Фалсафада субстанция ва материя муаммоси

Кенгаювчи Олам

Космология муаммосининг таклиф

қилинган ечимларига нисбатан муносабат бир хил эмас. Айрим олимлар чексиз кенгаювчи Олам гипотезасини қабул қилганлар ва «Катта портлаш» концепциясига кўра, тахминан 17-20 миллиард йил олдин олам жуда кичкина ҳажмда ўта зич сингуляр ҳолатда бўлган, деб ҳисоблайдилар. Юз берган «катта портлаш» оламнинг кенгайиш жараёнини бошлаб берган. Бу кенгайиш жараёнида модданинг зичлиги ўзгарган, майдоннинг эгрилиги тўғриланиб борган. Айрим олимлар фикрига кўра, кенгайиш ўрнини яна торайиш эгаллайди ва бутун жараён такрорланади.

Ҳаракатланувчи Олам:
Унга кўра тахминан ҳар 100 миллиард йилда янги цикл
«катта портлаш»дан бошланади. Ақлга сиғмайдиган гипо-
тезаларнинг бирида «дастлабки портлаш» натижасида гра-
витацион майдонда сингуляр ҳолатдан фақат бизнинг мета-
галактикамиз эмас, балки кўплаб метагалактикалар вужудга
келгани, уларнинг ҳар бири барча физик кўрсаткичларнинг
турли ифодаларига, чунончи, алоҳида топологияли
(ўлчовлар миқдори ҳар хил бўлган маҳаллий очиқ ёки
маҳаллий ёпиқ) макони ва ўз космологик вақтига эга бў-
лиши мумкинлиги тахмин қилинади.
Хулоса
Инсон тажрибаси доимо чекланган, у чексиз-
ликни эмпирик йўл билан аниқлай олмайди.
Чексизликни қайд этиш учун сезги органлари
маълумотларига тафаккур фаолиятини ҳам
қўшиш лозим. Чексизлик интиҳоли нарсалар
орқали мавжуд бўлади. Инсон ақли айни шу
алоқа ва кетма-кетликни, интиҳоли нарсалар
умумийлигининг чексизликка тенг бўлган
айни шу шаклини аниқлайди.