|
Dorivor mahsulotlarni olish va saqlash qoidalari:
Sizga ma`lumki, dorivor o`simliklarni ildizi, tanasi va uning po`stlog’i, bargi,
guli, mevasi, urug’i, o`simlik shirasi, yelimi, ildiz mevasi dorivor mahsulot sifatida
olib saqlanadi va zarurat tug’ilganida ulardan dori-darmonlar tayyorlanadi.
O`simlik mahsulotlarini umumiy yig’ish vaqti, chang, g’uborsiz, yomg’ir va qorsiz
havoda bo`lishi kerak. O`simliklar ildizini yig’ish vaqti kech kuzda, ya`ni o`simlik
barglari sarg’ayib, to`kila boshlaganida yoki erta bahorda, hali o`simliklar o`sish
harakatiga kirmasdan oldin bajariladi, chunki bu davrda o`simliklarda modda
almashinish jarayoni juda sekinlashgan bo`lib, ulardagi namlik shira va boshqa
hayotiy zarur moddalar ildizda to`plangan bo`ladi. O`simlik ildizini olayotganda
quyidagilarga e`tibor berish lozim: qurigan, chirigan, chirish arafasida bo`lgan va
juda egri-bugri tomirlar olinmaydi. Olinayotgan ildiz ko`rinishi jihatidan hamma
kamchiliklardan xoli, sog’lom bo`lishi shart.
Undan tashqari ildiz yoshi hisobga olinadi, chunonchi shirinmiyaning 4-6
yoshli ildizi olinadi. 4 yoshdan yoshi va 6 yoshdan kattasi tabobatda yaroqsiz, yoki
bo`lmasa mehrigiyo ildizining moddasi tabobatga yaroqlidir, erkagiga nisbatan
tabobatda yaxshiroqdir va hokazo. Olingan ildizlar yaxshilab yuviladi, har xil
aralashmalardan tozalab, saralab olinadi, so`ngra poldan yuqori shamol tegadigan
soya joyda yoki maxsus ayvonlarda quritiladi. Ildizlar namligi me`yorida, ya`ni
136
egilib juda qiyinchilik bilan sinish darajasiga yetgach, yig’ib olinib, 20-25 sm
uzunlikda qirqib kandir yoki qog’oz xaltalarda solib namdan yuqori joyda saqlanadi.
Izoh: har bir o`simlikdan olinadigan mahsulotning tartibi, ularni tozalash,
saralash, quritish, qay yo`sinda asrash va muddatlari, shu o`simlik uchun "Tib
qonunlari" kitobida mukammal bayon etiladi. Dorivor o`simlikning barg, shox va
tanasi yuqoridagi umumiy tartibda toza havoda, iloji boricha ertalabki yig’ib olib
quritiladi va saqlanadi. Bunda barglar sog’lom va hali sarg’ayib so`lmagan bo`lishi
kerak.
O`simlikning yelimi esa, ertalabki toza havoda o`simlik guli to`kilish davrida
yig’ilib olinadi. Uning namligi o`rtacha bo`lib, uvalanish darajasiga etmagan bo`lishi
kerak. Yelimlar asosan og’zi yopiq shisha va sopol idishlarda saqlanadi.
Mabodo, o`simlik shirasi olinmoqchi bo`lganda, o`sha o`simlik tanasi toza
havoda quyosh botishidan 1 - 1,5 soat oldin, uning mevasi yetilib kelish davrida
pichoq yoki uchi o`tkir metall bilan tilinadi va undan sizib chiqqan shira ertalabki
quyosh chiqishidan oldin, quyosh chiqish arafasida pichoq uchi bilan yig’ib olinadi
va og’zi yopiq shishadan qilingan idishda saqlanadi. Yoki bo`lmasa terak, tok kabi
o`simliklarni tanasi bahor faslining boshlanishida chopiladi, chopilgan joydan
ularning suvi sizilib chiqib, toma boshlaydi, uning tagiga shisha idish qo`yib, yig’ib
olinadi va saqlanadi.
Dorivor o`simliklarning po`stlog’i asosan, o`simlik mevasi pishgandan so`ng,
yoki kuzda yig’ib olinib, quritish zarurati bo`lsa, soyada quritilib qog’oz xaltalarda
saqlanadi. Dorivor sifatida ishlatiladigan o`simliklarning guli, g’unchasi to`la
ochilgan o`simliklardan ertalabki quyosh chiqmasdan oldin terib olinib, soyada
quritiladi va qog’oz xaltada saqlanadi. Mevalar to`liq yetilib pishgandan keyin,
so`lmasdan oldin yirik, serob, nuqsonsiz, hidi o`tkir, ta`mida ham kamchiliksiz, terib
olib, zarur bo`lsa quritib saqlanadi. Urug’liklar, to`liq yetilib pishib, o`simlik so`la
boshlaganda teriladi. Bunda ularning yaroqsiz, nimjon, chala yetilgan, qurtlaganlari
137
yoki kasallanganlari olinmaydi. Urug’liklar, asosan qog’oz xaltalariga solib
saqlanadi.
Tabiblar o`simliklarning barg, ildiz, meva, shuningdek, o`simlikning
yerni ustki va ostki qismini yaxshi sifatli sog’lom a`zolaridan sodda dori sifatida
usora, rubb, yog’lar tayyorlab, ularni asrab qo`yganlar va kerakli vaqtda ishlatganlar.
O`simlik a`zolaridan usora, rubb, yog’larni olishdan maqsad, ularning mevasi, guli,
barglari o`zida shirasini uzoq vaqt saqlay bilmasligi yoki aynib chirishi yoki
bo`lmasa qurtlashligidir. Sharq xalqlarining tabobat xazinasidan foydalanib, rubb,
usora va yog’lar tayyorlab bu dorivor mahsulotlarni yil 12 oy ishlata olish mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
