I. A. Karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti olmaliq filiali

Uglevodorodlar konversiya davrida eksergiya yóqotmasi
Turli o‘txonalarda yonuvchan Yoqilg‘i moddaning kislorod bilan reaksiyaga kirishib birikishiga yonish jarayoni deyiladi. Bu ximyaviy reaksiyadir.

Xavo tarkibida 78% inert gaz azot mavjud va bu gazni kizdirish uchun ancha mikdorda issiklik sarf. Bu yonish temperaturasini kamay-tiradi. Xavoni texnik toza gazsimon kislorod bilan 25-30% gacha tuyintirish yonish jarayonini xaroratini 300-500 °S orttiradi.

YOnish jarayonini amalga oshirish uchun Yoqilg‘ini alangalanishi xaroratigacha kizdirish kerak. M: vodorod-600 °S; o‘tin, ko‘mir-250 °S, mazut -600 - 650 °S gacha.

Yoqilg‘ilarni katlam va ma’shal usullari bilan yokish mumkin. Yoqilg‘ilardan ajraladigan issiklik mikdori uning tarkibidagi yonuvchi elementlarning tula oksidlanishga boglik (CO2 , SO).

Yoqilg‘ini xarakateristikasi-yonish issikligidir odatda yukori yonish issikligi va kuyi yonish issikligi degan tushunchalar kiritiladi. Uni amaliy axamiyat mavjuddir. Uchun kerakli kislorod miqdorini aniqlashning umumiy formulasi bor.

Gaz holdagi yoqilg‘ilar – turli uglevodorodlar va ba’zi bir boshqa gazlar arlashmasidir. Ularning asosiy xarakteristikalari xuddi gazlar aralashmasi singaridir.

Murakkab yoqilg‗ining yonish issiqligi (dj/m3) quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi.

108N2 + 126SO + 358SN4 + 236H2S + 600C3H8 + 712C3H8 = 3

N2, SO va boshqa komponentlarning xajmiy ulushlari, %.

Uglevodorodlar uchun kerakli kislorod miqdorini aniqlashning umumiy formulasi bor. SnHm uglevodorolar uchun yonish yonish jarayoni quyidagi formula bilan ifodalanadi

m

CnHm + xO2 = nCO2 + —— H2O

2

m

Darxaqiqat, x = n + ——

4

x qiymatini qo‗yib quyidagi umumiy formula olamiz

m m

CnHm + (n + ——) O2 = nCO2 + —— H2O

4 2

Individual uglevodorodlarning yonish issiqliklari:

kkal/m3 kdj/m3

vodorod H2 2580 10800

okis ugleroda SO 3018 12640

metan CH4 8550 35800 43

etan C2H6 15220 63720

propan C3H8 21800 71270

butan C4H10 28340 118650

propilen C3H6 20540 86000

butilen C4H8 27100 113460

atsetilen C2H2 13380 56020

serovodorod H2S 5650 23650

Xulosa

Bitta tur maxsulot va bir tur energiya sarflanadigan oddiy xolatda xam solishtirma sarfietlarning kiymati jaraenni takomillashganlik darajasini tula xarakterlamaydi. Masalan, ammiak ishlab chikarish usullaridan birida fakat tabiiy gaz sarflanadi va 1 t. ammiakga metanni sarflanish koeffitsientni texnika darajasini va turli zavodlarda ekspluatatsiya kilish mavkeini solishtirishda eng muxim kursatgich bulib xisoblanadi. Birok bu kiymatni bilish kushimcha termodinamik taxlilsiz uni kamaytirishning kanday imkoniyatlari borligini aniklashga imkoniyat bermaydi.

Agarda jaraenda bir necha tur energiya sarflanib, ammo bir maxsulot ishlansa, boshka jaraenlar bilan solishtirish uchun bir birlik maxsulotga sarflanadigan energetik balans asosida aniklanadigan solishtirma energiya sarfieti deb ataluvchidan foydalanadilar.

(II.13) E_s.s. – solishtirma energiya sarfieti; E – energiya sarfieti; M – maxsulot.

Solishtirma sarfni xisoblashda energetik sarfietlarni xarakteri va sifatiga karamasdan barcha tur energiya sarfietlarini jamlaymiz.

Adabiyotlar

1. 
   1. Сорока Б.С. Системы сжигания и теплоутилизационные устройства технологических печей: современное состояние и мировые тенденции развития / Б. С. Сорока // Энерготехнологии и ресурсосбережение. – 2012. – № 2. – С. 54–69
   
2. 
   . Парсункин Б.Н. Оптимальное энергосберегающее управление сжиганием топлива в промышленных печах / Б.Н. Парсункин, С.М. Андреев, Т.У. Ахметов, А.Р. Бондарева // Машиностроение: сетевой электронный научный журнал. – 2013. – №1. – С. 22-27.
   
3. 
   . Система оптимального управления тепловым режимом промышленных печей. Андреев С.М.,Парсункин Б.Н. Магнитогорский государственный технический университет им Г.И.Носова.Russian Internet Journal of Industrial Engineering. 2013. №2