Elektrik filtrlar Reja: Elektrik filtrlar turlari. Suv filtrlari

Elektrik filtrlar


Reja:

1. 
   Elektrik filtrlar turlari.
   
2. 
   Suv filtrlari
   
3. 
   Teskari osmoz
   

Filtr (frans. fi ltre — kigiz), suz gʻich — 1) suyuqlik F.i — suyuklikni undagi qattiq zarralar yoki unga aralashmaydigan boshqa suyuqliklardan ajratish (tozalash) uchun moʻljallangan asbob, moslama yoki gʻovak jism. Suyuklik F.lari ish prinsipiga qarab, davriy va uzluksiz ishlaydigan turlarga boʻlinadi. Davriy ishlaydiganining hajmiy, listli, filtrpress, patronli xillari bor. Hajmiy FILTRoz miqdordagi suspenziyani ajratishda qoʻllaniladi. U vakuum yoki bosim ostida ishlaydi. L istli FILTReritmalarni tindirish, qattiq fazasi hajmining 5%idan oshmagan suspenziyalarni ajratishda qoʻllaniladi. Filtrpresslardan, asosan, mayin dispers sistemalarni ajratishda, patronli F.dan suspenziyalarni tindirish yoki quyultirishda foydalaniladi. Patronli FILTRvakuumda (qarang Vakuumpress) yoki bosim ostida ishlaydi. Uning ichki panjarasiga filtrlovchi toʻsiqlar (patronlar) mahkamlangan. Choʻkindi siqilgan havo, pnevmogidravlik zarb yoki titrama (vibratsion) qurilmalar vositasida tozalab olinadi; gaz F.lari uzluksiz ishlaydigan apparatlardir. Tuzilishiga koʻra, yassi filtrlovchi sirtli va batareyali boʻladi. Yassi filtrlovchi sirtli F.da teshik panjaralar boʻlib, ularga filtrlash toʻsiqlari oʻrnatiladi. Unga qum, kvars va boshqa qavatqavat qilib solinadi yoki ikki panjara orasiga tolali materiallar (asbest tola, shisha tola, paxta va boshqalar) qoʻyiladi. Batareyali FILTRtoʻqimalardan yeng shaklida yasaladi.

3) biologik FILTR— oqova suvlarni mikroblar taʼsirida parchalash jarayonlari yerdamida yoki organik moddalarni minerallash yoʻli bilan zararli moddalardan tozalash uchun moʻljallangan qurilma;
4) yoruglik FILTRi — baʼzi nurlarni tutib qolish uchun moʻljallangan moslama; mas, maʼlum yorugʻlik nurlarini tutib qoladigan rangli shisha, rentgen nurlarini tutib qoladigan metall plastinalar, issiklik nurlarini tutib qoladigan ekranlar yoki sovitish idishlari (issiklik F.i);
5) elektr F.i — bir xil chastotali toklarni oʻtkazish, boshqa chastotali toklarni kucheizlantirish uchun moʻljallangan qurilma. Oʻzinduksiya gʻaltaklari va kondensatorlardan iborat;
6) akustik FILTR—murakkab tovushdan muayyan chastotalar polosasini ajratib olish uchun moʻljallangan qurilma. Mac, reaktiv dvigatellar va ichki yonuv dvigatetarida ish bajarib boʻlgan gazlar xosil qiladigan shovqinni pasaytirib beradi (bunga avtomobil tovush soʻndirgichi, yaʼni glushitelni misol qilish mumkin). Texnikada, kurilish va radiotexnikada ham keng qoʻllanadi;
7) l a boratoriya F.i — lab. ishlarida suspenziyalarni suyuq va qattiq fazalarga ajratish yoki filtrlash (suzish) koʻrsatkichlarini aniqlash uchun moʻljallangan qurilma. Shisha idish (nay, voronka), govak shishadan qilingan suzish toʻsigʻi yoki teshikteshik tubiga qogʻoz, mato, toʻr va boshqa suzish materiali toʻshalgan idishdan iborat;
8) ichki yonuv dvigatelinm yonilgi bilan taʼminlash tizimida yonilgʻini mexanik aralashmalar va suvdan tozalash uchun moʻljallangan qurilma (qarang Yonilgʻi filtri).
Chastota ortganda induktiv qarshilik ortadi, sig`im qarshilik esa kamayadi. Induktiv qarshilik tok kuchlanishdan faza bo`yicha 90⁰ ga orqada qoladi, sig`im qarshilikda esa kuchlanish tokdan shuncha burchakka orqada qoladi.
Reaktiv qarshiliklarni bu hususiyatlari amalda turli vazifalarni bajaruvchi elektrik filtr qurilmalarini tuzishda ishlatiladi.
Demak, filtr manbaa bilan iste`molchi orasida joylashgan.
Oldiga qo`yilgan vazufalarga qarab filtrlar quyidagi turlarga bolinadi:

1. 
   past chastotali filtrlar, ular O dan f chastotagacha bo`lgan toklarni ko`rsatadi.
   
2. 
   Yuqori chastotali filtrlar, ular ma`lum chastotadan to chegarasigacha bo`lgan chastotali toklarni o`tkazadi.
   
3. 
   Palosali filtrlar, ular f₁ dan f₂ gacha bo`lgan chastotali toklarni otkazadi.
   
4. 
   To`chuvchi filtrlar, ular chastotadagi f<sub>1</sub> dan f<sub>2</sub> gacha bo`lgan toklarni o`tkazmaydi.
   

Tuzilishi bo`yicha filtrlar har bir ulanishga ega bo`lgan induktivlik va sig`imlaridan tashkil topgan to`rt qutbliliklarni eslatadi.
Past chastotali filtrlar zanjirida induktivlik ketma-ket, sig`im esa [parallel ulangan bo`lishi lozim, shundagina bunday filtrlar f₁ dan 0 gacha bo`lgan chastotali toklarni o`tkazib, f₁ dan yuqori chstotali toklarni o`tkazmaydi. Aytib o`tilganidek, past chastotali toklar uchun induktivlik kichkina qarshilikni hosil qiladi, yuqori chastotali toklar uchun katta qarshilik. Sig`im esa uni teskarisi, katta chastotali toklar uchun u kichik qrshilik hosil qilsa, past chastotali toklar uchun esa katta qarshilik hosil qiladi. Shuning uchun u yuqori chastota bo`yicha iste`molchini shuntlaydi, yani yuqori chastotali toklarni o`zi orqali o`tkazib yuboradi.
Past chastotali filtrlar o`zgaruvchan tokni to`g`rilashda qo`llaniladi, yani ular tokni o`zgaruvchi qismini kamaytirish uchun kerak bo`ladi. Shuning uchun ular tekslovchi (sglajevayushie) deb ham ataladi (1-rasm).
Yuqorida chastotali filtrlarda induktivlik va sig`im o`rinlari almashtiriladi, yani ular istemolchilardan yuqori chastotali toklarni o`zkazib yuborib, past chastotali toklarni ushlab qolish zarur (2-rasm).


1-rasm. Past chastotali filtr. 2-rasm. Yuqori chastotali filtr.

G`altak va kondensoner ketma-ket va parallel ulangan tebranish konturini filtrlash ta`sirini ko`rib chiqamiz.


3-rasm. Ketma ket (a) va parallel (b) tebranish konturlari.

Ko`rsatib o`tilgan LC tebranish konturlari asosan polosali va tusuvchi filtrlarda qo`llaniladi. Quyidagi chiziqlarda polosali hamda tusuvchi filtrlar sxemalari keltirilgan (3,4 rasm).



3-rasm. Polosali filtr.


4-rasm. Tusuvchi filtr.

L₁C_1DAN tuzilgan ketma-ket zanjir va filtr rezonansli va unga qo`shni bo`lgan chastotalar uchun oz qarshilikka ega, shuning uchun u ma`lum polosadagi hamda unga yaqin bo`lgan chastotalarni yahshi o`tkazadi, lekin boshqalarni ushlab qoladi. L<sub>2</sub>C<sub>2</sub> lardan tuzilgan parallel zanjir esa rezonansga moslashtirilgan va unga yaqin chastotalarga katta qarshilik hosil qiladi, ammo boshqalarga esa oz. Shuning uchun u iste`molchini rezonansga yaqin bo`lgan barcha chastotalardan tashqari chastotalardan shuntlaydi, yani ular o`zi orqali o`tkazib yuboradi.

Tusuvchi filtrlar ma`lum chastotali polosani ushlab qolishi lozim. Shuning uchun ketma-ket hamda parallel zanjirlarni o`rni almashtiriladi.
L₁C₁ dan iborat parallel zanjirlar rezonansi yaqin polosali chastotalarni amalda o`tkazmaydi, shu bilan birgalikda boshqa chastotalarga qarshilik ko`rsatmaydi.
L₂C₂ dantuzilgan ketma-ket zanjir, unga qarama-qarshi rezonansli va unga yaqin chastotalarni o`zidan o`tkazib yuborib is`temolchini shuntlaydi, yani ular uchun katta qarshilik ko`rsatadi.
Ushbu filtrlarni o`tkazib yuborish harakteristikalari chizmalarda filtrlar bilan yonma-yon berilgan. Ordinata bo`yicha iste`molchilardagi tok ko`rsatilgan.

Suvni tozalash uchun maishiy filtrlardan foydalanish, bu markaziy suv ta'minoti tizimlari orqali kvartiralarga etkazib beriladigan suv sifati bilan bog'liq. Avtonom suv olish va etkazib berish tizimlari jihozlangan xususiy uy-joy qurilishi ham qo'shimcha tozalash uchun qurilmalardan tobora ko'proq foydalanmoqda.

Nafaqat suv ta'mini buzadigan, balki sog'likka salbiy ta'sir ko'rsatadigan aralashmalar va eruvchan birikmalarni filtrlash va tozalash uchun har xil turdagi filtrlardan foydalaniladi. Barcha taqdim etilgan modellarni saqlash va oqimga bo'lish mumkin.
Mexanik filtrlar
Mexanik filtrlar oldindan filtr sifatida tasniflanadi. Ular erimaydigan aralashmalarni (qum, zang parchalari) tozalash uchun ishlatiladi. Dizayni bo'yicha ular mash yoki disk filtri elementlariga ega bo'lishi mumkin. Modellar yuvilmasdan, qo'lda yuviladigan va avtomatik ravishda mavjud. Birinchi holda, filtr elementini yuvish uchun elementni olib tashlash uchun strukturani qismlarga ajratish kerak.
Qo'lda va avtomatik ravishda qayta yuvish suv ta'minoti va kanalizatsiya tizimiga ulanish uchun qo'shimcha texnologik teshiklarning mavjudligini nazarda tutadi. Qo'lda yuvish paytida suv ta'minoti quvuri ëtqizish moslamasi pastki qismiga ochiladi, bu filtr elementlariga tushgan aralashmalarni yuvadi. Avtomatik yuvish bilan vana qurilmadagi tanqidiy bosimdan oshib ketgandan so'ng ochiladi, bu esa bloklanishni bildiradi. Yoqish va o'chirish mexanik yoki elektron boshqaruv moslamalari tomonidan ta'minlanadi.
Oqim turi mexanik filtrlar odatda to'g'ridan-to'g'ri suv ta'minoti tizimiga o'rnatiladi. Akkumulyativ konstruktsiyalar chiqish joyiga o'rnatilishi uchun mo'ljallangan (musluklar, mikserlar).
Statsionar
Suv ta'minoti tizimiga o'rnatilgan deyarli har qanday suvni tozalash moslamasi statsionar (asosiy) filtrlar deb tasniflanishi mumkin. Ko'pincha, ushbu uskunalar eruvchan birikmalarni (metall aralashmalari, xlor) oldindan (qo'pol) va o'rta filtrlash uchun mo'ljallangan. Filtrni elementlari sifatida, asosan, dizaynga qarab, mashlar yoki almashtiriladigan lentalar (polipropilen tolasi) ishlatiladi. Ular sovuq va issiq suv ta'minoti quvurlariga o'rnatilishi mumkin. Modelga qarab, bir, ikki va uch bosqichli bo'lishi mumkin. Ular ulanish turiga ko'ra farqlanadi, flanesli - yuqori bosimli suv quvurlari va muftalar uchun.
Juglar
Ushbu dizayn, ehtimol, avtonom filtrlash tizimiga tegishli bo'lishi mumkin. Bu suv quyiladigan idish, bu filtr komponentidan (kartrij) o'tib, alohida suv omborida to'planadi. Tozalangan suv miqdori ishlab chiqaruvchi tomonidan belgilangan filtr idishining foydali hajmining yarmiga teng.
Ultrium
Deyarli barcha zamonaviy modellar, qo'pol filtrlar (mexanik) bundan mustasno, kartrijli filtrlar deb tasniflanishi mumkin. Ko'pincha, bunday tuzilmalar chiqish joyiga o'rnatiladi va lavabolar, lavabolar ostiga o'rnatiladi. Magistral chiziqlar singari, ular filtrlashning bir necha ketma-ket bosqichlariga ega bo'lishi mumkin. Filtrni elementini tashkil etadigan turli xil materiallardan foydalanish sizni tozalash darajasini har xil qilishga imkon beradi.
Mexanik aralashmalarning eng kichik zarralaridan tozalash uchun karton, lavsan, neylon ishlatiladi. Xlor birikmalarini olib tashlash uchun ko'pincha faol uglerod, shungit yoki maxsus ishlab chiqilgan sorbentlar ("pinkferox", "superferox") ishlatiladi. Barcha zamonaviy filtrlar almashtiriladigan patronlar bilan ta'minlangan. Bu yuvish uchun qo'shimcha quvurlarni o'rnatishni oldini oladi va yangi suv tozalash moslamasini sotib olish uchun qo'shimcha xarajatlarni oldini oladi. Kartrij dizaynlari o'rtacha tozaligini ta'minlaydi. Kartrijni almashtirish zarurligini ko'rsatadigan qurilmalar mavjud bo'lgan modellar mavjud.
Kranli nozullar, mavjud bo'lgan barcha tozalash tizimlarining eng sodda va eng arzon dizayni. Ikki versiyada mavjud. Sökülebilir, toza suvni qabul qilish va yaxshilab filtrlash zarurati bo'lmagan taqdirda uni olib tashlash uchun kranga o'rnatish uchun mo'ljallangan. Konstantalar, ularning dizayni filtr elementi orqali va to'g'ridan-to'g'ri suv oqimini almashtirish rejimini ta'minlaydi. Asosiy afzallik - ixchamlik. Kamchiliklari, kichik o'tkazuvchanligi va juda past filtrlash darajasi.
Teskari osmoz
Teskari osmos texnologiyasi har jihatdan optimal tozalash tizimidir. Ushbu texnologiya nafaqat kelayotgan suv hajmini erigan aralashmalardan to'liq filtrlabgina qolmay, balki har xil turdagi og'ir metallar va bakteriyalar birikmalaridan xalos bo'lishga imkon beradi. Bu ko'p bosqichli tizim, shu jumladan dastlabki, uch bosqichli filtrlash, membranani tozalash tizimi, saqlash idishi va chiqish joyidagi qo'shimcha filtr.
Avtonom turdagi uskunalarga taalluqlidir, chunki tanlov alohida kran yoki mikser orqali amalga oshiriladi. Ular yuqori o'tkazuvchanlik qobiliyati (kuniga 120-300 litr) va yuqori darajadagi tozalash (o'lchamlari 0,0001 mikrongacha bo'lgan birikmalarni filtrlash) bilan ajralib turadi. Asosiy kamchilik - bu nisbatan yuqori narx.
Qanday ifloslantiruvchi moddalar filtrlarga yordam beradi
Ishlab chiqaruvchilar tomonidan e'lon qilingan filtrlash va unumdorlik darajalarining xarakteristikalari ushbu turdagi uskunalarning asosiy ko'rsatkichlaridan biridir. Mexanik tozalash katta erimaydigan aralashmalarni (qum, organik aralashmalar, temir aralashmalari) filtrlash imkonini beradi. O'rtacha tozalash darajasi (asosiy, patronli filtrlar) eruvchan birikmalarning ayrim turlarini (temir tuzlari, xlor) saqlanishini ta'minlaydi. Yuqori (mayda) tozalash nafaqat sog'liqqa zarar etkazishi mumkin bo'lgan kimyoviy birikmalarni (neft mahsulotlari, pestitsidlar, og'ir metallarning tuzlari) filtrlash bilan emas, balki suvda mavjud bo'lgan bakteriyalardan qo'shimcha himoya bilan ham ta'minlaydi.
Suv tozalash usullari va suv tozalash inshootlarining tarkibi hamda o„lchamlari manbadagi suv sifatiga, suv sifatiga qo„yiladigan talab va mahalliy sharoitlariga qarab tanlanadi. Amalda suv tozalash stansiyasi komplеks vazifani (tindirish, zararsizlantirish, yumshatish va h.k.) bajarishni ko„zda tutadi.
Suv tozalash stansiyasining manbaga yaqin joylashtirilishi maqsadga muvofiqdir. Ko„pincha suv tozalash stansiyalari o„zioqar suv harakati tartibiga asoslangan sxеma bo„yicha quriladi. Bunda birinchi nasos stansiyasi tomonidan berilgan suv barcha inshootlar bo„ylab o„z oqimi asosida o„tib toza suv rеzеrvuariga boradi va undan ikkinchi nasos stansiyasi yordamida vodoprovod tarmog„iga uzatiladi.
Suv sifatini yaxshilash 2 - bosqichda bajarilishi mumkin: “suvni tozalash” va
“suvga maxsus ishlov bеrish” bosqichlari. Suv tozalash dеganda manbadagi suvning sifatini O„zDst950: 2000 “Ichimlik suvi. Gigеnik talablar va sifatini nazorat qilish” talablari darajasigacha yеtkazish tushuniladi. “Suvga maxsus ishlov bеrish” dеganda suv sifatini maxsus korxonalar talablari darajasigacha yеtkazish yoki suvga yangi xossalar bеrish tushuniladi.

Adabiyotlar ro`yhati:

1. 
   А.С.Каримов ва бошкалар. Электротехника ва электроника асослари. Т. «Укитувчи» 1995 йил.
   
2. 
   А.Я.Шихин и другие. Электротехника. М. «Высшая школа» 1989 год.
   
3. 
   А.Рахимов. Электротехника ва электроника асослари .Т. «Укитувчи» 1998 йил.
   
4. 
   А.И. Холбобоев, Н.А.Хошимов. Умумий электротехника ва электроника асослари. 2000 йил.
   
5. 
   В.В.Паушин и другие. Основа автоматики вычислительный микропроцессорной техники.Т. 1989 год.