«himoyaga ruxsat etildi»

1-jadval

O’zbekiston Respublikasida soliq tushumlarining YAIMdagi salmog’ining o’zgarishi(%)¹⁷

N	Ko’rsatkichlar	2000	2011	2012	2013	2014
1	YAIM	100	100	100	100	100
2	Soliq tushumlarining YAIMdagi salmog’i	24.6	20.2	20.1	19.9	19.5

Keltirilgan jadval ma’lumotlardan ko’rinadiki, 2011-2014-yillar mobaynida mamlakatimizda soliq tushumlarining YAIMdagi salmog’i pasayish tendensiyasiga ega bo’lgan. Buning sababi, soliq tushumlarining o’sish suratidan YAIMning o’sish suratini yuqori bo’lganligi hisoblanadi. Soliqlarning fiskal funksiyasi nuqtai-nazarda bu salbiy holat hisoblanadi. Chunki, davlatning ijtimoiy- iqtsodiy xarajatlarini moliyalshtirish imkoniyatini pasyib borayoyganligidan dalolat beradi. Lekin, soliqlarning iqtisodiy funksiyasi nuqtai-nazardan bu ijobiy holat hisoblanadi. Buning boisi shundaki, soliq tushumlarining YAIMdagi salmog’ini kamayishi davaltning iqtisodiyotga aralashuvi qisqarayotganligi, yuridik va jismoniy shaxslarning soliq yukini yengillashayotganining natijasi bo’lishi mumkin. Bizning fikrimizcha, yuqorida qayd etilgan mazkur holatni ijobiy

¹⁷ O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi va Davlat statistika qo’mitasining malumotlari asosida tayyorlandi.
tarzda baholash lozim, chunki milliy iqtisodiyotni rivojlantirishning hozirgi bosqichida hukumat tomonidan xo’jalik sub’ektlari va aholining soliq yukini yengillashtirish, davlatning iqtisodiyotga aralashuvi darajasini tobora qisqartirib borish siyosati amalga oshirilmoqda.
Hozirgi vaqtda O’zbekiston Respublikasi davlat budjetining soliqli daromadlarining umumiy hajmida qo’shilgan qiymat solig’i, aksiz solig’i, jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig’i, korxonalar foydasidan olinadigan soliqlar bo’yicha tushum summalari yuqori salmoqni egallaydi. Buning asosiy sababi shundaki, birinchidan, bozor munosabatlariga o’tish iqtisodiyotiga ega mamlakatlarda egri soliqlar nisbatan uzoq davr mobaynida o’zining fiskallik ahamiyatini saqlab qoladi. Bizning mamalakatimiz ham ana shunday davlatlar toifasiga kiradi va binobarin, egri soliqlarning davlat budjeti daromadlari tarkibidagi salmog’i nisbatan yuqoridir. Ikkinchidan, aholi turmush darajasi oshishi, ularga tadbirkorlik faoliyati bilan shug’ullanish uchun zarur bo’lgan shart- sha-roitlarning yaratilishi aholi daromadlarining nominal va real hajmlarining oshishiga olib keladi.
Taxlil natijalarida shuni ko’rish mumkinki Davlat budjeti daromadlar qismini asosini egri soliqlar tashkil etadi. Buni quidagi 5-rasmda ham ko’rish mumkin;