Х ч. БЎриев о. А. Ашурметов полиз экинлари биологияси ва


Уругларнинг хаѐтчанлигини ва усимликларнинг уруг



Download 0,92 Mb.
Pdf ko'rish
bet62/69
Sana21.06.2022
Hajmi0,92 Mb.
#689050
1   ...   58   59   60   61   62   63   64   65   ...   69
Bog'liq
Полиз экинлари биологияси ва етиштириш технологияси 0

Уругларнинг хаѐтчанлигини ва усимликларнинг уруг 
махсуддорлигини ошириш усуллари. 
Полиз экинлари уругчилигининг 
вазифаларидан бири етиштириладиган уругларнинг экинбоплик ва 
хосиддорлик сифатларини яхшилаш, майдон бирлигидан олинадиган 
ypyF 
махсулдорлигини оширишдир. Бу вазифа уругларнинг вазнини, мевалардан 
чикадиган 
ypyF 
сифатини яхшилаш ва микдорини купайтириш, уруглик 
усимликлар хосилдорлигини ошириш йули билан Хал килиб борилади. 
Уругларнинг яшовчанлигини оширишда, улар сифатининг экодогик 
жихатдан хар хил булишидан фойдаланиш муайян даражада ижобий рол 
уйнайди. Битга навнинг узи турли экологик шароитларда етиштириладиган 
булса, уругларининг экинбоплик ва хосиддорлик сифатлари хар хил 
булиши аникланган. Уругларни бошкача экологик шароитларда лоакал бир 
марта репродукциялаш хам купинча уларнинг хужалик кимматини 
пасайтирмаган холда нав популяцияси таркибини узгартириб куяди, кулай 
шароитлар булганида эса уругларнинг хосиддорлик ва экинбоплик 
сифатларини яхшилайди хам. 
Уругларнинг экинбоплик ва хосиддорлик сифатлари кулланиладиган 
агротехника даражасига боглик: усимликларга нечоглик яхши шароит 
яратиб берилса, улар шунча тулик ва экинбоплик 


ШШтгри
шунча яхши 
булган уруглар тугади. Уруглар нечоглик йирик 
мевалардан ажратиб 
олинадиган булса, уларнинг массаси хам шунча 
юк,ори 
булади ва йирик хамда уртача катгаликдаги уруглар хдм куп 
чикади. 1000 
та 
уруглар массаси бир хил булса-ю, лекин улар йирик мевалардан олинган 
булса, майда мевалардан олинган уругларга 
Караганда 
4-7 фоиз ортикрок 
хосил беради. 
Полиз экинлари уругларининг экинбоплик ва хосиддорлик 
сифатларини оширишнинг самарали усули нав ичида чатиштиришдир, 
бунда битта навнинг турли йиллардаги хосилидан олинган уруглар 
аралаштириб экилади. 
Полиз экинлари уругларининг хаѐтчанлиги уларнинг мевалардан 
качон ва кандай усулда ажратиб олинганига караб хар хил булади. Уруглар 
меванинг эти етилишидан бир мунча эртарок зарур даражада унувчан булиб 
колса хам меванинг 
ушда 
туравергани билан экинбоплик сифатларини 
йукотмайди. 
Уругларнинг экинбоплик ва хосиддорлик сифатларини ошириш учун 
илгор полизкорлар ковун уругларини плацентаси билан бирга ажратиб олиб 
саклаб куйиш усулини кулланадилар. Уларнинг фикрича, бунда уруглар 
плацентадан кушимча захира моддаларни олиб, яхши етилади. Шунга кура, 
бундай уругларнинг экинбоплик сифатлари яхшиланиб, улардан анча 
махсулдор усимликлар усиб чикади. Баъзи полизкорлар худди шу 
максадларда плаценталардаги уругларни мева пустининг этидан тозаланган 
ички томонида куритиб олиш усулидан фойдаланадилар. 
Мева ва уруглар хосилдорлигини ошириш, шунингдек улар сифатини 
яхшилашнинг самарали усули экинларни кушимча равишда 
чанглантиришдир. Бу тадбир гуллаш фазасининг дастлабки даврида 
очилган, ута ривожланган уругчи гулларнинг анча тула уругланишига ѐрдам 
беради, тугиладиган мевалар сонини оширади ва уларнинг яхширок 
ривожланиб боришини таъминлайди. Бунга уруг олиш учун экиладиган 
экин майдонларига асалари уяларини куйиш йули билан эришилади. 
Полиз экинларининг чанг доналари йирик ва вазни огир булади, 
шунга кура уларнинг бир гулдан иккинчи гулга шамол ѐрдамида утиши 
кийин кечади. Экин гулларининг очик рангли ва йирик булиши, улардан 
куп нектар чикиб туриши, уругчи ва гермафродит гул тумшукчасининг 
шакли ва катт?
-
ти гулларнинг чангланишига хашаротларни купрок жалб 
киладь. 
Энтомофил чангланиш типига мансуб булган барча полиз 
экинларини чанглантирадиган асосий хашаротлар, бизнинг 
тадкикотларимиздан маълум булганидек, асаларилардир. Полиз 
экинларининг гулларига асалариларнинг келиши эрталаб 5‟° дан кечки 19
30
гача давом этади. Хаво харорати ва намлигига боглик равишда 


энг куп келиши соат 8 дан 13 гача булган вакт оралигида кузатилади. Шу 
пайтда гул тумшукчаси уругланишга хаммадан мойил, гул чанги эса 
хаммадан яшовчан булади. Гудцан нектар интенсив равишда ажралади, 
уругчи тумшукчаси хашаротларни жалб килиш ва чангни ѐпишиб колиши 
учун махсус шира — секретлар чикаради. Чанг доначаларининг усишга 
мойиллиги хам шу пайт энг юкори булади. Асалари уялари экинларга 
нечоглик якин килиб куйилган булса, экин гулларига асаларилар шу кадар 
купрок келади. Чунончи, 100 м
2
экин майдони хисобидан олганда, ари 
уялари экиндан 10 м нарига куйилганида ковок гулларига келган арилар 
сони 326 тани, ковун гулларига келган арилар сони 270 тани ва тарвуз 
гулларига келган арилар сони 230 тани ташкил этди, ари уялари 500 м 
нарига куйилганида бу ракамлар тегишлича 182, 112 ва 150 ѐки 1,8-2,4 
баравар кам булиб чикди. Асалари уялари 1500 м масофада булганида 
уларнинг нафи жуда камайиб кетди. Асалари уяларига энг якин участкадан 
олинган ковок уруги 735 кг/га ни, ари уялари 1500 м нарида турган 
участканинг бу хосилдорлиги эса 375 кг/га ни ташкил этди. Ари уяси 
якинидаги тарвузнинг етилиши 5-6 куша тезлашади. Ари уяларига якин 
турган ва асаларилар ѐрдамида жуда яхши чангланган усимликлар мева ва 
уруг хосилдорлигини ошириш билан бир каторда анча йирик ва 
унувчанлиги 3-5 фоиз юкори буладиган уруглар шаклланади. 
Полиз экинларининг яхши чангланиши учун 100 м
2
экин майдонида 
100 та асаларининг учиб туриши етарли эканлиги текширишларимиздан 
маълум будди. Бунинг учун асалари уяларини полиз экинларининг хар бир 
гектар майдонига биттадан тугри келадиган килиб куйиб чикиш керак. 
Асаларилар учиб бора оладиган радиусда нектарли бошка усимликлар хам 
усаѐтган булса, хар гектарга куйиладиган ари оилалари сонини купайтириш 
ѐки ариларни чанглатилиши керак булган экин гуллари аралаштирилган 
канд шарбати билан кушимча равишда озиклантириб, шунга ургатиш керак. 
Асаларилар полиз экинларига ургатилганида шу экинларга келадиган 
арилар сони 20-30 фоиз ортади (Буриев Х.Ч. 1993). 
3.
УРУГЛИК ЭКИНЛАРНИ ЕТИШТИРИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ, 
УРУГЛАРНИ ЙИГИБ ОЛИШ ВА ТАЙЁРЛАШ

Download 0,92 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   58   59   60   61   62   63   64   65   ...   69




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish