Glaballashuv

GLABALLASHUV

Falsafiy dunyo qarash bu-insonlarning olam xodisalariga diniy ta’limda va fanda yoki falsafaning o’zida javob berilsada uning notog’ri ekanligini isbotlashga urunadi, va haqiqatni xam shubxaga qo’yadi. Natijada falsafada xaqiqat yo’qoladi. Xaqiqat faqat bitta bo’ladi. Lekin falsafaning xaqiqatlari turlicha

Matryalizm

Ideyalizm

Realizm

Falsafaning olamni anglashdagi xar bir yo’nalishi to’liq yakunlanmagan va xozirda falsafaning inqirozi degan iboraning ishlatilishiga sababchi bo’lmoqda xo’sh falsafa insoniyatni aniq bir xaqiqatga yo’naltiradimi yoki insonlarni shubxa va gumonlarga to’la yo’nalishlarga buradimi.

Shermuxammedova Niginaxonning “Falsafa” degan kitobida “…faqat so’zlariga ishonish kerak bo’lgan ota, koxin, ruxoniy o’rniga savollar beruvchi va anglashga chorlovchi muallim faylasuflar egalladi. U shubxa urug’ini sochib qiziqish uyg’otdi va -ishonma, balki o’zing fikr qil!!! Deya da’vat etdi.” (falsafiy dunyo qarash bo’limi Toshkent 2009). Falsafaning olamni anglashdagi turli xil nazaryalari jamiyatga shunchalik tasir qildiki matrealizm yo’nalishini qo’llaydigan jamiyat hattoki kata bir davlat tuzishga xam erishdi. Ideyalizm va realizm fanga kattagina ta’sir o’tkaza oldi Darvinizm nisbiylik nazaryasi va shu kabi tushunchalar fanda ham materyalizm g’oyalari ham xaqiqatni to’laligicha asoslay olgani yo’q.

Falsafaning bugungi qarashlari qanchalik asosli ko’rinmasin olamni anglash haqidagi falsafaning barcha qarashlari butun tarixida aqliy adashishlardan iboratdir. Shundan kelib chiqib bugungi insoniyatga katta xavf bo’lib ko’rinayotgan glaballashuvning paydo bo’lishini xam falsafiy nazaryalarning xatosi deyish mumkin lekin glaballashvning o’zi haqida bunday fikr qilish noto’g’ri.

Xo’sh glaballashuv o’zi nima? Glaballashuv-bu insoniyatning tarixini va bugunini bog’lab turuvchi bir vositadir. U insoniyatning barcha ishlarini umuminsoniy masalaga aylantirib beruvchi omildir.

Glabalizatsiya bu o’zgarmas omildir. Ammo insoniyatning tarixi va taraqqiyoti o’zgaruvchidir, mana shu o’zgarishlarni umumbashar o’zgarishlarga aylantirib beradi. Glaballashuv maqsadlidir. U zamonda va makonda o’z maqsadini ifoda etadi.

Glaballashuvning asosiy xizmatkori-taraqqiyotdir. Inson qanchalik taraqqiylashsa glaballashuv shunchalik tezlik bilan davom etadi. Bunga insonning qiladigan ishining oqibatini anglatishga o’xshaydi ammo glabal xolat uni tuzatishning yechimini bermaydi.

Glaballashuvga salbiy qarash kerak emas balki uni insoniyatning manfaati yo’lida ishlatish zarur buning uchun glaballashuvning yagona nazaryasini ishlab chiqish yoki glaballashuvning nisbiy maqsadini aniqlash lozim.

Giddens (1999-ma’ruzasida) takidlaganidek “zamonaviy dunyoda demakratiya yanada demokratlashtirishga muxtoj.” Ammo Giddensning qat’iy bo’lmagan satsiyalogyaning vakili ekanligini va uning nazaryalari ijtimoiy tuzulmalarni ijtimoiy sub’yektlarning (shaxslar, ijtimoiy guruhlar, harakatlarning) manfaatlariga muvofiq ravishda o’zgartirish tan olinadi.

Demokratiya tushunchasi bu-xar qanday holatda ham erkinlikni anglatsa bu xavfli tushunchaga aylanadi. Buni bugungi kunda yevropaning bir qancha davlatlaridagi qabul qilinayotgan qonunlarning misolida ko’rishimiz mumkin, yakka jinslilar nikohini qonunlashtirish jamiyat uchun qanchalik xavfli ekanligini bilmagan xolda ijtimoiy sub’yektlar buni talab qilishmoqda, Giddens nazaryasi bo’yicha ijtimoiy tuzulmalar demakratyani yanada demakratlashtirmoqda. Polshadagi obort haqidagi qonun loyixasiga ayollarning qarshi chiqishi jamiyatning axloqsizlikni qo’llashining bir ko’rinishi bo’lsada polsha hukumati ijtimoiy tuzulmalarga moslashishni lozim topdi.

Yuqoridagi misollardan ko’rinib turubtiki yer sharidagi 90% davlatlar amal qiladiga demokratya natijasida glaballashuv insoniyatga ikkita oqibatni taklif qilmoqda, biri insoniyatning tubanlashishi ikkinchisi insoniyatning yuksalishi.