I bob. Boshlang’ich sinf matematika darslarida o’quvchilarni mantiqiy fikrlashini rivojlantirish

kesmalar 
bilan tutashtiriladi; agar to`plam elementlari orasida 
qaralayotgan moslik o`rinli bo`lmasa(inkori bo`lsa), 
shtrix 
chiziqlar bilan tutashtiriladi.
v) jadvallar tuzish yo`li bilan yechishning ta’limiy ahamiyati masala shartida berilgan 
bo`g`lanishlar va ulardan keltirib chiqariladigan xulosalar zanjirini qurish ko`rgazmali 
holda sistemalashtiriladi.
1-masala
. Sinfda o`tkazilgan shashka musobaqasida Ahmad, Botir, Vali va Sohib ishtirok 
etdi. Ahmad birinchi o`rinni ham, oxirgi o`rinni ham egallamaganligi, Sohib ikkinchi 
o`rinni egallaganligi, Botir esa birinchi o`rinni egallamaganligi ma’lum bo`lsa, ishtirokchi 
bolalarning har biri qaysi o`rinni egallagan?
Yechish. a) Bu turdagi masalalarni yechishning dastlabki bosqichida o`quvchilarda 
xulosalar zanjirini qurish ko`nikmalarini

---

tarkib toptirishning quyidagi uslubini qo`llash samaralidir: o`qituvchi tomonidan masala 
shartida berilgan bog`lanishlar alohida-alohida xulosalar zanjiri sifatida ifodalangan 
kartochkalar tuzilib, har bir o`quvchiga tarqatiladi va ular ochiq qoldirilgan joylarni 
to`ldiradilar. Masalan, yuqoridagi masalani yechishda o`qituvchi quyidagi mulohazalar 
zanjiri ko`rsatilgan kartochkalarni: “Ahmad birinchi o`rinni ham, oxirgi o`rinni ham 
egallamagan, demak, u 2- o`rinni, yoki 3- o`rinni egallashi mumkin. Sohib 2- o`rinni 
egallagan. U holda Ahmad 2- o`rinni egallagan. Botir birinchi o`rinni egallamagan bo`lsa, 
u holda u 2- o`rinni egallagan. Demak Vali 2-o`rinni egallagan” o`quvchilarga tarqatib, 
ochiq qoldirilgan joylar ular tomonidan to`ldirilgach doskada javoblarni muhokama qilish 
maqsadga muvofiqdir.
Bu topshiriqlar o`quvchilarda masalalarni xulosalar zanjiri qurish yo`li bilan yechish 
ko`nikmalarini tarkib toptirishga ko`maklashadi, ularda mulohaza yuritishning faqat tarkibi 
ko`rsatilgan bo`lib, xulosalar esa o`quvchilar tomonidan mustaqil keltirib chiqariladi.