Elektr mashinalari va tortuv transformatolari-elektr harakat tarkibidagi asosiy elektr jihozlari xisoblanadi

1.3 Magnit xarakteristikalari.

Magnit xarakteristikalarga mashinaning salt ishlashdagi magnitlanish egri chizig’i kiradi. Bu yakor zanjirida tok bo’lmaganda , asosiy qutb tagidagi havo bushlig’idagi ishchi magnit oqimining F, asosiy qutb g’altagidagi magnit yurituvchi kuchga F(F_s.yu.) yoki qo’zg’atish tokiga F(I_q) bog’lanishiga aytiladi.

Yakor tokining bir necha doymiy qiymatlaridagi F(F) bog’lanish yuklanish xarakteristikalsi deb ataladi. Yuklanish toki dan gacha oraliqda bo’lishi kerak. Bu xarakteristikallarni C_nF(F), yoki bog’lanish kurinishlarida ham ifodalash mumkin (bu erda E-yakorning EYUK; -uning kuchlanishi).

Mashina doymiysi

Bunda p, a - mos holda yakor chulg’amlarning qutblari va juft parallel tarmoqlari soni, N-uning o’tkazichlari soni.

Yuklanish xarakteristikallari asosan mustaqil, parallel, aralash qo’zg’atiladigan mashinalar uchun xisoblanadi, ketma-ket qo’zg’atiladigan motorlar uchun magnit xarakteristikallar F(I) hisoblanadi. Bu holda magnit oqimi yakor tokiga bog’liq bo’ladi, ya’ni qo’zg’atish tokiga teng yoki karrali bo’ladi , [bunda -qo’zg’atish darajasi (MYUK ni rostlash koeffitsienti)]. Magnitlanish egri chizig’i salt yurishning magnit yurituvchi kuchi tenglamasi yordamida, barcha magnit kuchlanishning pasayishi yig’indisidan aniqlanadi.

Rasm-1.2. Oltiqutbli motorning magnit

tizimini xisoblash sxemasi.

Bunda - pulat magnit o’tkazgich tarmog’ida magnit kuchlanishning pasayishi;

–mos holda qutb va yakor orasidagi havo bushlig’ida hamda qutb va qobiq orasida magnit kuchlanishlarining pasayishi;

H_i (B_i) –induktsiyaga bog’liq bo’lgan uchastkalarda magnit kuchlanganlik;

L_i –har bir uchastka magnit oqimining o’rtacha harakatlanish yo’li o’zunligi

Asosiy qutb o’zagining yarmidan qushimcha qutbning o’rtasigacha chegaralangan holda o’tadigan magnit oqimi F ni magnit zanjiri (1.2- rasm) sifatida qarash mumkin. Qutb o’zagining L_m uchastkasida, ostovaga chiqishda L_chiq va ostovaga kirishda L_0, oqimning sochilishini xisobga olgan holda, uning qiymati gacha oshadi (bu erda -qutbning magnit sochiluvchanlik koeffitsienti qiymati).

Alohida uchastkalardagi magnit induktsiyasi (bunda S_i –xar bir uchastkaning kundalang kesim yuzasi). U holda ostova uchun (L₀ –uchastkada) ,

Bunda h₀ –magnit yarmosidagi ostova qalinligi; -yakor o’zagi o’zunligi;

D_ya- yakorning tashqi diametri.

Qo’pincha pulat quyma ostoo’qar uchun Tl bo’ladi.

Qutb o’zagi uchun (L_m –uchastkasi uchun)



Tl.

Bunda V_m, l_m - qutbning shihtalangan o’zagi eni va uzunligi, K_k.tuld. –qutb o’zagini tuldirish koeffitsienti, pulatlar uchun ko’pincha bo’ladi.

Ostovaga chiqish uchastkasi oqimi uchun

Kompensatsiyalovchi chulg’amli mashinalar uchun qutb tishlari qatlami ( -uchastkasi)

Tl.

Bunda -qutb tusig’i koeffitsienti; τ-qutb bo’linmasi;

- qutbning tish qatlamidagi sochilish koeffitsienti;

Z_zk- qutbdagi kompensatsion chulg’am joylashgan pazlar soni.

YAkorning tish qatlami uchun (h_z -uchastkasi)

Bunda z_1/3-tishning uning asosidan balandlikdagi qalinligi;

Z-yakorning pazlari soni; K_mk - yakor pulat o’zagining tuldirish koeffitsenti.

Yakor tishlari - mashinalar eng ko’p tuyingan qismidir va ularning induktsiyasi magnit tizimning to’yinish darajasiga bog’liq bo’ladi. Ularning yuqori va o’rta to’yinganligi asosan Tl, va past tuyinganlikda Tl ga teng bo’ladi.

Yakor o’zagi orqa tarafi uchun (L_s –uchastkasi)

Bunda -yakor o’zagining ichki diametri; D_u, n_bk –mos holda ventilyatsion kanallar diametri va ular qatori soni.

Ko’pincha V_s induktsiya qancha kichkina bo’lsa, yakorning qayta magnitlanish chastotasi shuncha yuqori bo’ladi, Bunga muofiq Tl bo’ladi.

Havo bushlig’ida magnit kuchlanishning tushishi

.

Bunda - ekvio’qent (xisoblangan) havo bo’shlig’i; V_x- undagi o’rtacha induktsiya; K_h-havo bo’shlig’i koeffitsienti, magnit o’tkazichning tish tuzilishini xisobga oluvchi; M₀-havoning magnit singdiruvchanligi.

Havo bushlig’ining xisoblangan kundalang kesim yuzasi


Kompensatsion chulg’amli mashinalar uchun

Bunda K_hya va K_hk –mos holda yakor va kutblar uchun havo bushlig’i koeffitsienti.

Bunda t₁ va t_kk –mos holda yakor va qutbining tishlar bo’linishi; Z₁ Z_kk - mos holda yakor va kutbning aylana bo’ylab tish qalinligi.

Agar kompensatsion chulg’am bo’lmasa, unda bo’ladi. Ruhsat etiladigin qutb va ostova orasidagi havo bo’shlig’i 0,1mm ga yaqin qiymatni va induktsiya esa Tl ni tashkil etishi qabul qilinadi.

Rasm-1.3. Magnitlanish egri chizig’I (1) va magnit xarakteristikalsi (2)

Rasm-1.4. Induktsiya Vz ^1/3= (2÷2.25)Tl(1);1.8 Tl (2); 1,5 Tl (3); 1,2 Tl(4) i 0,8 Tl(5) bo’lganida Krya (Frya/Fhh) bog’lanish

.Hisoblangan magnitlanish egri chizig’i F) bog’lanishdan F ning har xil qiymatlarida olinadi. MYUK F_m ning qiymatlaridan pastida pulat magnit utkazichlar tuyinmagan va bo’ladi. F(F) bog’lanish amalda to’g’ri chiziqli, F_l1 dan F_l2 oraliqda esa nochiziqli ko’rinishda va u magnit o’tkazichning ayrim qisimlarini o’ta tuyinganligi bilan aniqlanadi.

Yakor va qutb tishlari yuqori tuyingan mashinalarda bo’lganda F(F) bog’lanish amalda to’g’ri chiziqli va ning qiymati dan pastda bo’ladi. I tokli yuklamada, yakor reaktsiyasining magnit yurituvchi kuchi yuzaga keladi.

Bu MYUK mashinaning magnitlanish MYUKni bir qismini kompensatsiyalaydi (1-egri chiziq) uning qiymati .

K_yar-magnitsizlanish koeffitsienti yakor reaktsiyasi ta’siri uning nisbiy qiymati va yakor tishlaridagi xisoblangan induktsiyalariga bog’liq bo’ladi (1.4-rasm). Bir va undagi magnit oqimi F₁ ning magnit yurituvchi kuchi MYUK F_m salt yurish MYUK F_syu dan qiymatga katta bo’ladi, yoki MYUK da oqimi F₁ ning qiymatdan F₂ gacha pasayadi. Yuklanish xarakteristikal 2 ni 1-chi egri chiziqqa asosan qurish mumkin.

K_rya - koeffitsient mashinaning konstruktiv xususieatlariga bog’liq bo’ladi. 1.4- rasmda uning o’rtacha qiymatlari grafigi keltirilgan. Yuklanish xarakteristikalsi mashinani sinash davomida aniqlashtiriladi.

Tortuv motorlarining magnit tizimining tuyinish darajasi, ularning tortuv xarakteristikallariga, rostlash sifatiga va boshqa xususieatlariga bog’liq bo’ladi. Ular havo bushlig’ida magnit kuchlanishning nisbiy tushushiga bog’liq bo’ladi va ko’pincha tuyinish koeffitsienti bilan baxolanadi.

Bu erda - F_nom, F_xnom –mashinaning nominal rejimdagi tuliq MYUK (1.3- rasmga karang) va mos holda havo bushlig’idagi MYUKning tushishi.

bo’lganda motorning magnit tizimi kam tuyingan xisoblanadi, bo’lsa o’rtacha tuyingan va bo’lsa o’ta tuyingan xisoblanadi.