E III bob lektron jadvallar 1- §. Elektron jadvalning imkoniyatlari va vazifalari

SuperCalc4 elektron jadvali. SuperCalc4 tezkor xotiraga yuklanib, ishlay boshlagach, ekranda quyidagi shakl hosil bo‘ladi:

	A	B	C	D	E	F	G	H
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
…
19
20
A1
Width: 9 Memory: 8270 Last Col/Row: A1
1> _
READY F1: Help F3: Names Ctrl-Break: Cancel

Ko‘rinib turibdiki, ekran­ning yuqori qismida jadval, quyi qismida xizmatchi may­don joylashgan. Ekranda elektron jadvalning bir qismi: 20 ta satr va 8 ta ustundan iborat qismi hosil bo‘ladi.
Elektron jadval satrlari 1 dan 9999 gacha sonlar bilan tartiblangan va 255 tagacha ustunlari A, B, C,… , Z, AA, AB, . . ., AZ, BA, . . ., IU lotin harflari bilan belgilangan. Maskur satr va ustunlar kesi­shishidan kataklar hosil bo‘lgan bo‘lib, u elektron jadvalning ma’lumot saqlovchi asosiy qismi hisoblanadi. Katak tartibi sifatida u joylashgan ustun va satr tartiblaridan foydalaniladi. Masalan, A17– A ustun va 17- satr kesishishidagi, U32 – U ustun va 32- satr kesishishidagi katak tartibi.
SuperCalc4 da 255·9999 = 2,5 milliongacha katak ishlatilishi mumkin. Har bir katakka 16 tagacha raqamdan iborat sonlarni, 240 tagacha belgini o‘z ichiga olgan matnni yoki biror formulani yozish mumkin. Son va matn tanlagan katakda bevosita ifodalansa, formulaning ko‘rinishi katakda akslanmaydi. Formula qaysi katakka tegishli bo‘lsa, o‘sha katakda uning natijaviy qiymati hosil bo‘ladi. Elektron jadvalda ham o‘zining yurgichi mavjud bo‘lib, uning yordamida jadvaldagi ixtiyoriy katakni tanlash va undagi ma’lumotni o‘zgartirish mumkin bo‘ladi.
Elektron jadvalda asosiy tushunchalar bo‘lib, ustun, satr, katak, kataklar tartibi, va kataklar bloki hisoblanadi.
Kataklar bloki – jadvaldagi kataklardan iborat ixtiyoriy to‘rtburchak bo‘lib, chap yuqori va o‘ng quyi kataklar adresi bilan beriladi. Masalan, d1: F23 yoki e8:h15. Kataklar bloki faqatgina buyruq bajariladigan sohani ifodalab qolmasdan, mavjud funksiyalar uchun argument bo‘lib ham xizmat qiladi. Masalan, yig‘indini hisoblash funksiyasi SUM uchun SUM(d1:f23) deb yozsak, bunda shu kataklar blokidagi sonlar yig‘indisi hisoblanadi.
SuperCalc da arifmetik, trigonometrik va boshqa xil funksiyalar ham mavjud.
Kataklarga ma’lumotlar (raqamli, matnli)ni yozish kompyuter klaviaturasi orqali amalga oshiriladi.
Quyidagi jadvalda A1 katakka 11.23, B1 katakka 56.46, C1 katakka 89.11 sonlari yozilgani ifodalangan. Dl katakka esa A1, B1 va C1 ga bog‘liq bo‘lgan formula:
A1+B1*2-C1 yozilgan.
Agar biz A1, B1 yoki C1 dagi son qiymatlarini o‘zgartirsak, D1dagi ma’lumot ham avtomatik ravishda o‘zgaradi.

	A	B	C	D	E	F	G	H
1	11.23	56.46	89.11	35.04
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
…
19
20
D1 Form = A1+B1*2 - C1
Width: 9 Memory: 8270 Last Col/Row: A1
1> _
READY F1: Help F3: Names Ctrl-Break: Cancel

Yuqorida keltirilgan masalani elektron jadval yordamida hal qilamiz. Dastlab elektron jadval kataklariga masalaning boshlang‘ich qiymatlarini yozib chiqamiz (buning uchun yurgich bilan kerakli katakni tanlab qiymat kiritamiz):

	A	B	C	D	E
1	Olma	8	2
2	Uzum	12.35	2.5
3	Anor	24.25	3
4	---------------------------------------
5		Jami :
6
7
8

Boshlang‘ich qiymatlar quyidagcha joylashtiriladi.
A1- «olma»
A2- «uzum»
A3- «anor»
B1- 8.00
B2- 12.35
. . .
B5- «jami»
4- satrda «–» belgilar bilan chiziq chizilgan.

	A	B	C	D	E
1	Olma	8	2	16.00
2	Uzum	12.35	2.5	30.88
3	Anor	24.25	3	72.75
4	-------------------------------------------
5		Jami :		119.63
6
7
8

Masala sharti bo‘yicha D1, D2, D3 va D5 kataklarning qiymatlarini hisoblashimiz lozim. Buning uchun yurgichni dastlab D1 katakka keltirib, klaviatura yordamida B1*C1 formulani yozamiz. klavishini bosishimiz bilan, D1 katakda sonli qiymat paydo o‘ladi, ya’ni formula bajariladi. Bu amalni D2 va D3 kataklari uchun ham bajaramiz. D5 katakka jami harajatni chiqarish uchun, bu katakka D1+D2+D3 formulani yozamiz.