Geometrik орtiка L. Yorug'likning qaytish qonuni

2. Yorng'likning sinish qonuni

Yorug'lik nuri bir shaffof muhitdan ikkinchi shaffof muhitga o'tish chegarasida o'zining yo'nalishini o'zgartiradi. Yorug'likning bir qismi birinchi muhitga qaytadi, qolgan qismi esa ikkinchi muhitga o'tib uning ichida tarqalishini davom ettiradi. Bu hodisaga yorug’likning sinishi deb ataladi. Yorog'likning sinishiga sabab turli muhitlarda yorug'lik tezgligining turlicha bo'lishidir. Birinchi muhitdan tarqaluvchi va ikkunchi muhit chegarasigacha borib yetuvchi nur tushuvchi nur deb ataladi.

U tushish nuqtasiga o’tkazilgan perpendikulyar bilan biror burchak hosil qiladi, bu burchak tushush burchagi deb ataladi. Ikkinch muhitga o’tgan nur singan nur deyiladi. Sinngan nurning o’sha perpendikulyar bilan hosil qilgan burchagi sinish burchagi deb ataladi (1-rasm).

Yorug'likning sinish qonuni quyidagicha izohlanadi:

• Tushuvchi (A) nur va ikki muhit chegarasida nurnlng tushish nuqtasiga

o'tkazilgan normal qaysi tekislikda yotsa, singan nur(D) ham shu tekislikda yotadi.

• Tushish burchgining sinusining sinish burchagi sinusiga nisbati ikki muhit uchun o'zgarmas kattalik bo'lib, ikkinchi muhitning birinch muhitga nisbatan nisbiy sindirish ko'rsatgichi deyiladi. Sinish qonunining matematik ifodasi quyidagicha yoziladi:

(1)

bunda tushish burchagi, -sinish burchagi.

Biror muhitning vakuumga nisbatan sindirish ko'rsatkichi shu muhitning absolyut sindirish ko'rsatkichi deyiladi, Odatda vakuumning absolyut sindirish ko'rsatkichi birga teng deb olinadi. Ikki muhitning nisbiy sindirish ko'rsatkichi n₂₁ ikkinchi muhitning absolyut sindirish ko'rsatkichi n₂ va birinchi muhitning absolyut sindirish ko'rsatkichi n₁ ,orqali quyidagicha bog'langan:

(2)

Absolyut sindirish ko'rsatkichi muhitning muhim optik xarakteristikasidir. U yorug'likning vakuumda tarqalish tezligi c ning muhitda tarqalish tezligi υ dan necha marta katta ekanligini ko'rsatadi:

(3)

Shuningdek yorug'likning muhitdagi tezligi

(4)

(4) ifodaga ko'ra jumladan (bunda -yorug'lik nurining to'lqin uzunligi, v-yorug'lik to'lqinining tebranish chastotasi).Yorug'lik nuri vakuumdan absolyut sindirish ko'rsatgichi n bo'lgan muhitga o'tganda uning muhitdagi to'lqin uzunligi quyidagicha aniqlanadi.

(5)

Bunda va mos ravishda yorug’lik nurining muhitdaga va vakuumdagi to'lqin uzunliklari. Yuqoridagi munosabatlardan foydalanib, yorug'likning sinish qonunini quyidagicha yozish mumkin:

(6)

Demak, ikki muhit sindirish ko'rsatkichlarinig nisbati yorug'likning shu muhitlarda tarqalish tezliklarining nisbatiga teskari ekan.