Elektr yurituvchi kuch Savollar va Javoblar “Elektr yurituvchi kuch” tushunchasini izohlang? 1



Download 0,78 Mb.
Pdf ko'rish
bet13/13
Sana06.01.2022
Hajmi0,78 Mb.
#320810
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   13
Bog'liq
Elektr yurituvchi kuch Savollar va Javoblar “Elektr yurituvchi k (1)

lnK

α

 - 

𝑹𝑻

𝒛𝑭



 ∆lnα



 

Agar dastlabki moddalarning konsentratsiyalari qga teng bo’lsa,  



∆α

0

=1

 va 


∆lnα

0

=0

 bo’ladi, so’ngra: 

 

E



𝑹𝑻

𝒛𝑭



  

lnK

α 

 

ga teng bo’lib qoladi,  

bu yerda: 

E

0

=

standart elektr yurituvchi kuch. 

A = -∆G =RT (lnK

α

 - ∆lnα



0)   

va  


E



RT

zF

  



lnK

α 

 tenglamalaridan 



 

E= E

0

 + 

𝑹𝑻

𝒛𝑭



 

∆lnα

0

 

Bu tenglamada aktivliklarni o’nli logarifim bilan ifodalasak: 

 

E= E

0  

+  

𝟐,𝟑𝟎𝟑𝑹𝑻


𝒛𝑭

lg (

𝜶

𝒐𝒙



𝜶

𝒓𝒆𝒅




E=E



  

yoki


   π=π

bu yerda: 



π

0

 –

standart potensial

 deyiladi. 

Bu tenglama Nernst tenglamasi hisoblanadi, potensial bilan eritmaning konsentratsiyasi 

orasidagi bog’lanishni ko’rsatadi.  

Galvanik  elementdagi  elektr  yurituvchi  kuch  mohiyatini  tushuntirish  uchun  energiyaning 

saqlanish qonuni ochilgandan soʻng V. Nernst ishlarida to’la to’kis ifodalangan kimyoviy nazariya 

olg’a  surildi.  Bu  nazariyaga  ko’ra,  galvanik  elementdagi  elektr  energiyaning  manbai  metall 

elektrod va elektrolit eritmalari chegaralarida sodir bo’ladigan kimyoviy reaksiyalar energiyasidir. 

Nernst  tenglamasi  esa  elektr  yurituvchi  kuchning  elektrolit  konsentratsiyasiga  termodinamik 

bog’liqligini ko’rsatadi.  



6. Elektrodlar qanday sinflarga ajratilgan?

 

6)

 

Elektrodlarni sinflarga ajratishda termodinamik jihatdan fazalar soni va qaytarlikning turi 

hisobga olinadi. Termodinamik jihatdan elektrodlar quyidagi sinflarga bo’linadi:  

1.

 



Birinchi tur:

  

-ikki fazali; 



-kation yoki anionga nisbatan qaytar.  

2. 


Birinchi tur:

 

-uch fazali;  



-gaz elektrodlar.  

3. 


Ikkinchi tur:

  

-uch fazali;  



-kationga va anionga nisbatan qaytar.  


4. 

Redoks:

  

-oksidlangan va qaytarilgan ko‘rinishlar bitta-suyuq fazada bo’lgan elektrodlar  



5. 

Uchinchi tur

:  


-to‘rt fazali,  

-biologik va fizikaviy elektrodlar ham mavjud. 



7. Galvanik elementlar qanday sinflarga boʻlinadi?  

7)

 

Ikkita elektroddan tashkil topgan zanjir galvanik element deb ataladi. Boshqacha nom bilan 

galvanik elementni kimyoviy zanjir deyish mumkin.  

Ikki xil galvanik elementlar mavjud: 

1.

 

Kimyoviy galvanik elementlar; 



2.

 

Konsentratsion gavlanik elementlar. 



 

Elektrodlarning  kimyoviy  tabiati  har  xil  bo’lishini  hisobga  olib  elektr  yurituvchi  kuch  hosil 

bo’ladigan elementlar kimyoviy galvanik elementlar deb ataladi.  

 

Konsentratsion galvanik elementlarda elektr yurituvchi kuch 3 holda paydo bo’lishi mumkin: 



1.

 

Elektrod eritmalarning turli aktivligi sabali; 



2.

 

Elektrod moddalarining turli aktivligi sababli; 



3.

 

1 va 2 chi holar bir vaqtning o’zida kuzatilishi mumkin. 



 

8. “Vodorod koʻrsatkich” tushunchasini yoriting.  

8)

 

Vodorod  koʻrsatkich

  -  eritmadagi  vodorod  ionlari  konsentratsiyasining  o’nlik  manfiy 

logarifmida  olingan  qiymati.  Bu  son  vodorod  ko’rsatkich  deb  ataladi.  Toza  suvda  yoki  neytral 

muhitdagi  suvli  eritmada  25°  da  vodorod  ionlari  [H

+

]  va  gidroksid  ionlari  [OHˉ]  ning 



konsentratsiyalari  teng:  [H

+

]=[OHˉ]= 10



-7

.  Shu  tariqa  H

+

  va  OHˉ  ionlari  konsentratsiyalarining 



ko’paytmasi: K

H2O 


= [H

+

] · [OHˉ]=10



-

7·10


-7

=10


-14

Buning dissotsilanish konstantasini aktivliklar bilan yozadigan bo’lsak:



 

K

a

 = 

𝒂

𝑯+



𝒂

𝑶𝑯ˉ


𝒂

𝑯𝟐𝑶


 

O’z bug’i bilan muvozanatda bo’lgan toza suyuqlik uchun o’z bug’i bilan muvozanatda bo’lgan 

toza suyuqlik uchun 

𝑎𝑖

 = 1

  bo’ladi va shuning uchun suvning ham aktivligi 

1

 ga teng bo’ladi. 

𝐾𝑎



𝑎



𝐻

+

 ∙ 



𝑎

𝑂𝐻



𝐾

H2O



  

Suvda kislota yoki ishqor eritilsa, vodorod ionlarining konsentratsiyasi ortadi yoki kamayadi. 

Vodorod ionlarining aktivligi quyidagicha belgilanadi:  

Suvda: 


𝑎

𝐻

+



 ≈ [

𝐻

+



]  

Kuchli kislotalarda: 

𝑎

𝐻

+



 = 

𝛾

± 



𝑚

±  


Kuchsiz kislotada: 

𝑎

𝐻



+



 

𝑐

  



Kislotalarni aktivligi vodorod ko’rsatkich pH orqali ifodalash qabul qilingan, ya’ni vodorod 

ionlari aktivliklarining manfiy logarifmi orqali topiladi.  

𝑝𝐻

 = -


𝑙𝑔𝑎

𝐻

+



  

Vodorod ko’rsatkich 



pH < 7

 bo’lganda ishqoriy va 



pH=7

 da neytral bo’ladi. oxirgi xulosa 

shundan iboratki 

pH

 eritmaning muhitini ko’rsatadi. Galvanik elementning ishlashi uchun ham 



pH

 muhim rol o’ynaydi.

 

9. “Bufer eritmalar” tushunchasi.  



9)

 

Bufer  eritmalar

 

— 



vodorod

 [H


+

]  ionlarining  maʼlum  konsentratsiyasini  saqlab  turuvchi 

sistemalar. 

Bufer eritmalar

 suyultirilganda yoki ularga bir oz kislota yoki ishqor qo’shilganda ham 

muayyan kislotali xossalari deyarli o’zgarmaydi. 

Bufer eritma tushunchasi eritma 

pH

  qiymatini 

doimiy  saqlash  degan  ma’noni  beradi.  Ko’p  jarayonlar  ma’lum 

pH

  lardagina  normal  ravishda 

boradi. Shuning uchun, 

pH

 ning qiymati deyarli o’zgarmas bo’lib turuvchi eritmalarni tayyorlash 

juda  muxim.  Bunday  eritmalarni  bufer  eritmalar  deyiladi.  Bufer  eritmalar  kislotali  va  asosli 

bo’ladi. Kislotali  bufer eritmalar kuchsiz kislota va uning kuchli asos bilan hosil qilgan tuzidan 

iborat  bo’lsa,  asosli  eritmalar  kuchsiz  asos  va  uning  kuchli  kislota  bilan  xosil  qilingan  tuzidan 

iborat bo’ladi. 



10. Daniel-Yakobi elementining zanjirini yozing.  

 

10)



 

Daniel  –  Yakobi elektrokimyoviy  zanjirining  ikkita qaytar elektrodlardan tashkil topgan 

hisoblanib,  

qaytar  galvanic  elementga  misol  bo’la  oladi.  Tashqi  zanjir  orqali  ulanmagam 

galvanik  elementda  muvozanat  holat  bo’lmaydi,  lekin  shunday  holat  uzoq  vaqt  saqlanib  turadi. 

Elektrodlar metal o’tkazgich yordamida ulangan vaqtidayoq tormozlangan holat buziladi. Tashqi 

zanjirda, ya’ni metall o’tkazgichda elektronlarning harakati kuzatiladi va bunday harakatlar bilan 

bir  vaqtning  o’zida  elektrodlarning  birida  oksidlanish  (manfiy  qutb  –katod) 



Zn

0

→Zn

2+

  +  2e 

ikkinchisida  esa  qaytarilish  (musbat  qutb  –anod) 



Cu

2+ 

+2e→Cu

reaksiyalari  ketadi.  Ikkala 

elektrod jarayonlarining natijaviy reaksiyasini quyidagi tartibda  yozish  mumkin: 

Zn

0

  + Cu

2+

  → 

Zn

2+

 + Cu

bo’ladi.


 

Bu reaksiyalar termodinamik nuqtai nazardan qaytmas bo’ladi va muvozanat 

holat vujudga kelishi bilan to’xtaydi.

 

11. Alohida elektrodlarning potensiallari qanday aniqlanadi?  

11)

 

Alohida  elektrodlarning  potensiallari  standart  elektrodlar  bilan  aniqlanadi.  Standart 

elektrodlar vodorod elektrod bilan aniq o’lchangan bo’ladi. Ularning bir necha turlari bor. Misol 

uchun,  xlorkumush  elektrodi  (AgǀAgCl  ,  KCl  ),  simob  sulfat  elektrodi  (  HgǀHg

2

SO

4



  ,  K

2

SO



4

), 


kalomel elektrodi ( HgǀHg

2

Cl, KCl ). 



 

Bulardan eng amaliy ahamiyatga ega bo’lgani kalomel elektrodi. U simob va simobning xlorli tuzi 

–  kalomel  Hg

2

Cl



2

  va  kaliy  xloridning  ma’lum  konsetratsiyasidagi  eritmasidan  tashkil  topgan 

bо’ladi:  HgǀHg

2

Cl



2

,  KCl  Kalamel  elektrodi,  qaytar  xlor  elektrodi  kabi  ishlaydi.  Uning  elektrod 

potensiali  kaliy  xlorid  konsetratsiyasiga  bog’liq.  Kalomel  elektrodini  tayyorlashda  idish  tubiga 

simob  solinadi,  uni  ustiga  kalomel  (Hg

2

Cl

2



)  pastasi  bilan  qoplanadi.  Sо’ngra  unga  platina  simi 

tushiriladi. Platina simi  о’z navbatida shisha naychaga ulanib, elektron qabul qilish  yoki  berish 

uchun  xizmat  qiladi.  Idish  odatda  tо’yingan 

0.1  M

  yoki 


1.0  M

  kaliy  xlorid  eritmasi  bilan 

tо’ldiriladi. Kalomel elektrodi ishlaganda metall qaytariladi: 

Hg

+



 + eˉ → Hg, ya’ni Hg

2

Cl



+ 2e↔2Hg 2Clˉ doimiy temperaturada eritmadagi simob ionlarining 

konsentratsiyasi  о’zgarmas  bо’ladi.  Bu  esa  kalomel  elektrodini  potensialini  yetarli  darajada 

doimiy  bо’lishini  ta’minlaydi.  HgǀHg

2

Cl

2



  chegarasida  vujudga  keladigan  potensial  kaliy  xlorid 

eritmasining konsentratsiyasiga bog’liq.

 

12. Galvanik elementlarning EYuKni oʻlchayotganda Veston elementi qanday rol 

oʻynaydi?  

12)

 

Veston  elementi  elektr  yurituvchi  kuchini  kompensatsiya  usulida  aniqlaydi.  Veston 

elementida katod vazifasini kadmiyning to’yingan amalgamasi anod vazifasini sirtiga Hg

2

SO



4

 va 


Hg larning aralashmasidan iborat pasta toza simob bajaradi. Elektrolit vazifasini CdSO

4

 bajaradi. 



Veston elementida quyidagi reaksiya boradi:

 

Cd + Hg



2

2+ 

↔ 2Hg + Cd

2+ 


 

Cd + Hg

2

SO

4

 + 

𝟖

𝟑



H

2

O ↔CdSO

 

· 

𝟖

𝟑



H

2

O + 2Hg 

Veston  elementining  elektr  yurituvchi  kuchi  haroratga  bog’liq  va  u  tashish  sodir  bo’lmaydigan 

elementga misol bo’la oladi.

 

13. Standart EYuK deb nimaga aytiladi?  



13)

 

Barcha  ionlarning  o’rtacha  aktivliklari  1ga  teng  bo’lgan  elektr  yurituvchi  kuch 



standart 

elektr yurituvchi kuch

 deyiladi. 

 

14. Galvanik element bajargan elektr ishini hisoblash uchun qanday konstantalarni va 

tajribaviy maʻlumotlarni bilish kerak?  

14)

 

Termodinamik muvozanat konstantalarini  va bir qancha kattaliklarni: 



dG, dH, dS 

va

 ∆α



0

 

larning tajribaviy ma’lumotlarini bilish kerak. 



 

15. Veston elementi elementlarning qanday turiga tegishli (konsentratsion, kimyoviy, 

tashish boʻlmagan, tashishli)?  

15)

 

Veston elementi tashish bo’lmagan elementlar turiga kiradi. Chunki u haroratga bog’liq. 

Veston elementining 20˚C dagi elektr yurituvchi kuchi E=1,0180 V ga teng. 

16. EYuK va kuchlanishni farqi nimada? 

 

16)



 

Kuchlanish  tok  kuchiga  bog’liq  kattalik,  elektr  yurituvchi  kuch  esa  potensialga  bog’liq 

kattalik. To’liqroq aytadiganda elektr yurituvchi kuch o’zgaruvchan yoki o’zgarmas tok energiya 

manbalaridan  potensiallar  kuchlar  ta’sirini  ifodalaydigan  fizik  kattalik  hisoblanadi.  Bunda 

potensiallar  farqi  uzluksiz  tiklab  turiladi.  Qisqa  qilib  aytganda  elektr  yurituvchi  kuchni  tashqi 

kuchlar  ta’sirida  tok  zanjiriga  kiritilgan  energiya  desak  bo’ladi.  Masalan,  galvanik  element  va 

akkumulyatorlarni  olish  mumkin.  Kuchlanish  elektr  va  tashqi  kuchlarning  musbat  zaryadini 

zajirning aniq bir qismida ko’chirishda bajargan ishiga teng. 



Download 0,78 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   13




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish