Inshunoslik faniga kirish

Markaziy Osiyoda hurfikrlilik. Hurfikrlilikka xos dastlabki g’oyalar Markaziy Osiyoda - deizm, panteizm, mu’tazililiylar, bu o’lkada yashagan, ijod qilgan ulug’ mutafakkirlar Forobiy, Beruniy, Ibn Sino, Umar Xayomning ijtimoiy -  falsafiy qarashlarida O’z aksini topgan. Ibn Rushdning «Ikki haqiqat» ta’limotida olg’a surilgan edi. XVII asrda Boburning nabirasi shoh Akbar,  so’ngra XVIII asrda rantsuz  faylasuflarining dinga, diniy tashkilotlarga munosabati XIX asrda ilmiy dinshunoslik xususida yangi oqim, yo’nalish va nazariyalar yuzaga kelishiga katta turtki bo’lgan. Binobarin, XIX asrda mifologik maktab (aka - uka Ya. va V.Rimm, M.Myuller); antropologik maktab (L.Feyerbax) va boshqa yo’nalishlar paydo bo’lgan. XX asrda dinshunoslik yanada yangi nazariyalar bilan boyigan. Bunda shveytsariyalik psixolog K. Yung va ,ayniqsa, frantsuz sotsiologi E.Dyurkgeymning «kollektiv ong» haqidagi ta’limoti diqqatga sazovordirOlimlarning dinshunoslik sohasidagi izlanishi muhim xulosalar chiqarishga olib kelgan.  Birinchidan, har qanday din ijtimoiy hodisa hisoblanib, ijtimoiy ong10shakllaridan biridir; ikkinchidan, diniy tasavvur va e’tiqodlar jamiyat taraqqiyotiningmuayyan ijtimoiy sharoitlari ta’sirida turli - tuman shakl va ko’rinish kasb etgan;uchinchidan, ibtidoiy diniy tasavvurlardan tortib jahon dinlarigacha bo’lgan dinlarrivojlanishi evalyutsiyasini e’tirof etish dinshunoslik haqida to’g’ri ilmiy xulosa chiqarish imkoniyatini beradi.Yuqoridagi fikrlarga asoslanib, «Dinshunoslik asoslari» kursi predmetini quyidagicha ta’riflash mumkin: Dinshunoslik kishilik jamiyati tarixiy taraqqiyotining muayyan bosqichida paydo bo’lgan barcha din shakllarining ma’naviy, ijtimoiy, gnoseologik va psixologik ildizlarini, ularning ta’limoti va marosimchiligi, ijtimoiy hayotdagi mavqei va ijtimoiy funktsiyalarini ilmiy jihatdan o’rganuvchi  fandir.Yaqin va o’rta Sharq xalqlari tarixida hurfikrlilik g’oyalari Zardo’sht ta’limoti,Mazdak ijtimoiy - siyosiy  faoliyati ta’sirida bo’lgan. Al - Forobiy, Ibn Sino, UmarXayyom, Ibn Rushd kabi mutafakkirlar hurfikirlilikni keng rivojlantirganlar. Shusababdan «Dinshunoslik» kursini o’rganish jarayonida bular ta’limotining o’ziga xostomonlarini kengroq bayon qilish maqsadga muvofiqdir. Chunonchi, hurfikirlilik g’oyalarining paydo bo’lishi, shakllanishi va rivojlanishi har bir tarixiy taraqqiyotda,ma’naviy hayotda, dinga bo’lgan munosabatni aniqlashda muhim ahamiyat kasb etgan. Binobarin, Markaziy Osiyo xalqlari tarixida hurfikirlilikni ilmiy o’rganish uning har bir bosqichiga ob’ektiv yondashgan holda to’g’ri xulosalar chiqarish, uning tajribasi, ijobiy jihatlardan foydalanish  shu kunning muhim masalalaridan biridir.