Elektr energiyasini bir turdan bosh

e) Ventillarning himoya elementlarini hisoblash


O’zgartgich qurilmalaridagi avariya holatlariga asosan qisqa tutashuv, yuklama tokining oshib ketishi va o’ta kuchlanish kabi nosozliklar kiradi. Qisqa tutashuv va o’ta yuklanishda toklar qiymatlarining juda oshib ketishi ventil o’zgartgichlar uchun xavflidir, chunki yarim o’tkazgichli asboblarning tok bo’yicha yuklanishi chegaralangan. Shuning uchun qisqa tutashuv toklarining qiymatlarini aniqlash muhimdir.
O’zgartgich qurilmalaridagi o’ta kuchlanishning va o’ta yuklanish toklarining eng katta amplituda qiymatlariga transformator parametrlarining va tarmoq tizimi parametrlarining qiymatlari ta’sir etadi.
Ventil toki amplitudasining eng katta (transformatorning ga bog’liq zarb toki) qiymatini hisoblash uchun qisqa tutashuvning faza toki qiymatini aniqlash kerak
= [A].
Ushbu tokning amplituda qiymati
= [A].
Qisqa tutashuv tokining amplituda (zarb) qiymatini to’g’rilagichning ekvivalent sxemasi parametrlariga bog’liqligini ko’rsatuvchi (qisqa tutashuv ekvivalent sxemasida faqat transformator parametrlari hisobga olingan deb faraz qilingandagi) egri chiziqdan foydalanib, ventil zarb tokining maksimal qiymati aniqlanadi
= [A].
Ushbu tokining qiymati tanlangan ventil uchun ma’lumotnomada keltirilgan.
Qisqa tutashuv paytida tiristorga ta’sir etuvchi maksimal issiqlik ekvivalenti tanlangan tiristor uchun ma’lumotnomada keltirilgan ruxsat etilgan qiymatidan kichik bo’lishi kerak.
Issiqlik ekvivalentining nisbiy qiymati transformator parametri ctg _Kga bog’liqigi ko’rsatilgan. Ushbu egri chiziqdan (ctg _K) foydalanib issiqlik ekvivalentining absolyut qiymati topiladi
= [A^2*sek].
Ventillarni qisqa tutashuv va o’ta yuklanish toklaridan yuqorida keltirilgan ogohlantirish choralarini qo’llashdan tashqari himoya uchun tez eruvchan saqlagichlar va avtomatik o’zgartgichlar ishlatiladi.
4-jadvalda PNB-5 toifali tez eruvchan saqlagichlarning ba’zi bir ko’rsatkichlari keltirilgan.
Saqlagichlarni transformator har bir fazasining ikkilamchi (yoki birlamchi) cho’lg’amlariga ketma - ket ulash mumkin.
Saqlagichlar transformatorning ikkilamchi cho’lg’amlariga ulanganda eruvchan moslamasidan oqib o’tadigan tokning ta’sir etuvchi qiymatiga ko’ra
[A],
ventillar ketma-ket ulanganda esa
[A]
tanlanadi.
Ularning himoya qilish qobiliyati quyidagi tengsizlikdan aniqlanadi

Saqlagichni transformatorning birlamchi cho’lg’amiga o’rnatishda transformatorning transformatsiya koeffitsientini hisobga olish maqsadga muvofiq, ya’ni

Ventilli elektr yuritmalarda ventillardagi toklar kommutatsiyasi natijasida vujudga keladigan kommutatsiya o’ta kuchlanishlari nihoyatda xavfli, chunki ular ma’lum sharoitlarda tanlangan ventillar uchun ruxsat etilgan teskari kuchlanish qiymatidan oshib ketib, ventillarni ishdan chiqarishi mumkin.
O’ta kuchlanishlardan himoya qilish uchun ventillarga ketma - ket ulangan rezistor va kondensator, ya’ni RC ulanadi. Rezistor qarshiligi va kondensator sig’imining qarshiligi bu holda quyidagicha aniqlanadi
, [Om]

bu yerda, U_{K takp} – ochiq tiristorga teskari, yopiq tiristorga esa to’g’ri tushadigan qayta takrorlanmaydigan o’ta kuchlanish bo’lib, uning qiymati ma’lumotnomada (2-jadval) keltirilgan;
U_d, I_d – tg’rilagich chiqishidagi kuchlanish va tok qiymatlari;
K_k – himoya qurilmasi qo’llanishi natijasida o’ta kuchlanish qiymatining pasayish koeffitsienti;
L_K – o’ta kuchlanish hosil bo’ladigan zanjir induktivligi bo’lib, u
transformator induktivligidan iborat bo’lsa:
.


f) Silliqlovchi drossel induktivligi qiymatini hisoblash


O’rta va katta quvvatli to’g’rilagichlarda yuklama tokining pulsatsiyasini kamaytirish uchun yuklamaga ketma-ket silliqlovchi induktivlik ulanadi va uning qiymati quyidagicha aniqlanadi:

bu yerda m – to’g’rilangan kuchlanishdagi pulsatsiyalar soni (m=3 – uch fazali nol nuqtali, m=6 – uch fazali ko’priksimon to’g’rilagich sxemalari uchun);
– to’g’rilangan kuchlanishdagi pulsatsiya kuchlanishi qiymati
.
– yuklama kuchlanishidagi pulsatsiya kuchlanishi qiymati

K_n – yuklama tokining pulsatsiya koeffitsienti (boshlang’ich ma’lumotdan).



11-rasm. Zarb toki (a) va issiqlik ekvivalentining (b) transformator parametriga bog’liqligini ko’rsatuvchi egri chiziqlar.
4-jadval

Saqlagich turi	Saqlagichning erish toki, A	Nominal kuchlanish, V	Eruvchanlikning issiqlik ekvivalenti, A^2*sek*10^3	Kuchlanish, V
PNB5 – 380/100	40	220	0,4 – 4	220
PNB5 – 380/250	63 100 160	380	0,8 – 8 3 – 30 6 – 60
PNB5 – 380/400	250 315 400		20 – 250 30 – 300 50 – 500
PNB5 – 380/630	500 630		80 – 800 120 – 1200
PNB5 - 660/100	63 100	660	1,8 – 180 3 – 30	600
PNB5 - 660/250	160 250		18 – 180 50 – 500
PNB5 - 660/400	315 400		90 – 900 100 – 1000
PNB5 - 660/630	500 630		100 – 1000 250 – 2500