I bob. Sun’iy intellekt tizimlari

2.2.Sun’iy intellekt haqida tushuncha
Sun'iy intellekt (A.I.), bo'ladi aql-idrok tomonidan namoyish etilgan mashinalar, farqli o'laroq tabiiy aql odamlar tomonidan namoyish etiladi va hayvonlar. Etakchi sun'iy intellekt darsliklari bu sohani "aqlli agentlar": atrof-muhitni sezadigan va o'z maqsadlariga muvaffaqiyatli erishish imkoniyatini maksimal darajada oshiradigan harakatlar qiladigan har qanday qurilma. Tilshunoslik nuqtai nazaridan, "sun'iy intellekt" atamasi ko'pincha odamlar "kognitiv" funktsiyalarni taqlid qiladigan mashinalarni (yoki kompyuterlarni) ta'riflash uchun ishlatiladi. inson ongi, masalan, "o'rganish" va "muammolarni hal qilish".
Mashinalar tobora kuchayib borishi bilan, "aql" talab qilinadigan vazifalar ko'pincha AI ta'rifidan chiqarib tashlanadi, bu hodisa " AI ta'siri. Tesler teoremasidagi quip: "AI hali qilinmagan narsa", deydi. Masalan; misol uchun, optik belgilarni aniqlash tez-tez AI deb hisoblanadigan narsalardan chiqarib tashlanadi, muntazam texnologiyaga aylanib. Odatda sun'iy intellekt deb tasniflangan zamonaviy mashina qobiliyatlari muvaffaqiyatli o'z ichiga oladi inson nutqini tushunish, eng yuqori darajada raqobatlashmoqda strategik o'yin tizimlar (masalan shaxmat va Boring), avtonom ishlaydigan avtoulovlar, aqlli marshrut tarkibni etkazib berish tarmoqlariva harbiy simulyatsiyalar.
Sun'iy intellekt 1955 yilda akademik intizom sifatida tashkil etilgan va shu vaqt ichida bir necha optimizm to'lqinlarini boshdan kechirgan, undan keyin umidsizlik va mablag 'yo'qotilishi ("nomi bilan tanilgan")AI qish"), keyin yangi yondashuvlar, muvaffaqiyat va yangilangan mablag ' Keyin AlphaGo professionalni muvaffaqiyatli mag'lub etdi Boring 2015 yilda sun'iy intellekt yana bir bor global miqyosda e'tiborni tortdi. O'z tarixining ko'p qismida AI tadqiqotlari ko'pincha bir-biri bilan aloqa qila olmaydigan sub-sohalarga bo'lingan.  Ushbu kichik maydonlar texnik maqsadlarga asoslangan, masalan, muayyan maqsadlar (masalan. "robototexnika"yoki"mashinada o'rganish"), muayyan vositalardan foydalanish (""mantiq"yoki sun'iy neyron tarmoqlari) yoki chuqur falsafiy farqlar. Sub-sohalar, shuningdek, ijtimoiy omillarga asoslangan (muayyan institutlar yoki muayyan tadqiqotchilarning ishi).
AI tadqiqotlarining an'anaviy muammolari (yoki maqsadlari) quyidagilarni o'z ichiga oladi mulohaza yuritish, bilimlarni namoyish etish, rejalashtirish, o'rganish, tabiiy tilni qayta ishlash, idrok va ob'ektlarni ko'chirish va boshqarish qobiliyati.^[19] Umumiy razvedka bu sohaning uzoq muddatli maqsadlaridan biridir.^[25] Yondashuvlar kiradi statistik usullar, hisoblash intellektiva an'anaviy ramziy intellekt. Sun'iy intellektda ko'plab vositalar, shu jumladan versiyalar ishlatiladi qidiruv va matematik optimallashtirish, sun'iy neyron tarmoqlari va statistika, ehtimollik va iqtisodiyotga asoslangan usullar. AI maydonidan foydalaniladi Kompyuter fanlari, axborot muhandisligi, matematika, psixologiya, tilshunoslik, falsafava boshqa ko'plab sohalar.Ushbu soha, inson aql-idrokini "shu qadar aniq tasvirlab beradiki, uni simulyatsiya qilish uchun mashina yasash mumkin" degan taxmin asosida tashkil etilgan.^[26] Bu aqlga va odamga o'xshash aql-idrokka ega bo'lgan sun'iy mavjudotlarni yaratish axloqiga oid falsafiy dalillarni keltirib chiqaradi. Ushbu masalalar tomonidan o'rganilgan afsona, fantastika va falsafa beri qadimiylik.^[31] Ba'zi odamlar sun'iy intellektni ham deb hisoblashadi insoniyat uchun xavfli agar u to'xtovsiz davom etsa. Boshqalar, sun'iy intellekt, avvalgi texnologik inqiloblardan farqli o'laroq, a yaratadi, deb hisoblashadi ommaviy ishsizlik xavfi.
Yigirma birinchi asrda sun'iy intellekt texnikasi bir vaqtning o'zida erishilgan yutuqlardan so'ng qayta tiklanmoqda kompyuter quvvati, katta miqdorda ma'lumotlarva nazariy tushuncha; va A.I.ning texnikasi uning muhim qismiga aylandi texnologiya sanoati, kompyuter fanidagi ko'plab qiyin muammolarni hal qilishga yordam berish, dasturiy ta'minot va operatsiyalarni o'rganish.
Sun’iy intellekt — informatikaning alohida sohasi bo‘lib, odatda inson ongi bilan bog‘liq imkoniyatlar: tilni tushunish, o‘rgatish, muhokama qilish, masalani
yechish, tarjima va shu kabi imkoniyatlarga ega kompyuter tizimlarini yaratish bilan shug‘ullanadi.
Hozirda SI turli amallarni bajarishga mo‘ljallangan algoritm hamda dasturiy tizimlardan iborat va u inson ongi bajarishi mumkin bo‘lgan bir qancha vazifalarning uddasidan chiqa oladi.
1990 yillarda SI taraqqiyotida yangi sahifa ochildi. 1997 yilda Deep Blue nomli IBM kompyuteri shaxmat bo‘yicha jahon chempioni Garri Kasparovni yenggan tarixdagi ilk kompyuter bo‘ldi.

SIning yorqin namunalaridan yana biri – IBM Watson superkompyuteri bo‘lib, u o‘z bazasidan kelib chiqib muayyan tilda berilgan savollarga javob beradi. Shuningdek, ko‘pchilikning doimiy hamrohiga aylanib ulgurgan mobil yordamchi Siri, fotosuratlarni qayta ishlovchi Prisma kabi dasturlarni SIning yutuqlaridan biri sifatida qayd etish mumkin. Hozirga kelib sun’iy intellekt keng ko‘lamda ommalashib kundalik turmush tarzimizning deyarli barcha jabhalarini qamrab olmoqda. Masalan, Xitoydagi Inchuan shahri aholisiga bank kartalarining keragi yo‘q. Hisob-kitoblar bilan bog‘liq barcha jarayonlar sun’iy intellekt tomonidan insonning yuz qiyofasini aniqlashtirish orqali amalga oshiriladi.
SI haqidagi bahs-munozaralar qariyb 50 yildan beri davom etib kelmoqda. Mutaxassislar hanuzgacha bir to‘xtamga kelishgani yo‘q. Ba’zilar ularning ommalashib odamlar o‘rnini egallab borayotgani natijasida ommaviy ishsizlik ko‘rsatkichlari oshib ketishi mumkinligidan tashvishdalar. Mutaxassislarningboshqa
bir guruhi esa SIga ijobiy munosabatda bo‘lish kerakligini uqtirishmoqda. Hatto
IT- sohasidagi milliarderlar orasida ham turli qarashlar mavjud.
Jumladan, SpaceX asoschisi Ilon Mask SIning butun boshli sivilizatsiyani barbod qilishiga ishonchi komil.
Maskning fikricha, “SI insoniyat sivilizatssiyasi uchun asosiy xavfdir. SI mehnat bilan bog‘liq ommaviy muammolarni keltirib chiqaradi. Sababi, robotlar hamma ishni bizdan ko‘ra yaxshiroq bajara olishadi. Ilg‘or texnologiyalar ortidan quvish natijasida, kompaniyalar sun’iy intellekt ortidan kelib chiqadigan xavf-xatarni ko‘rmay qolishlari mumkin”. Shuningdek, Microsoft rahbari Bill Geyts ham uning zarariga to‘xtalib o‘tadi. “Bir necha o‘n yildan so‘ng, robotlar ishning katta qismini bajara boshlagach, SI shu qadar kuchayib ketadiki, yakunda u bizni xavotirga sola boshlaydi. Bu borada Ilon Maskning fikriga qo‘shilaman. Ammo nega bu savol boshqalarni tashvishlantirmayotganiga hech tushunolmayman”, – deydi Geyts.
“Boshqalar” deganda Geyts Facebook egasi Mark Sukerbergni nazarda tutgan bo‘lsa, ajab emas. Chunki, Mark SIga nisbatan ijobiy munosabatda ekanligini bildirar ekan: “Yangi texnologiyalar har doim ham yaxshilik yoki yomonlik qilish maqsadida yaratilishi mumkin. SIning keng tarqalishi ortidan keladigan ijobiy natijani esa, yaqin 5-10 yil ichida ko‘ramiz”, deya Ilon Maskning fikriga e’tiroz bildirgan edi. Bugungi kunda ayrim davlatlarda robot-hamshiralar, xaydovchisiz transport vositalari, buyurtmani yetkazib beruvchi dronlar xizmatidan foydalanish yo‘lga qo‘yilgan. Hatto politsiya xodimlarining ba’zi vazifalarini ham maxsus robotlar bajarishyapti. Olimlar ularning tashqi ko‘rinishini imkon qadar odamlarnikiga o‘xshatishga urinishmoqda. Bundan tashqari, SI jurnalistlarning doimiy ko‘makchisiga aylanib ulgurgan. Masalan, Associated Pressda “ishlayotgan” robotlar moliyaviy hisobotlarni yozib boradi. SIning qo‘llanilishi ushbu nashrda har chorakda beriladigan yangiliklarni 300 tadan 4400 taga oshirdi. Swiss Re sug‘urta kompaniyasi ma’lumotlariga ko‘ra, 2020 yilga kelib 4,7 mln aholi ishsiz qolishi mumkin. Shuningdek, ishsizlik g‘aznachilar, pochta xodimlari, hisobchilar va idora xizmatchilariga xavf solishi mumkinligi aytilgan. SI ularning vazifasini bemalol bajara oladi.
Yuqoridagilardan tashqari, aksa-riyat iste’molchilarning robotlarga ishonch bildirmayotganligi SIning ommalashishiga halal berayotgan to‘siqlardan biridir. Odamlar o‘ziyurar mashina yoki samolyotlar xizmatini qabul qilishlari uchun biroz vaqt kerak, albatta. Biroq, zamonaviy texnologiya-lar qurshovida o‘sib-unayotgan yosh avlodda buning aksi bo‘lib, ularni bu jarayon u qadar havotirga solayotgani yo‘q.Har qancha e’tiroz va tanqidlarga qaramay SI rivojlanishdan odamlarga yordam berishdan to‘xtamayapti. Ayniqsa, tibbiyotda uning ahamiyati tobora oshib bormoqda. Endilikda robotlar nisbatan murakkab jarrohlik amaliyotlarini ham uddasidan chiqishyapti. Robot-shifokorlarning tibbiyot hodimlari bilan o‘ziga xos hamkorligi samaradorlikni ancha oshirdi.Medtronis kompaniyasi esa IBM bilan hamkorlikda qandli diabet kasalligi bilan og‘rigan bemorlar uchun maxsus dastur ishlab chiqmoqda. Mazkur dasturiy ta’minot qon tarkibidagi qand miqdorining favqulodda tushib ketishini 3 soat avval aniqlash imkoniyatiga ega bo‘ladi. Buning uchun shu kasallika chalingan 600 ta anonim bemorlarning tibbiy ma’lumotlari o‘rganib chiqildi. Bu endi odamlar o‘z salomatliklarini mobil qurilmalardagi maxsus dasturlar orqali muntazam nazorat qilib borish imkoniga ega bo‘lishadi deganidir.Ko‘rib turganingizdek, SI ning hayotimizdagi o‘rni kundan-kunga chuqurlashib bormoqda. Ular insoniyatning yutug‘imi yoki mag‘lubiyati, degan savol ustidagi bahslar hali uzoq davom etadi. Eng muhimi, fantastik yozuvchi Ishoq Azimov ta’biri bilan aytganda, robotlarni yaratishda odamlarga zarar yetkazmaslik shior qilib olinishi kerak. Sun`iy intellekt nima? Sun'iy intellekt (SI) kompyuterlarga o'zlarining tajribalarini o'rganish, berilgan parametrlarga moslashish va ilgari faqat odamlar uchun mumkin bo'lgan vazifalarni bajarish imkonini beradi. SIni amalga oshirishning ko'p holatlarida - kompyuter shaxmatchilaridan tortib uchuvchisiz transport vositalarigacha - chuqur o'rganish va tabiiy tillarni qayta ishlash imkoniyati juda muhimdir. Ushbu texnologiyalar tufayli kompyuterlarga katta miqdordagi ma'lumotlarni qayta ishlash va ulardagi naqshlarni aniqlash orqali muayyan vazifalarni bajarishga "o'rgatish" mumkin.
Sun'iy intellektning rivojlanish tarixi". Sun'iy intellekt" atamasi 1956 yilda paydo bo'lgan, ammo bugungi kunda SI texnologiyasi ma'lumotlar hajmini ko'paytirish, algoritmlarni takomillashtirish, hisoblash quvvatini va ma'lumotlarni saqlash vositalarini optimallashtirish fonida haqiqiy mashhurlikka erishdi. 
O'tgan asrning 50-yillarida boshlangan SI sohasidagi birinchi tadqiqot muammolarni hal qilish va ramziy hisoblash tizimlarini rivojlantirishga qaratilgan edi. 60-yillarda bu sohada AQSh Mudofaa vazirligi qiziqish uyg'otdi: AQSh harbiylari insonning aqliy faoliyatini simulyatsiya qilish uchun kompyuterlarni o'qitishni boshladi. Masalan, mudofaa vazirligining Ilg'or tadqiqot loyihalari agentligi (DARPA) 1970-yillarda bir qator virtual ko'cha xaritalarini loyihalarini yakunladi. Va DARPA mutaxassislari Siri, Alexa va Cortana paydo bo'lishidan ancha oldin 2003 yilda aqlli shaxsiy yordamchilarni yaratishga muvaffaq bo'lishdi.Ushbu ishlar zamonaviy kompyuterlarda, xususan, qarorlarni qo'llab-quvvatlash tizimlarida va inson imkoniyatlarini kengaytirish uchun ishlab chiqilgan aqlli qidiruv tizimlarida qo'llaniladigan avtomatlashtirish va rasmiy mantiqiy tamoyillar uchun asos bo'ldi.Garchi SI ko'pincha ilmiy fantastika filmlari va romanlarida ilmiy qudratli robotlar sifatida tasvirlangan bo'lsa-da, dunyo miqyosida o'z kuchini egallagan, SI texnologiyasini rivojlantirishning hozirgi bosqichida, SIlar unchalik qo'rqinchli va aqlli emaslar. Aksincha, sun'iy intellektni rivojlantirish ushbu texnologiyalarga iqtisodiyotning barcha sohalarida haqiqiy foyda keltiradi. Sog'liqni saqlash, chakana savdo va boshqa sohalarda sun'iy intellekt texnologiyalaridan foydalanish misollari quyida keltirilgan.
Sun`iy intellekt qaysi sohada eng zarur? Albatta, meditsinada.
Sababi hozir bilasiz butun Yer yuziga “koronavirus” infeksiyasi tarqalgan. Yurtimizda hali ham bu virus avj olib bormoqda. Qanchadan-qancha shifokorlarimiz bu virus bilan kasallangan bemorlarimizni davolash maqsadida o`zlari ham shu kasalga chalinishmoqda. Lekin buni yechimi bor. Hozir texnologiya asri. Biz bu virusga qarshi zamonaviy texnologiyalardan foydalanishimiz kerak. Ya`ni “Sun`iy intellekt”dan. 
G`oya shundan iboratki, biz o`z shifokorlarimizni bu bema`ni virusdan omon saqlashimiz uchun ularning o`rniga sun`iy intellekt kiritilgan robotni bemorlarga qarash uchun har bitta kasalxonaga bittadan qo`yish kerak. Ular tezlik bilan har bir kasalning oldiga borib uning issig`ini o`lchab, kerakli dori-darmonlar berib, boshqa kasalning oldiga yetib borishi kerak. 
Shifokorlarning o`rniga robot qo`yishning asosiy sabablari:

1. 
   Virus yuqush xavfi tug`ilmaydi(sababi u robot)
   
2. 
   Robot o`z nomi bilan robot, u tezlik bilan bir bemorga qarab ikkinchi bemor tomon tez harakatlanadi
   
3. 
   Ish haqi olmaydi
   

Lekin bunday robotlardan hech qayerda yo`q deb aytolmaymiz. Sababi, ko`plab rivojlangan davlatlarda shu sun`iy intellektga asoslangan robotlar kasalxonalarda bemorlarga g`amxo`lik qilmoqdalar.
Saratonni aniqlash uchun foydalanib kelingan sun’iy intellekt endi COVID-19 koronavirusini topishda ham ishlatiladi. Dasturiy ta’minotdan Xitoyning 34 ta gospitalida foydalanildi va uning yordamida 32 mingdan ortiq holat bo‘yicha tekshiruvlar o‘tkazildi, deb xabar bermoqda Neowin.
Yaqinda Qashqadayo viloyati G`uzor tumanidan ham bir yurtdoshimiz bunday sun`iy intellektga asoslangan robotlar yaratdi.Bu robotlar dezinfeksiyaga mo`ljallangan.Biz bu yurtdoshimizga katta rahmat aytib qolamiz yurtimizga shunday robotlarni taqdim qilyotgani uchun. Endi biz yanda ko`p funksiyali robotlarni taqdim etishlarini ulardan kutib qolamiz.

XULOSA

• 
  Intellekt – bu intellektual testlar orqali aniqlanadigan jarayon.
  
• 
  Intellekt – bu umumlashtirilgan ta’lim olish qobiliyati.
  
• 
  Intellekt – bu majoziy abstrakt fikrlash qobiliyati.
  
• 
  Intellekt – bu murakkab muhitga moslashuv, unda o’zini tutish samaradorligini ta’minlaydigan jarayon.
  

Bu ta’riflarni chuqurroq ko’rib chiqamiz. Birinchi ta’rifni birinchi bo’lib Edvin Boring (Boring) taklif etgan. Bu nuqtai nazar intellektni tushunishda yagona yondoshuv yo’qligidan darak berar edi. O’lchov vositasi orqali intellektga ta’rif berish uning tarkibiy tahlilidan voz kechish sifatida qabul qilingan.
Intellektga bunday ta’rif berish orqali tadqiqotchilar, yuzaki ma’noda aqliy holat, balki inson hayotida kunda hal qilinadigan masalalarga o’xshash turli masalalarni yechishga imkon beradigan aniq intelekt holda borayotganini yoritib berishga intilganlar. IQ testlar yordamida namoyon bo’ladigan psixometrik sifatlar asosida intelektga ta’rif berish osonroq, shuning uchun qam foydalanishga qulay. Birinchi qarashda u sodda va oddiy ko’rinadi, lekin aslida unday emas. Intelekt testlari Xudo ko’ngilga solganday tuzilmaydi: ular tabiat qonun qoidalariga asoslanadi, masalan, ijobiy turli-tumanli, sinaluvchilarni tabiati qay darajada ajralib tursa ham, test sinovidan o’tkazilganda ijobiy taraflari aniqlanadi. O’zaro testlardagi aloqalarda, umumiy yakunlik aniqlanadi, bu birga teng, bu umumiy kuchli omil borligidan darakdir . Sun’iy intellekt tizimlarining paydo bo‘lishi. O‘tgan asrning 80-yillari boshlarida sun’iy intellekt ishlab chiqishda mustaqil yo‘nalish shakllangan bo‘lib, u “ekspert tizimlar” deb nomlandi. Ekspertning (yoki ekspertlar guruhining) o‘rnini egallashi hamda murakkab muammolarni qisqa vaqt ichida bartaraf etish bo‘yicha tavsiyalar berish mumkin bo‘lgan intellektual tizimlar,birinchi navbatda, harbiylarga kerak bo‘ldi, keyin tibbiyot xodimlariga, undan keyin esa bunday tizimlarni joriy qilish bilan inson faoliyatining hamma soha mutaxassislari shug‘ullana boshladi.