Geometriya 7-sinf

I BOB
BOSHLANG‘ICH 
GEOMETRIK 
MA’LUMOTLAR.
PLANIMETRIYA
1
3
6
90
2
4
0
120
120
2
4
0
2
4
0
60
4
0
7
5
2
4
1
2
3
4
5
6
7

---

6
Geometriyaga oid dastlabki tushunchalar 
bundan 
4
#5 ming yil muqaddam qadimgi Misrda 
paydo bo4lgan. O4sha kezlarda Nil daryosining suvi 
har yili toshib, ekin maydonlarini yuvib turgan. 
Shuning uchun, ekinzorlarni qayta taqsimlash va 
soliq miqdorini aniqlash uchun bu maydonlarda 
belgilash va o4lchash ishlarini bajarishga to4g4ri 
kelgan (
1-rasm
). Qadimgi yunon olimlari yer 
o4lchash usullarini misrliklardan o4rganib, uni 
geometriya deb ataganlar. 
œGeometriya
B
 
yunon-
cha so4z bo4lib, œgeo
B
# yer, œmetrio
B
# o4lchash 
degan ma’noni anglatuvchi qismlardan tuzilgan.
Mil. avv. VII#VI asrlarda Qadimgi Xorazmda 
ham Misrdagi kabi Amudaryoning quyi qismida 
yer o4lchash ishlari bajarilgan.
Geometriyaga oid dastlabki tushunchalar 
Qadimgi Bobilda ham bo4lgan. Xususan, tarix-
chilar Pifagor teoremasi Bobilda topilgan deb 
hisoblashadi.
Qadimgi yunon olimi Evklid o4sha paytgacha 
ma’lum bo4lgan barcha geometrik tushuncha 
va xossalarni tartibga keltirib, 
œNegizlar
B
deb 
nomlangan kitobida bayon etdi. Bu kitob ikki 
ming yil mobaynida maktablar uchun eng muhim 
darslik vazifasini o4tadi va fan taraqqiyotida ulkan 
ahamiyatga ega bo4ldi. Geometriyani o4qitish hozir 
ham ana shu kitobdagi g4oyalarga tayanadi.
O4tmishda yashab o4tgan olimlarning ko4pchi-
ligi geo 
metriya bilan shug4ullanganlar. Buyuk 
vatandoshlarimiz Muhammad ibn Muso al-
Xorazmiy, Ahmad Farg4oniy, Abu Rayhon 
Beruniy, Abu Ali ibn Sino, Ulug4bek ham
Evklid 
œNegizlar
B
ini puxta o4rganib, bu fan rivojiga 
o4z hissasini qo4shganlar. Sharq mamlakatlarida 
geometriya injenerlik bilan qo4shib 
handasa
deb 
atalgan va unga katta ahamiyat berilgan. Hozir 
œinjener
B
so4zi muhandis deyilishi ham shundan.
Bizni o4rab turgan har bir predmet qandaydir 
shaklga ega. Masalan, g4isht yoki karton qutini
olaylik. Ular 5-sinfdan sizga tanish bo4lgan to4g4ri 
burchakli parallelepiped shaklidadir (
2-rasm
). 
kvadrat
uchburchak
1
2
3
4
5
nuqta
to4g4ri chiziq
kesma
burchak
kub
shar