Erkinov Mehriddin

Y.A.Komenskiyning sinf-dars tizimi tavsifi va o’qituvchilik kasbiga qo’ygan talablari
Komenskiy sinf — dars tizim ini ishlab chiqadi. Bunda o'qituvchiga butun sinf bilan jam oa bo'lib sinf - dars tizim ida ish olib borishni, ya'ni o‘qitishni tavsiya etadi. Dars vaqtida o'tgan darsni qaytarish, yangi mavzuni tushuntirish, mustahkam lash, uyga vazifa berish kerakligini ko'rsatadi. Darsni rejalashtirish va olib borish to‘g‘risida ko'rsatm alar beradi. Har bir darsning o ‘z mavzusi va o ‘z vazifasi bo'lishini aytadi. O'qituvchi o'quvchilarning dars m ashg‘ulotlarida faol qatnashishlarini ta'm inlashi. kuzatib borishi, sinfda intizom saqlanishi kerakligini uqtiradi. O 'quv jarayonini tashkil qilishni haddan tashqari oshirib yuborib, o‘qituvchi bir vaqtda 300 o'quvchi bilan dars olib borishi mumkin, deb hisobladi. O‘qituvchi o 'zig a yaxshi o'quvchini vordam chi qilib olishi m um kinligini aytadi. Komenskiy o ‘zining ''Tillar va hamma fanlarning ochiq eshigi" va "Hislar vositasi bilan idrok qilinadigan narsalarning suratlari” kabi asarlarida darslik yaratishga doir quyidagi tavsiyalarni ishlab chiqadi: darslikda o'quv materialiyetarlicha bo'lishi, qisqa, mazmunli, tushunarli, izchil berilishi; darslik oddiy, bolalarga tushunarli tilda yozilishi, rasmlarga boy bo ‘lishi kerak; darslikdagi material muntazam tartib bilan joylashtirilishi; darslikdagi material bolalarning yoshiga qarab ravshan bayon etilishi. Axloqiy tarbiya. Komenskiy yoshligidan boshlab bolada axloq va odob hosil qilish kerakligini aytadi. U mardlik, o'zini tuta bilish, chidam lilik, vaqt va vaziyat talab qilganida foyda yetkazishga tavyor bo‘!ib turish, burchni ado qilish kabi xislatlarni inson fazilati deb biladi. Shu asosiy fazilatlardan tashqari kam tarlik, m o‘min-qobillik, kishilarga xayrixohlik, pokizalik, puxtalik, xushm uom alalik, kattalarni hurm atlash, m ehnatsevarlik xislatlarni tarbiyalashni ham muhim vazifa, deb hisoblaydi. Komenskiy axloqiy tarbiyaning quyidagi vositalarini ко 'rsatadi: - ota-ona, о‘qituvchi, о‘rtoqlar namunasi; - bolalarga yo ‘l-yo 'riq ко 'rsatish; - bolalarlar bilan suhbatlar o‘tkazish; - mashqlar о tkazish; - yalqovlik, о ‘ylamay ish qilishga, intizomsizlikka qarshi kurashish. Komenskiy intizom ning katta ahamiyati borligini ko'rsatib, “Intizom siz m aktab bam isoli suvsiz tegirmondir” degan chex m aqolini keltiradi. U o‘rta asr m aktablarida kaltak vositasi bilan o'rnatiladigan intizom ga qarshi chiqadi. Bolalarga insoniy m uom alada boMishni tavsiya etadi. Intizom : o‘qituvchining nam una k o ‘rsatishi, sam im iy. ochiq xayrixohligi, o ‘qituvchining bolaga bo‘lgan to ‘g ‘ri munosabati (agar u bolani sevsa, uning yaxshi bo‘lishini istasa, darsi mazmunli bo‘lsa, tushuntira olsa intizom lilik vujudga keladi), bolani ko‘pchilik oldida, o‘rtoqlari o ‘rtasida oqilona maqtash yoki qoralash intizom lilikka olib keladi, deydi. Komenskiy yaratgan pedagogika jahon m adaniyatiga qo‘shilgan katta hissadir. U ning qarashlari hozirgacha o ‘z ahamiyatini yo'qotgani yo‘q.
XULOSA

XIX asr Komensiyni qayta kashf etdi va uning fikrlari nafaqat dunyo bo'ylab tarqaldi, balki keng qo'llanildi. Komensiyning asarlari daho deb tan olindi va uning o'zi ham insoniyatning eng buyuk mutafakkirlaridan biri edi. O'shandan beri Komensiyga bo'lgan qiziqish o'zgarmadi, har bir yangi avlod o'qituvchilari undan dono fikrlar va maslahatlar topadilar va maktab ularga ochilgan va o'z hayotiga kirgan eng yaxshisini saqlab qoladi. Asrlar mobaynida odamlar uning qanchalik to'g'ri ekanligini tan oldilar, tarbiyani hayotni o'zgartirish, umuminsoniy uyg'unlikka erishish uchun ishlatmoqchi bo'lishdi. Komenskiyning pedagogik g'oyalari hayoti bugun ham davom etmoqda. Dunyo "umumbashariy baxt va quvonchni targ'ib qilishni to'xtatmagan va ular uchun kurashishdan charchamagan" odamga ta'zim qiladi.

Nomlar

Onalik maktabi - bolalik uchun (6 yoshgacha) boshlang'ich maktab - o'smirlar uchun (12 yoshgacha).

Motamli va qahramonlik - 1612 yildan boshlab Komensiy uchun ayanchli davr, adashish va azob - uqubatlar, to'la fojia boshlanadi. Uning ishini tadqiq qilganlardan biri Komensiy hayotini "motamli va qahramonlik" deb atagan.
Pansofiya - hamma narsani bilish, universal donolik
Chex birodarlari - sinfiy va mulkiy tengsizlikni inkor etdilar, zo'ravon kurashni rad etishni targ'ib qildilar, protestantizmni qo'llab -quvvatladilar va milliy mustaqillik huquqini himoya qildilar.
Tabula rasa - toza taxta, unga hali hech narsa yozilmagan, lekin oxir -oqibat yoziladi.
Buyuk didaktika - u hamma narsaga o'rgatish uchun universal nazariyani o'z ichiga oladi, dastlab chex tilida yozilgan va keyinchalik lotin tiliga tarjima qilingan.