|
sferik to‘lqinlarning bir-birini ustiga tushush jarayonini ko‘rib
chiqamiz:
Natijaviy to‘lqinning aplitudasi
kogerent manbalar uchun yo‘llar farqi
1
1
1
0
1
kr
t
сos
r
А
2
2
2
0
2
kr
t
сos
r
А
2
2
2
1
2
1
2
2
0
1
2
1
2
2
2
1
2
1 2
2
cos(
)
1
1
2
cos
(
)
A
A
A
A A
А
k r r
r
r
r r
сonst
2
1
Δr=r
1
-r
2
yo‘llar farqi
k- to‘lqin soni
To‘lqin interferensiyasi –
maksimumini kuzatish sharti
r
k
Interferensiyaning maksimumlik sharti
quyidagi shart bajarilganda
kuzatiladi
To‘lqinlar interferensiyasi –
minimumini kuzatish sharti
2
r
k
Interferensiyaning minumumlik sharti
quyidagi shart
bajarilganda kuzatiladi
Maksimumni
kuzatish sharti
•
Muhitning berilgan
nuqatasida to‘lqin
ko‘zg‘atadigan ikkita
to‘lqinning yo‘l farqlari
to‘lqin uzunligining
butun sonlariga teng
bo‘lganda, tebranish
amplitudasi maksimal
bo‘ladi.
Minimumni
kuzatish sharti
•
Muhitning berilgan
nuqatasida to‘lqin
ko‘zg‘atadigan ikkita
to‘lqinning yo‘l farqlari
to‘lqin uzunligining toq
sonlariga teng bo‘lganda,
tebranish amplitudasi
minimal bo‘ladi.
Ikkita manbadan tarqalayotgan to‘lqinlar
interferensiyasi
To‘lqinlar amplitudalarining vaqt bo‘yicha
o‘zgarmaydigan taqsimlanishi
interferensiya
rasmi
deb ataladi.
Turg‘un to‘lqinlar
•
Bir xil amplitudali ikkita qarama-qarshi yo‘nalgan
to‘lqinlarni qo‘shilishida paydo bo‘lgan tebranma
jarayon
turg‘un to‘lqin
deb ataladi.
•
Bir xil amplituda va chastotali ikkita yassi chopar
to‘lqinlar
x
o‘qi bo‘ylab bir-biriga qarshi tomon
tarqaladi:
•
Tengalamalarni qo‘shsak
)
cos(
1
kx
t
A
)
cos(
2
kx
t
A
v
-
v
•
Turg‘un to‘lqin amplitudasi
•
Turg‘un to‘lqin uzunligi – ikkita qo‘shni tugunlar yoki do‘ngliklar
orasidagi masoda
0
ξ
x
ξ
2
ξ
1
t
x
A
t
kx
A
cos
2
cos
2
cos
cos
2
2
1
x
A
А
СТ
2
cos
2
2
б
cт
Turg‘un to‘lqinning tugun va
do‘ngliklari
Koordinatalari quyidagi shartni
m
x
2
2
...,
2
,
1
,
0
m
qanoatlantiradigan nuqtalarda amplituda o‘zining
2A
maksimal qiymatiga
erishadi. Bu nuqtalar
turg‘un to‘lqinning do‘ngliklari
deb ataladi va do‘nglik
koordinatalari quyidagi ifoda orqali aniqlanadi:
Х
д
Koordinatalari quyidagi
2
1
2
2
m
x
...,
2
,
1
,
0
m
shartni qanoatlantiradigan nuqtalarda to‘lqin amplitudasi nolga aylanadi va bu
nuqtalar
turg‘un to‘lqinning tugunlari
deb ataladi va tugun koordinatalari
quyidagi ifoda orqali aniqlanadi:
Turg‘un to‘lqinga misol
Chopar va turg‘un to‘lqinlarning qiyosiy
xususiyatlari
Chopar to‘lqinda
Turg‘un to‘lqinda
Tebranishlar amplitudasi
To‘lqinning barcha nuqtalari bir xil
amplituda bilan tebranishlari sodir bo‘ladi
To‘lqinning barcha nuqtalari har xil
amplituda bilan tebranishlari sodir bo‘ladi
Tebranishlar fazasi
Tebranishlar fazasi ko‘rilayotgan
nuqtaning koordinatalariga bog‘liq
Ikkita tugun orasidagi barcha nuqtalar bir
xil fazalarda tebranadilar
Tugundan o‘tishda tebranishlar fazasi
π ga o‘zgaradi;
Tugunning har xil tomonlarida joylashgan
nuqtalarda qarama-qarshi fazalarda
tebranadilar.
Energiya ko‘chishi
Tebranma harakat energiyasi chopar
to‘lqin tarqalishi yo‘nalishi bo‘ylab
ko‘chadi
Energiya ko‘chishi kuzatilmaydi. λ/2
atrofida kinetik va potensial
energiyalarning bir- biriga o‘tishi
kuzatiladi
-
ξ
x
ξ
2
ξ
1
ξ
1
- tushuvchi to‘lqin
ξ
2
- aks etgan to‘lqin
Chopar va aks etgan to‘lqinlar
interferensiyasida turg‘un to‘lqinlar
hosil bo‘lishi
Qotirilgan tasmaning tebranishida turg‘un
to‘lqinlar hosil bo`lishi
•
Tasmaning
l
uzunligi yarim
to‘lqinning butun
sonlariga
yoki to‘lqin uzunligi
ga teng bo‘lganida
tasmada turg‘un to‘lqin
paydo bo‘ladi
- Imkon bo‘lgan chastotalar
yoki normal modlar.
2
n
n
l
,...)
3
,
2
,
1
(
2
n
n
l
n
1
2
n
l
n
n
n
v
v
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1.
Савельев И. В. Курс физики. М.: Наука 1989 т. 1
2. Савельев И. В. Курс физики. М.: Наука 1989 т. 2
3. Савельев И. В. Курс физики. М.: Наука 1989 т. 3
4. Трофимова Т. И. Курс физики. М.: Высшая школа, 1985
г.
5. Абдурахманов К.П., Эгамов У. Физика курси , 2011 й.
6. Детлаф А.А., Яворский Б.М. Курс физики. М.: Высшая
школа, 1989 г.
7. Епифанов Г.И. Физика твердого тела. М. Высшая школа,
1977.
8. Огурцов Н.А. Курс лекций по физике, Харьков,2007.
9. Колмаков Ю.Н. Курс лекций по физике, Тула, 2002.
10. Оплачко Т.М.,Турсунметов К,А. Физика, Ташкент, 2007.
Ta‘lim saytlari va Internet resurslari
1. fizika.uz – talabalar va fizika o ‘ qituvchilari uchun sayt
2. neutrino.ucoz.ru- ТАТU Fizika kafedrasi dotsenti
О.E.Тigayning shaxsiy sayti.
3. fizik.ru - ТАТU Fizika kafedrasi katta o‘qituvchisi
V.S.Xamidovning shaxsiy sayti.
4. estudy.uz- ТАТU talabalari uchun fizikadan masofaviy ta’lim
tizimi
5. Yenka.com
6. http://phet.colorado.edu/
7. http://www.falstad.com/mathphysics.html
8. http://www.quantumatomica.co.uk/download.htm
9. http://school-collection.edu.ru
Do'stlaringiz bilan baham: | 
