Iqtisodiy integratsiya: bojxona

(davomi)

312. 
     Iqtisodiy integratsiya: bojxona ittifoqlari va erkin savdo maydonlari
     

■ ISHLAB CHIQARISH 10-2 Davomi

• 
  Jadval 10.2. Evropa Ittifoqidagi to'liq integratsiyalangan ichki bozorning potentsial foydalari
  

	Evropa Ittifoqining 1988 yildagi YaIM ulushi
Dan daromad
Narxsiz savdo to'siqlarini olib tashlash	0.20
Ishlab chiqarishdagi to'siqlarni olib tashlash	2.20
Miqyos iqtisodiyoti	1.65
Kuchli raqobat	1.25
Umumiy yutuqlar	5.30

Manba: P. Cecchini, European Challenge: 1992 (Aldershot, Angliya: Wildwood House, 1988).

bir vaqtlar ashaddiy dushman bo'lgan Germaniya va Frantsiya singari yagona iqtisodiy hamjamiyatlarga birlashishdan. Qo'shma Shtatlar Evropa birligi to'g'risida ikki xil fikrda bo'lib, ta'sirni yo'qotishdan ehtiyotkor. 1986 yilda Evropa Ittifoqi Rim Shartnomasini Yagona Evropa qonuni bilan o'zgartirdi, unda a'zolar o'rtasida tovarlar, xizmatlar va resurslarning erkin oqimi yo'lidagi barcha to'siqlarni olib tashlash ko'zda tutilgan. Bunga aslida 1993 yil boshida Evropa Ittifoqini yagona yagona bozorga aylantirgan Evropa Ittifoqining 1992 yilgi Dasturi orqali erishildi. Bu chet ellarga nisbatan protektsionizm kuchayishidan qo'rqib, to'g'ridan-to'g'ri xorijiy investitsiyalarning Evropa Ittifoqiga kirib kelishiga olib keldi.

Evropa Ittifoqi faoliyatidagi boshqa muhim voqealar quyidagilardan iborat: (1) A'zo davlatlar umumiy qo'shilgan qiymat solig'i tizimini qabul qildilar, unga ko'ra mahsulot ishlab chiqarishning har bir bosqichida mahsulotga qo'shilgan qiymatdan soliq olinadi va unga o'tadi iste'molchi. (2) Komissiya (Evropa Ittifoqining bosh qarorgohi Bryusselda joylashgan) ijro etuvchi organi qonunlarni taklif qiladi, bitimlarga rioya qiladi va monopoliyaga qarshi siyosat kabi umumiy siyosatni amalga oshiradi.

3. 
   Vazirlar Kengashi (uning a'zolari o'zlarining milliy hukumatlarini vakili) yakuniy qarorlarni qabul qiladilar, ammo faqat Komissiyaning tavsiyasiga binoan. Shuningdek, Evropa Parlamenti (har besh yilda 751 a'zosi a'zo davlatlarda to'g'ridan-to'g'ri ovoz berish yo'li bilan saylangan, ammo hozirda juda ko'p vakolatsiz) va Adliya sudi (Komissiya va Kengash qarorining konstitutsiyaga muvofiqligi to'g'risida qaror chiqarish huquqiga ega) mavjud. ). (4) To'liq pul birlashmasi, shu jumladan pul-kredit va soliq-byudjet siyosatini uyg'unlashtirish va oxir-oqibat to'liq siyosiy ittifoq uchun rejalar tuzildi (20.4-bo'limga qarang).B).
   

2004 yil may oyida asosan Markaziy va Sharqiy Evropadagi sobiq kommunistik blokdan o'nta mamlakat Evropa Ittifoqiga a'zo bo'ldi. O'nta mamlakat Polsha, Vengriya, Chexiya, Slovakiya Respublikasi, Sloveniya, Estoniya, Litva, Latviya, Malta va Kiprdir. Bolgariya va Ruminiya 2008 yilda qo'shilgan va Turkiya kabi boshqalar qo'shilish to'g'risida muzokaralar olib borishmoqda. 12 ta yangi a'zoning qabul qilinishi bilan Evropa Ittifoqi hajmi bo'yicha NAFTA bilan taqqoslanadi (10.1-jadvalga qarang).

10.6B Evropa erkin savdo uyushmasi

1960 yilda erkin savdo zonasi Evropa erkin savdo uyushmasi (EFTA) "tashqi ettilik" davlatlari tomonidan tashkil etilgan: Buyuk Britaniya, Avstriya, Daniya, Norvegiya, Portugaliya, Shvetsiya va Shveytsariya, Finlyandiya 1961 yilda assotsiatsiyaga aylandi.

10.6 Iqtisodiy integratsiyaga urinishlar tarixi

313

EFTA 1967 yilda sanoat tovarlari bilan erkin savdoni amalga oshirdi, ammo qishloq xo'jaligi mahsulotlari savdosidagi to'siqlarni kamaytirish uchun faqat bir nechta maxsus qoidalar ishlab chiqildi.

Har bir davlat tomonidan o'z a'zolariga qarshi savdo to'siqlarini saqlab qolish muammoga olib kelishi mumkin savdo burilish. Bu boshqa a'zolarning yuqori tariflaridan qochish uchun assotsiatsiyaning past tarifli a'zosiga dunyoning boshqa mamlakatlaridan importning kirib kelishini anglatadi. Savdo chayqalishiga qarshi kurashish uchun barcha importlarning asl manbasini va oxirgi mamlakatni tekshirishni talab qiladi. Muammo, albatta, bojxona ittifoqida o'zining umumiy tashqi tariflari sababli yuzaga kelmaydi va imtiyozli savdo-sotiq kelishuvlarida bu juda jiddiy emas, bu erda a'zolarga faqat kichik tarif imtiyozlari beriladi.

Islandiya 1970 yilda EFTAga qo'shildi, 1986 yilda Finlyandiya, 1991 yilda esa Shveytsariya bojxona hududining bir qismi bo'lgan Liec-Tenshteyn to'laqonli a'zo bo'ldi. Ammo 1973 yilda Buyuk Britaniya va Daniya EFTAni tark etishdi va Irlandiya bilan birgalikda 1986 yilda Portugaliya singari Evropa Ittifoqiga qo'shildi. Shunday qilib, 1991 yilda EFTAning ettita a'zosi (Avstriya, Finlyandiya, Islandiya, Lixtenshteyn, Norvegiya, Shvetsiya va Shveytsariya) Jenevada joylashgan edi. 1994 yil 1 yanvarda EFTA Evropa Ittifoqiga qo'shilib, uni tashkil qildiEvropa iqtisodiy zonasi (EEA), bojxona ittifoqi, bu oxir-oqibat 17 ta a'zo davlatlar (Shveytsariya va Lixtenshteyn shartnomani rad etishdi va Lixtenshteyn Shveytsariyasiz qo'shila olmaydi) orasida ko'plab tovar, xizmat, kapital va odamlarning erkin harakatlanishiga imkon beradi. million kishi. 1995 yilda Avstriya, Finlyandiya va Shvetsiya EFTAdan chiqib, Evropa Ittifoqiga qo'shilishdi va EFTA tarkibiga atigi to'rtta a'zo (Shveytsariya, Norvegiya, Islandiya va Lixtenshteyn) qoldi.

10.6C Shimoliy Amerika va boshqa erkin savdo shartnomalari

1985 yil sentyabr oyida Qo'shma Shtatlar Isroil bilan erkin savdo shartnomasi bo'yicha muzokaralar olib bordi. Bu Qo'shma Shtatlar tomonidan imzolangan birinchi ikki tomonlama savdo shartnomasi edi. Unda ikki mamlakat o'rtasida tovarlarni sotishdagi tariflar va noarif to'siqlarni ikki tomonlama pasaytirish ko'zda tutilgan. Xizmatlar savdosi ham erkinlashtirildi va intellektual mulk huquqlarini himoya qilish bo'yicha ba'zi qoidalar ishlab chiqildi.

1965 yildan beri Qo'shma Shtatlar va Kanadada avtoulovlarda erkin savdo shartnomasi tuzilgan bo'lsa-da, keng qamrovli iqtisodiy, erkin savdo shartnomasi bir asrdan oshiq vaqt davomida amalga oshmay qoldi. 1988 yilda bunday erkin savdo shartnomasi nihoyat muhokama qilindi. Ushbu pakt 1989 yil 1-yanvarda kuchga kirgan paytga kelib, Kanada allaqachon AQShning eng yirik savdo sherigi bo'lib, ikki tomonlama yillik savdo hajmi 150 milliard dollarni tashkil qildi (ularning 75 foizi allaqachon bojsiz edi). Ushbu bitim 1998 yilga qadar ikki mamlakat o'rtasidagi qolgan tarif va savdo-sotiq tovar to'siqlarining ko'pini yo'q qilishni talab qildi. Kelishuv natijasida Kanada 5 foizga, Qo'shma Shtatlar esa kelishuvsiz 1 foizga tez o'sdi. va chegaraning ikkala tomonida yuz minglab ish o'rinlari yaratildi.

Shuningdek, ushbu bitim birinchi marotaba xizmatlar savdosini tartibga soluvchi bir qator qoidalarni o'rnatdi, har bir davlat bir-birining xizmat ko'rsatish sohasiga qanday munosabatda bo'lsa, xuddi shu tarzda muomala qilishga rozi bo'ldi va buxgalterlar, yuristlar, muhandislar va boshqa mutaxassislar uchun byurokratiyani kamaytirdi. chegarani kesib o'tishda. Bundan tashqari, ushbu bitim ikki mamlakat o'rtasida energiya jo'natish bo'yicha qolgan barcha cheklovlarni bekor qildi va bir-birlarining bozorlariga qo'yiladigan investitsiyalar cheklovlarini kamaytirdi.

1993 yil sentyabrda AQSh, Kanada va Meksika Shimoliy Amerika Erkin savdo shartnomasi (NAFTA), 1994 yil 1 yanvardan kuchga kirdi. Ushbu bitim oxir-oqibat butun Shimoliy Amerika hududida tovarlar va xizmatlarning erkin savdosiga olib keladi.

314. 
     Iqtisodiy integratsiya: bojxona ittifoqlari va erkin savdo maydonlari
     

NAFTA shuningdek, savdo-sotiqdagi ko'plab boshqa to'siqlarni bekor qiladi va uch mamlakat o'rtasidagi transchegaraviy investitsiyalardagi to'siqlarni kamaytiradi. 1993 yilda AQShga 40 milliard dollarlik eksport va 41 milliard dollarlik import bilan Meksika allaqachon AQShning Kanada va Yaponiyadan keyingi uchinchi eng yirik savdo sherigi bo'lgan edi. NAFTA ning asosiy ta'siri AQSh va Meksika o'rtasidagi savdo-sotiqqa ta'sir qildi. (Kanada muzokaralarga faqat uning manfaatlari himoya qilinishini ta'minlash uchun qo'shildi).

NAFTA dasturining amalga oshirilishi AQShga mahsulot va resurslar bozorida raqobatni kuchaytirish, shuningdek ko'plab iste'molchilar narxlarini AQSh iste'molchilariga tushirish orqali foyda keltiradi. Darhaqiqat, 1994 yildan 2008 yilgacha Qo'shma Shtatlar va Meksika o'rtasidagi ikki tomonlama tovar ayirboshlash uch baravar oshdi. AQSh iqtisodiyoti Meksika iqtisodiyotidan 15 baravar kattaroq bo'lganligi sababli, AQSh NAFTA dan YaIMning ulushi Meksikaga qaraganda ancha kichik bo'lganidek yutuqlarga erishadi. Bundan tashqari, Qo'shma Shtatlarda ish haqi Meksikaga qaraganda olti baravar ko'p bo'lganligi sababli, NAFTA malakasiz ish joylarini yo'qotishiga, ammo malakali ish joylarining ko'payishiga olib kelishi kutilgan edi, chunki Qo'shma Shtatlarda ish bilan ta'minlanishning umumiy sof o'sishi 90,000 va 160,000 (qarang: Inter-America Development Bank, 2002). Ammo Xufbauer va Shott (2005) tomonidan olib borilgan so'nggi tadqiqotlar, ammo AQSh ish joylarida NAFTA natijasida sof daromad ancha kichik bo'lishi mumkin degan xulosaga keldi (va hatto kichik sof zararga olib kelishi mumkin). Shtatlar (masalan, Alabama va Arkanzas) yuqori ish haqi olgan hududlar zarar ko'rdi, ammo 15 yillik bosqichma-bosqich va ko'chirilgan ishchilarga qariyb 3 milliard dollarlik yordam bilan Qo'shma Shtatlardagi kam daromadli hududlarda ishchilarga etkazilgan zarar minimal darajaga tushirildi. .

Meksikaga erkin savdo imkoniyati AQSh sanoatiga Meksikadan mehnatni talab qiladigan qismlarni olib kirish va boshqa ish faoliyatini Qo'shma Shtatlarda davom ettirishga imkon beradi, ehtimol bu sohadagi barcha ish joylarini kam ish haqi oladigan davlatlar uchun yo'qotish. Meksika olgan ba'zi bir ish joylari aslida AQShdan emas, balki boshqa mamlakatlardan kelgan, masalan, Malayziya, hozirda ish haqi deyarli Meksikaning ish haqiga teng. Kongress tomonidan NAFTA tomonidan ma'qullanish sharti sifatida, Qo'shma Shtatlar Meksika bilan ish joyini va atrof-muhit standartlarini tartibga soluvchi bir qator qo'shimcha bitimlarni (AQSh firmalarining o'z ishlarini Meksikaga ko'chirishining oldini olish uchun juda sust mehnat va ekologik qoidalardan foydalanish uchun) kelishib oldi, shuningdek, ba'zi Amerika sanoatlarini ularga tahdid solishi mumkin bo'lgan import sur'atlaridan himoya qilish.

NAFTAning amalga oshirilishi Meksikaga AQShning ulkan bozoriga kirish imkoniyatining ortishi natijasida eksportga asoslangan o'sishni va to'g'ridan-to'g'ri xorijiy investitsiyalarni ko'payishini keltirib chiqardi. Meksika ish joylari va qishloq xo'jaligidagi daromadlarning sof yo'qotishlariga duch keldi, ammo bu yo'qotishlar sanoatdagi sof o'sish bilan taqqoslagandan ko'proq edi. Vaqt o'tishi bilan ish bilan bandlik imkoniyatlarining oshishi va sanoatda ish haqining oshishi ham meksikaliklarning AQShga hijrat qilish bosimini kamaytirishi kutilmoqda. Meksikaning NAFTA-dan foyda olish qobiliyati cheklangan, ammo zaif iqtisodiy institutlar va iqtisodiyotning yetarli darajada tuzilmaviy islohotlari tufayli (qarang: Case Study 10-3).

1993 yilda Qo'shma Shtatlar Amerika Tashabbusi uchun Korxonani (EAI) ishga tushirdi, bu 1998 yilda Amerikaning Erkin Savdo zonasini (FTAA) tashkil etishga olib keldi, uning asosiy maqsadi Shimoliy 34 demokratik davlatlari o'rtasida yarim sharning erkin savdosi. va Janubiy Amerika. Muzokaralar qiyin kechmoqda va yaqin orada muvaffaqiyat qozonishi kutilmaydi. 2001 yildan beri Qo'shma Shtatlar Avstraliya, Bahrayn, Chili, Iordaniya, Marokash, Ummon, Peru va Singapur bilan ham erkin savdo shartnomalarini imzoladilar. Shuningdek, Dominikan Respublikasidan tashqari Kosta-Rika, El Salvador, Gvatemala, Gonduras va Nikaragua bilan tuzilgan Qo'shma Shtatlar - Dominik Respublikasi - Markaziy Amerika erkin savdo shartnomasi (US-DR-CAFTA). 2001 yilda AQSh, Koreya, Panama va Kolumbiya bilan imzolangan. Qo'shma Shtatlar boshqa FTA shartnomalari bo'yicha boshqa mamlakatlar bilan muzokaralar olib bormoqda.

10.6 Iqtisodiy integratsiyaga urinishlar tarixi

315

• 
  ISHLAB CHIQISH 10-3 Meksikaning NAFTA yutuqlari - kutishlar va natija
  

10.3-jadvalda NAFTA ning Meksikaga ta'sirining uzoq muddatli simulyatsiya natijalari 2005 yilga keltirilgan va ularni haqiqiy natijalar bilan taqqoslangan. 1995-2005 yillar davomida Meksikaning real yalpi ichki mahsuloti NAFTA bilan yiliga 5,2 foizga o'sishi taxmin qilingan edi, bu esa NAFTA bilan taqqoslaganda 3,8 foizni tashkil etdi. Shuningdek, NAFTA (1) Meksika inflyatsiya darajasini yiliga 14,5 foizdan 9,7 foizgacha va qisqa muddatli foiz stavkasini 18,3 foizdan 13,0 foizgacha pasaytirishi va (2) to'g'ridan-to'g'ri xorijiy investitsiyalar oqimini (FTI) oshirishi kutilgan edi. ) yiliga 6,0 milliarddan 9,2 milliard dollargacha va eksportning o'sishi 8,3 foizdan 10,4 foizgacha va

3. 
   savdo taqchilligini yiliga 9,7 milliard dollardan 14,9 milliard dollargacha va sof moliyaviy oqimlarni yiliga 10,6 milliarddan 14,7 milliard dollargacha ko'tarish.
   

Haqiqiy natijalar, o'rtacha yillik o'rtacha

1994 yildan 2005 yilgacha quyidagilar mavjud edi: real YaIMning o'rtacha o'sish sur'ati yiliga 2,8 foizni tashkil etdi

inflyatsiya 13,9 foiz, qisqa muddatli foiz stavkasi 18,7 foiz, 16,9 milliard dollarlik xorijiy investitsiyalar kirib kelishi, eksport o'sishi 9,2 foiz, savdo defitsiti 7,7 milliard dollar va sof moliyaviy oqim 16,8 milliard dollarni tashkil etdi. 1994 yildan 2008 yilgacha bo'lgan haqiqiy natijalar 1994 yildan 2005 yilgacha bo'lgan natijalarga o'xshash edi (10.3-jadvalning oxirgi ustuniga qarang). Shunday qilib, biz Meksika 1995 yilda chuqur iqtisodiy ahvolga tushib qolganligi sababli, 2001–2002 yillarda AQShning sekin o'sishi va zaifligi sababli, asosan, NAFTA dan kutgan umidlarini bajarmaganligini ko'ramiz. iqtisodiy institutlar va etarli darajada tuzilmaviy islohotlar. Agar biz 1995 yilgi ma'lumotlardan (Meksikadagi turg'unlik yili), shuningdek 2001 va 2002 yillarda (AQShning turg'unlik yillari va AQShning Meksikadan importini kamaytirgan sekin o'sish) olib tashlagan bo'lsak,

• 
  Jadval 10.3. NAFTA ning Meksika iqtisodiyotiga ta'siri (Yillik o'rtacha ko'rsatkichlar: 1994–2005 va 1994–2008)
  

	Smetalar	Yo'q		Haqiqiy natijalar	Haqiqiy natijalar
	NAFTA bilan	NAFTA	Farq	1994–2005	1994–2008
Haqiqiy YaIMning o'sishi (%)	5.2	3.8	1.4	2.8	2.9
Inflyatsiya darajasi (%)	9.7	14.5	–4.8	13.9	12.0
Qisqa muddatli foiz stavkasi (%)	13.0	18.3	–5.3	18.7	16.5
Xorijiy investitsiyalarning kirib kelishi (milliard AQSh dollari)	9.2	6.0	3.2	16.9	18.2
Eksportning o'sishi (%)	10.4	8.3	2.1	9.2	8.4
Savdo defitsiti (milliard AQSh dollari)	14.9	9.7	5.2	7.7	9.6
Moliyaviy kapitalning sof oqimi (milliard AQSh dollari)	14.7	10.6	4.1	16.8	16.2