. Бу нд а й б лрл а ш-
м а л а р у ру г- ^ а би л а ч и л и к тузумига жи д ди й таъ си р этма- 
г ан холда, го^ пайдо булиб, гох е мирилиб кетарди.
^ / И с л о м н и п г ь^абилачиликдан уступ т урад и г ан маф- 
кура с и фа т и да пайдо булиши, 
ягона 
м а р к а з л а ш г а н
д ав ла т ни н г т узил иши ва а р а бл а р н и н г аста-секин халк4 
сифа т ид а т аш к и л топиши ф еод ал м у н ос а ба т ла р г а утиш 
босцичи си фа т ид а намоён булди ва ф е о да л муносабат- 
л а р р и во ж ла и г а н Виз а нт ия х ам да Сосонийлар са лт а- 
нати каби уша д а в р д а энг тара цц и й этган 
м а д а н и я т
м а р к а з л а р и г а ж ид ди й таъсир курсата бошлади.
-
Мелом а р а б л а р тарихида,
бирипчидан, д а с т л а б к и
м а р к а з л а ш г а н а р а б д аила тннипг тузилшпнг а олиб кел» 
гам янгн дин с и фа т ид а намоён булди на м а р к а з л а ш г а н
д а в л а т н и м у с т а х к а м л а ш омили ролипи уннади. Иккин- 
чидан, исломнииг ^ а б и л а ч и л и к д а н устун м а ф к у р а с и ф а ­
тида пайдо булиши м а р к а з и М а д и н а д а булган, сунгра 
Д а м а и щ ва Б а г д о д г а кучган йирик д ав л а т н ин г в у ж у дг а 
келишига, а р а б л а р н и н г Эрон, Хуросон, 
Урта 
Осиё, 
К а в к а з ва Ши м ол и й Х,иидистонда к а т т а г ин а ер л ар н и 
босиб о л ишл а ри , а р а б х ал и фа л иг ин ип г т а ш к и л топиши 
а р а б ж а м и я т и
т а р а вд иё т и ни нг янги бос^ичига, яъни 
ф е о да л му н о с а ба тл а рн н нг ш а к л л а н и ш и г а олиб келдн.
А р а б х а л и ф а л и г ид а ижтимоий та р ак д иё тн и нг турли 
д а р а ж а с и д а булг ан купгина х а л ^ ва к а б и л а л а р бир- 
л а ш г а н эди. Унга ^а д и ми й м а д а н и я т м а р к а з л а р и булган 
Сурия, Миср, Б а й н а л наэ дайн, Хуросон, Мов а роу н на хр
ка би минг йиллик м а да ни й меросга эга булг ан х а л к л а р
хам кирганди.
Ара б- мусул мон м а д а н и ят и
х а л и ф а л и к т а р и х ш ш н г
д а с т л а б к и
м а да ни й
мероси 
з а м ин ид а
ш а кл ла н - 
ган эди. Б у м а да ни я т ни нг а р а бл а р , шунингдек, араб- 
л а ш т и р и л г а н боии^а х а л к л а р тарихи учун .^ам ахами- 
яти ж у д а к а т т а булиб, у уз а н ъ а н а л а р и н и хозир дам 
с а ц л а б ке лмовда.
Х а л и ф а л и к д а г и а р а б л а ш т и р и л м а г а н х а л к л а р араб- 
л а р н и к и д а н ф а р ^ ^ и ла д иг а н уз миллий м а д а н и я т л ар и н и
а е р ла р оша т и к л аб олган 
б у лс ал ар -д а , у араб- ислом 
м а д а н и я т и д оира си да г и янги м а д а н и я т с и фа т ид а ша кл -
ланди.
А р а б л а ш т и р и л г а н м а м л а к а т л а р аста-секин узининг 
олдинги ма да ний а н ъ а н а л а р и н и йук,отиб борииш о.ци-
12

---

б ат н да бу е р л а р г а а р а б ма да ни ят и т ^ л а кириб келди. 
Б у а р а б ярим оролининг шимолий цисми 
( Сурия ва 
Ф а л а с т и н ) , Ш и м ол и й Афр и ка (Мисрдан то М а р о к а ш ва 
М а в р и т а н и я г а ч а ) ва Б а й н а л н а ^р а йн И ро ^ х а л ^ л а р и
мисолида аник кузг а та ш л а на ди .
I