Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati 1

10. Shaxs borasidagi nazariyalar
Shaxsning tarkib topishi bir qator omillarga bog`liq degan nazariyaning namoyandalari bo`lmish hozirgi zamon uzoq chet el (AQSH, Angliya, Fransiya, Germaniya, Shvetsariya va boshqalar) psixologlari oqibat natijasida shaxsning tuzilishini o`sha ikkita asosiy omillarga, ya‘ni biologik va ijtimoiy (sotsial) voqeliklarning ta‘siriga bog`liq bo`lgan tuzilishining mavjudligidan manfaatdordirlar. Shaxs psixologiyasining metodologik prinsiplar shaxs nazariyalarining tuzilishi chegaralari va qoidalarini, nazariy va eskperimental farazlarning shakllanishiga chetdan ta‘sir ko`rsatuvchi qator ilmiy muammolarni belgilab beradi. Eksperiment – ilmiy farazlarni tekshirish metodi bo`lib, uning borishida eksperimentator sinaluvchining asosiy shartlarni qo`yadi va chet ta‘sirlarni nazoratini amalga oshiradi. Eksperiment natijalari haqqoniy va ishonchli bo`lishi lozim. Shaxsning tarkib topishi bir qator omillarga bog`liq degan nazariyaning namayondalari bo`lmish xozirgi zamon uzoq chet el psixologlari oqibati natijasida shaxsning tuzilishini o`sha ikkita asosiy omillarga ya‘ni, biologik va ijtimoiy voqeliklarning ta‘siriga bog`liq bo`lgan tuzilishining mavjudligidan manfatdordirlar. Ob‘ekt – sub‘ekt munosabatini belgilaydi. ―Endopsixika‖ o`z navbatida shaxsning ta‘sirlanishi idrok, tasavvur, xotira, tafakkur, xayol jarayonlarining xususiyatlarini, irodaviy zo`r berish xislatlarini aks ettiradi. ―Ekzopsixika‖ esa o`z tarkibiga xos munosabatlarini tizimini va uning qiziqishlari, mayillara, ideallari ustanovkalari, mosligi, ustunlik qiluvchi, xukmron xissiyotlarini, egallagan bilimlarlarni qamraydi. Skinnerning interopsixik sabablari qarshiligini o`rganish uchun nomaqbul fenomenlari bog`liq emas, balki turli terminlar bilan atalib, aniqlik kiritish mumkin emasligida, fan tarixida ta‘kidlanishicha aqliy xulosalar konsepsiyasidan chekinish lizim, ko`rinishini o`zgartirmay, emprik o`rganish uchun, masalan iqtidorli talabalarni kolledjdan o`qishdan chetlatish sababini o`rganib, biz tushuncha berishimiz mumkin, chunki u omadsizlikdan juda qo`rqadi, chunki uning motivi bo`lmaganligi sababli yoxud u omadsizlikdan ongsiz qo`rqib, o`z ustida kam ishlaganligi.