Ekspluatatsiyasi instituti transport vositalari kafedrasi transport vositalarining elektr

optimal 

tormozlash,  g‘ildiraklarni  blokirovka  chegarasigacha 

tormozlash  usuliga  nisbatan  avtomobilni  tormozlanish 

masofasini  quruq  yo‘lda  20%  gacha,  ho‘l  va  muz  bilan 

qoplangan yo‘llarda 50...60% gacha kamaytiradi va bu ko‘p 

yo‘l-transport  hodisalarni  oldini  olish  imkoniyatini  beradi. 

Optimal tormozlash  amalga  oshirilganda  g‘ildiraklarni  yo‘l 

bilan  ko‘ndalang  yo‘nalishdagi  tishlashish  koeffitsienti 



k 

 

ham  ancha  katta  qiymatlarga  ega  bo‘lib  (8.3-rasm),  bu 

tormozlanish 

jarayonida 

avtomobilni 

turg‘unlik 

va 

boshqarish darajasini oshiradi. 

    Antiblokirovkali  tormoz  tizimi  (ABTT)  asosan 

quyidagi  qismlardan  tashkil  topgan:  gidromodulyator, 

g‘ildirakni  aylanish  tezligi  datchigi  va  tormozlanishni 

elektron  boshqarish  bloki  (TEBB).  ABTT  ning  ishlash 

printsipini  bitta  g‘ildirakni  tormozlash  misolida  ko‘rish 

mumkin  (8.4-rasm).  Avtomobilni  tormozlash  jarayonida 

uning g‘ildiraklariga o‘rnatilgan datchiklar 3 g‘idiraklarning 

aylanish  tezligini  nazorat  qilib  boradi.  Agar  g‘ildirakning 

birontasida blokirovka belgisi, ya’ni g‘ildirakning aylanish tezligi belgilangan kritik tezlikka yaqinlashsa, bu 

ma’lumot  darhol tormozlanishni  elektron  boshqarish  bloki  (TEBB) 4  ga  uzatiladi.  elektron  blok  4    bu  va  

boshqa  qo‘shimcha  ma’lumotlarni  (avtomobil  tezligi,  massasi, 

shinadagi  havo  bosimi  va  hokazo)  hisobga  olib  gidromodulyator 

(bosimni  elektromagnitli  taqsimlash  klapanlar  majmuasi)  1  ga 

g‘ildirakning 

tormoz 

tsilindiridagi 

bosimni 

 

kamaytirishga 

yo‘naltirilgan boshqaruvchi signal uzatadi. Gidromodulyator  tegishli 

g‘ildirakning 

tormoz 

mexanizmidagi 

bosimni 

kamaytiradi. 

G‘ildirakning  aylanish  tezligi  orta  boshlaydi  va  uning  qiymati 

ma’lum 

belgilangan 

qiymatgayetgandan 

keyin 

 

TEBB 

gidromodulyatorga  bosimni  oshirish  signalini  uzatadi.  Natijada 

avtomobilni tormozlash jarayoni tiklanadi. 

      Antiblokirovkali 

tormoz 

tizimi 

bilan 

ta’minlangan 

avtomobillarda  oddiy  tormoz  tizimi  ham  saqlanib  qoladi.  Lekin, 

antiblokirovka  tizimli  avtomobillarni  ishlatish  tajribasi,  bu  tizimli 

avtomobillarni 

ma’lum 

muddat 

davomida 

boshqargan 

haydovchilarda  tormozlanish  jarayonini  boshqarishning  yangi 

ko‘nikmalari 

vujudga 

kelishini 

ko‘rsatdi. 

Shuning 

uchun 

antiblokirovka  tizimini  to‘satdan  ishlamay  qolish  hollari  yuzaga 

kelganda, haydovchi avtomobilni zarur samara bilan tormozlanishini 

ta’minlay  olmasligi  mumkin.  Bu  antiblokirovkali  tizimlar  va  shu 

tizimlardagi  eBB  larning    ishonchli  ishlash  darajasiga  juda  yuqori  

talablar  qo‘yilishini taqozo qiladi.