Hozirgi zamon tabiiy fanlar konsepsiyasi

M ig el-S erv it
( 1 5 1 1 - 1 5 5 0 ) kichik q o n aylanish doirasini k ash f qiladi va u kashfiyoti 
u c h u n olovda kuydiriladi.
A .Tsezalpin ( 1 5 8 3 ) o ‘simliklar sohasida kuzatishlar olib borib, ularni 
urug'i, guli va m evasining tuzilishiga asoslanib guruhlarga b o 'la d i.
H u j a y r a n i n g tu z ilis h i t o ‘g ‘risid ag i k a s h fiy o tla rn i G . G u k ( 1 6 6 5 ) ,
M . M a l p i g i ( 1 6 7 5 - 1 6 7 9 ) , N . G r y u ( 1 6 7 1 - 1 6 8 2 ) b o s h la b b e r a d ila r . 
A.Levinguk 1 6 73-yilda eritrotsitlar va sp e rm a to z o id la r tuzilishi t o 'g 'r is id a
fikr yuritadi. Biologiyaning keyingi taraqqiyoti K.Linney ishlari bilan bevosita 
b o g 'la n g a n b o 'lib , u tabiatshunoslik faniga binar n o m e n k la tu ra n i kiritgan. 
O 'n m in g d an ortiq o 'sim lik tu rlarini tasvirlab beradi va o sim liklar o lam in i 
24 sinfga bo'ladi.
Tirik tabiatning rivojlanishi to'g'risidagi dastlabki ta ’limotlar XVIII asming 
ikkinchi yarmi va XIX asming boshlarida paydo bo'la boshlaydi. 1809-yilda 
J .B .L a m a rk (1744—1829) birinchi bo'lib evolyutsiya nazariyasiga asos soldi. U 
evolyutsiya haqidagi g'oyani dastlab "Zoologivaga kirish" asarida ilgari surgan 
bo'lsa, 1809-yilda c h o p etilgan "Zoologiya falsafasi” asarida esa uni evolyut- 
sion nazariya holiga keltirdi. Lamark fikricha, sodda mavjudotlar o 'z -o 'z id an
anorganik tabiatdan paydo bo'ladi. Keyinchalik tashqi muhit ta'siri ostida ular 
o'zgarib davrlar o'tishi bilan takomillashib, murakkablashib yuksak bo'lgan 
organizmlarga aylanadi. Lamarkning qayd etishicha, o'simliklartashqi muhitning 
to'g'ridan to'g'ri t a ’siri ostida o'zgaradi, hayvonlarda esa, ichki intilish ular­
ning oddiydan murakkabga to m o n o'zgarishida asosiy rol o'vnaydi.
Lamark organik olam evolyutsiyasi haqidagi t a ’limotga asos solgan bo'lsa- 
d a , b ir o q e v o l y u t s i y a n i n g h a r a k a t l a n t i r u v c h i o m i l l a r i n i t u s h u n t i r i b
berolmaydi.
14

---

Organik d u n y o n in g birligini asoslab b erishda, sitologiya va gistologiva 
fanlarini rivojlantirishda