Ichki kasallikiar

1.6. Kasallikning kechishi
Kasallik h am isha h am e ndi b o shlanishidanoq sezilarli klinik 
sim p to m la r bilan n a m o y o n boMavermaydi. Kasallikning yashirin 
yoki latent davri boNadi, bunda organizm qarshilik ko‘rsatib, kasallik 
tu g ‘diradigan u yoki bu omilga moslashish reaksiyalarini yuzaga 
chiqarib turadigan boMgani u c h u n subyektiv va bir q a n c h a hollarda 
obyektiv sim p to m la r boNmaydi. M asalan, organizm ga radioaktiv 
m o d d a la r t a ’sir q ilg a n d a n keyin n u r kasalligining sim ptom lari 
dastlabki vaqtda unchalik kuzatilmaydi.
S og‘ayish d avrida ushbu kasallikning yetakchi s im p to m lari 
bosilib, kasallik oqibatlari qoladi (m asalan, infeksion kasalliklardan 
keyin quvvatsizlik hissi, tan a o g ‘irligining kam ayib ketishi).
Kasallik avj olib borishida quyidagi davrlar tafovut qilinadi:
1. Inkubatsion (yashirin, latent) davr.
2. Prodrom al davr (kasallik avj olib borishida uning asosiy klinik 
a lom atlari m a ’lum boNishidan oldin boNib o ‘tadigan davr).
3. Kasallik rasm o n a avj oladigan davr.
4. Sogbayish davri.
Kasallik q a n d a y o ‘tishiga qarab: o ‘tkir, yarim o'tkir, surunkasiga 
c h o ‘ziladigan, y a ’ni surunkali boMishi m u m k in . CVtkir kasallikka 
gripp (birdan boshlanib, sim ptomlari tez kuchayib boradi, nisbatan 
qisqa d avom etadi) va turli za harla rda n zaharlanish kiradi. Krupoz 
p n e v m o n iy a , dizenteriya, infeksion gepatit Cigar yalligManishi) 
va boshqalar ham o ‘tkir kasalliklar jumlasiga kiradi. Yetarlicha davo 
q ilin m a g a n d a , o ‘tkir kasalliklar surunkali tarzda o ‘tadigan b o ‘lib 
qolishi m um kin.
Kasallikning y a rim o btkir tarzda o'tishi - bu o ‘tkir va surunkali 
turlar o ‘rtasida turadigan oraliq davr hisoblanadi. Kasallik surunkali 
tarzda o ‘tayotganida b e m o r ahvoli yaxshilanib, kasallik simptomlari 
v a q tin c h a susayib qolishi yoki y o ‘qolib ketishi remissiya davri 
deyiladi.
Retsidiv, y a ’ni q o ‘zish deb kasallik simptomlari bir qa da r uzoq 
v aqt bosilib t u r g a n d a n keyin y a n a p a y d o b o ‘lishiga aytiladi.
25

---

Kasalliklarning oxirida asoratlar vujudga kelishi m u m k in (m asalan, 
o ‘t-to s h kasalligida o ‘t pufagi yorilib, qorin pardasining yalligManib 
ketishi).
K asallik oqibati -
bu qilingan davo tufayli k o ‘p in c h a sog‘ayib 
ketish yoki d ardning uzoq vaqt qaytarilib turishi, y a 'n i remissiyaga 
o ‘tishidir. Lekin ba’zi hollarda kasallik surunkali turga aylanib ketishi, 
bedavo kasalliklar esa o ‘lim ga olib borishi m u m k in .
Davo tashxis q o ‘yilgandan keyin boshlanadi. Davolash ham isha 
kom pleks usulda olib boriladi. U rejim bilan davolash turini: a m b u - 
latoriya, kasalxona yoki sanatoriyada davolanishni o ‘z ichiga oladi. 
Rejim asosida o ‘rindan tu rm a y yotish va u m u m iy rejimlar belgila- 
nishiga qarab, o ‘rnida yotish rejimini buyurishda shifokor bem orga 
n im a la r kerakligini: be m o m i m u tla q tin c h q o ‘yib, u nga d o im
qarab turish kerakligini yoki b o i i m d a g i oshxonaga, hojatxonaga 
borish u c h u n unga ruxsat berilganligi, nisbatan tinchlik kerakligini 
aniqlab oladi va h.k.
D a v o n in g y a n a b ir tarkibiy qism i p a rh e z d ir: p a r h e z bilan 
davolash, y a ’ni diyetoterapiya davo chora-tadbirlari kom pleksida 
katta aham y a tg a ega. D o r i-d a r m o n la r bilan davolash dori m o d d a - 
larini turli xil yoMlar bilan o rg anizm ga kiritishni: ichirish, teri 
ostiga, m uskullar orasiga, v e na dan yuborish, shuningdek, fizio- 
terapevtik asboblar yordam ida dori yuborishni k o kzda tutadi. Fizio- 
terapiya, davolash fizkulturasi va sanatoriy- kurortlarda davolanish 
kasalliklarga davo qilishda katta o ‘rin tutadi. D avoning m a n a shu 
ba rc h a turlarida o ‘rta tibbiyot xodim ining roli, shifokor b uyurgan- 
larini to ‘g‘ri va tez bajarib borishi nihoyat darajada katta ahamiyatga 
ega. B e m o m i davolash o ‘rta tibbiyot xodim ining asosiy vazifasi 
hisoblanadi. 0 ‘z vaqtida va sifatli k o ‘rsatilmagan tibbiy yordam
b e m o r s o g ‘ay ish in i q iy in la s h tir a d i. B e m o rn i d a v o la s h u c h u n
tibbiyotda uning h a r xil usullari q o ‘llaniladi. Tibbiyotda qo'llanila- 
digan davolash usullari u m u m iy qilib a n ’anaviy davolash usullari 
deyiladi. Ularga quyidagilar kiradi:
• 
etiologik davo -
kasallikning kelib chiqishi sabablarini y o kq o - 
tishga qaratilgan davo (yuqum li kasalliklarda antibiotiklar bilan 
davolash, hasharotlar c h a q q a n id a a n tid o tla r bilan davolash);
• 
patogenetik davo —
kasallikning paydo b o klish m exanizm iga 
t a ’sir q ila d ig a n d a v o (z a r a rla n g a n t o kq im a va h u ja y ra la rn in g
faoliyatini tiklash);
• simptomatik davo —
kasallikning belgisini y o kqotishga qaratilgan 
davo (ogkriqni qoldirish, ta n a haroratini tushirish);
26

---

• 
psixoterapevtik davo -
kasallik natijasida paydo b o ‘lgan ruhiy 
ke c h in m ala rn i yengillatishga qaratilgan davo (b em o rn i tin c h la n - 
tirish, uni sog‘ayishga ishontirish, q o ‘rquvni y o ‘qotish);
• 
pa rh ez bilan davolash,
y a ’ni diyetoterapiya;
• 
fizio te ra p ev tik davo -
suv, havo, q u y o sh , pa ra fin, elektr 
toki bilan davolash.
N o a n ’anaviy davolash usullariga quyidagilar kiradi: 
girudo-
terapiya —
zuluk bilan davolash; 
ig/oterapiya —
igna bilan davolash; 
fitoterapiya -
giyohlar bilan davolash va boshqalar.