География дарсларида карта ва глобус билан ишлаш карта турлари. Умумий ва махсус



Download 80,5 Kb.
bet1/2
Sana24.02.2022
Hajmi80,5 Kb.
#194926
  1   2

География дарсларида карта ва глобус билан
ишлаш карта турлари. Умумий ва махсус
географик индувидуал карталар. Глобус
билан ишлаш

Режа:


  1. Карталар билан ишлаш

  2. Глобуслар билан ишлаш

  3. Карта турлари

  4. Умумий ва махсус географик индувидуал карталар

Укитувчиларни картадан кургазмали курол ва билм манбаи сифатида фойдаланишни ургатиш токи укувчилар картадан уз биола билсинлар.


карта укувчиларнинг аклий фаолиятини ривожлантириш ва уларда кузатувчилик, фазовий тасаввур, мантикий фикрлаш каби хислатларни тарбиялайди. География таълимида укувчилар куйидаги картографик билимларни эгаллашлари керак.
Карта ва планда ер юзасини тасвирлаш хусусиятлари
Картанинг шартли белгилари география объект ва ходисаларни карталарда тасвирлаш методлари .
Жойда картасиз мулжл олиш методлари
Режа ва карта асосида мулжал олиш.
Карталарни масштабга кура турларини ажрата олиш.
Карталарни худудни камраши ва мазмунга кура тарларини билиш.
Картадаги хатоликлар ва уларнинг сабабларини
Профил, график, картограмма, картодиаграммалар тузиш методлари ва х.к укувчилар картографик билимларни амалда куллай олишлари шарт. География укитувчисининг асосий вазифаси укувчиларда куйидаги картографик куникмаларни шакллантиришдан иборат.
Жойда ва картада мулжал ола билиш.
Картада улчаш ишларини бажара олиш.
Умумграфик, тематик карталарни киеслай олиш ва укий олиш.

  1. Бир хил ва турли масштабдаги карталарни таккослай олиш.

Карта асосида географик объектларга, худудларга, мамлакатларга, табият зоналари ва табий комплексларга тариф еза олиш.
Схема, картосхема, картограмма, картадиаграммаларини туза олиш ва хоказо. Картографик куникма ва малакаларни шакллантиришни куйидаги тизим асосида олиб бориш максадга мувофик:
А) Бошлангич синфларда ва географиянинг биринчи дарсидан бошлаб, то мактабни битиргунга кадар географик картани укиш буйича узликсиз машгулотлар утказиш хамда унда мустакил равишда билимларини ола билиш;
Б) дарс максадини аник тасаввур этиш, уни бевосита карта билан уйгинлаштириш ва унга эриши уйулларини излаш.
В) муаммали саволлар тугилганда, албатта картага мурожат этиш, эгалланган картографик билимлар ердамида мустакил хулосалар чикара билиш.
Карта асосидаги асосий илмий билимлар ва энг оддий куникмалар бошлангич табий география курсининг «План ва карта» мавзусида берилади. Ушбу мавзуни тахлил килиш шу нарсани курсатадики унинг асосида карта тузиш тушунчаси етади. Хакикаттан хам картанинг кандай тузилганлигини билмасдан, унбан билим манбайи ва кургазмали курал сифатида фойдаланиш анча мушкул мавзунинг колган тушунчалари (жойни расмда акс эттириш, аэросурат, космик усрат режа, картада ва картасиз мулжал олиш, масштаб шартли белгилар, мутлок ва нисбий баландлик даража тури ва бошкалар ) ердамчи еки асосий тушунчага буйсунади. Бундан ушбу тушунчаларни урганиш 2 даражали, демак хулосага келмаслик керак. Чунки бу билимларсиз карта тузилишини аввало куз билан чамалаб план олишни, невилерлашни хар бир укувчи билиши лозим. Аммо купгина укитувчилр бунга етарлича эътибор бермайдилар. Куз билан чамалаб план олиш невилерлаш карта тузишдаги энг мухим боскичлардан саналади. Чунки хар кандай оддий карта негизида жой плани етади. Укувчилар оддий планларни мустакил тузишни урганмасдан туриб карта тузишни, карта масштабини тузишни, шартли белгиларини эгаллай олмайди. Жой планини тузиш оддий карталарни тузишда асос булиб хизмат килади. Бу укувчиларга карта тузиш ва карталарнинг мазмунига ойд булган саволларни эгаллашга ердам беради. Зарур географик билимларини эгаллаш учун, укувчиларда картографик образларни яъни тасаввур шакллантириш максадга мувофик. Картографик тасаввур картани укиш жараенида шаклланади. Карта укиш картографик методининг энг мухим кисмларидан бири карта укишда, инсон кузатиш фаолиятида нарсалар ва ходисаларнинг тасаввури пайдо булади. Укувчиларнинг карта укишдаги хатоликларини тахлил килиш шуни курсатадики, улар йул куядиган аксарият хатоликлар уларни кузатишни билмаслигидан келиб чикади. Укувчилар кузатиш жараенида картадаги зарур белгиларга етарлича эътибор бера олмасликлари туфайли хам йукоридаги камчиликлар пайдо булади. Картани укиш мураккаб психологик жараен булиб, уни укишни 2 та кисмга ажратиш мумкин.
1 кисм –картани тушунтириш аппаратини урганиш 2 кисм картанинг мазмунини урганиш. Картани укиш деганда аввал идрок килинган нарса ва ходисаларнинг тасвирини шартли белгилар асосида онгимизда акс этилишига тушунилади.
Укувчилар уз билимини, жойда ва бази холларда расмларни кузатиш оркали хакикий вокеалик тасвирини хаелларида акс эттирадилар. Куп йилликкузатишлар ва илгор география укитувчилари тажрибалари шуни курсатадики картани билишдаги энг турги йул оддийдан мураккабга боришдир. Укувчи узи яшаб турган жойини шартли белгилар асосида тасвирланган планини куриш, план мазмунини тушинишини енгиллаштиради. Шу туфайли хам укувчининг мустакил равишда оддий планларни тушира олиши унинг картани пухта эгаллашига олиб келади. Картани укишдаги энг мухим хусусият уни диккат билан куздан кечиришданг иборат. Бу унинг сирларини билиб олишга ердам беради. Картани укишни урганиш ва зарур куникмалар хосил килиш учун куйидагиларга эътибо бериш керак.
географик объектни урганиш режани мукаммал билиш.
Картадаги хар бир географик объект шартли белгисини хакикатда кандай эканлигини тасаввур этиш.
Урганилаетган объекттин образини хаелан тиклай олиш ва хоказо. Масалан калимантан (Борнео) орали 6-синф укувчисми томонидан тахминан куйидаги укилиши мумкин. Калимантан ороли 7 ш.к ва 3 ш.к хамда 190 градус ва 117 градус ш.к узунликлар оралигида жойлашкан. Езда куеш уфкдан жуда баландда булади. Кишда эса салгина кия, киш булмайди. Калимонтан оралида денгиз шамоллари эсиб туради. Егин микдори 2000 мм ва ундан хам юкори. Агар укувчи жавобида хакикаттан хам ушбу маълумотлар булса у картадан мустакил фойдаланаебти. Демак укувчи картани билиш учун куйидагиларга эътибор бериш керак.
Географик объектнинг какртадаги тасвирини аник эгаллап олиши.
Урганилаетган объект хокида фозавии тасавур булиши хатто картага карамастан унинг характери хусусиатларини аита олиши
Уш бу объектнинг картадаги бошка объектлар билан олакасини урната олиш керак
Урганилаятган объектнинг образларина хам тиклаи олиш ва х. к.
Картани урганишни схемалар билин кушип олип бориш, яни улардан унимли пайдаланиш картани укишни бир мунша енгиллаштиради.масалан: памир тог тугини урнини картадан топишни осанлаштиради. Схемалар карта урнини боша олмаиди,омма уни тултиради,шу тупаили хам уларни урганишни бирга кушип олип бориш максадга мувафик.
Картани билиштан енг муким хусусиятлардан яна бири, картографик белгиларнинг нималарни акс эттиришни пухта билиш лозим.
Факат шунда гина картани укии олиштан ташкари, балки уни тушиниш хам енгиллашади.
География талимида аксариат холларда зарур билимларни хаммасини хам картогрфик манбалардан олиб булмайди, уларни назарии манбалардан излашка тугри келади. Масалан: турли типтаги карталарни тахлил килиш оркали Сурхандаре вилаятининг Узбекистан жанубида жолашканлиги, у ерда Амударья, Сурхандарья каби дарьялар борлигини, шаркда Тожикстан билан, жанубда Авганстан билан шегардошлигини билип олса булади. Омма нима сабабтан Сурхандарья куругсубтропикда жойлашканлигини, цитрус мевалар усишини ва х.к. кабиларни географияни назарии билимларини эгалламастан факат карта оркали тушиниб булмайди.
Картанинг тушиниш географик объект ва ходисалар уртасидаги олоходорлик назарий билимилар билан боглап исботлай олишни хам уз ишига олади. Демак картани тушиниш картаграфик билимларни намоён булишидаги оддий шакл десак като килмаймиз.
Шундай картографик билимларни укувчилар узак машклар оркали гина эгаллайдилар. Маълумки, фикрлаш жараени мураккаб катор аклий жараенларни таккослаш, таклил, синтез, куласа чикаришни уз ишига олади. Бу жараенлирсиз картографик ва географик билимларни эаггаш кийин. Карта –факат билиш манбайигина булмай, балки мухим кургазмали курал хамдир. Карта укувчиларни фаоллаштиришда мухим омил булиб хисобланади. Карта билан ишлашда куйдаги даражаларни ажратиш максадга мувофик. 1. Даража-географияни урганишга киришгунча эгалланган картографик билимлар. Бу билимлар асосан табиётшунослик курсларда олинган булиб, улар табий география билимлар хисобланади. Бунда укувчилар объектларни ташки белгиларга кура ажратадилар. Масалан: Урганш охоли яшайдиган пункт, Памир тог ва х.к.
2.даража- укувчилар узларидаги мавжуд географик билим ва тасаввурларни карта билан боглай олиши. Географик объектларни жойлашиши буйча хаёлий фазовий тасаввурларга эга булиши олохида объетлар ва жойларга оддий тариф ёза олиш дарёнинг бошланиши куйлиши, ховзаси тизимини курсатиш.
3.Даража- картани билиш тушиниш, ундан билим манбай сифатида пайдалана олиш енг мухими укувчилар узларидаги географик билимларни карта билан уйгунлаштира олишни талаб килинади. Укувчилар бу даражада картада эркин мулжал ола билишлари, бирон худудга хар томонлама тариф бера олишлари объектларни таккослай олишлари , табий ва ихтисодий хусусиятларни, сабап охибатларни ажрата олишлари зарур. Укувчиларни картографик билим ва куникмалар билан кураллантиришда хилма-хил картографик воситаларнинг ахамиёти катта.



Download 80,5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish