Ismoilbek Gasprinskiy (1851-1914) Munavvarqori Abdurashidov

Mishel Kroze siyosat insonni o‘zgartira olmaydi, chunki uning o‘zi uzluksiz tarzda o‘zgarib turadi, deb hisoblaydi. Siyosat va davlat jamiyatda asosiy rolni o‘ynashga da’vo qilmasliklari lozim. Ular kishilarning taqdirini hal qilmasliklari, balki o‘z faoliyatlarini sharoitlar yaratish bilan cheklashlari lozim. XX asrning siyosiy fikri siyosat nima, demokratiya, hokimiyat, davlat va boshqalarning mohiyati nimadan iboratligi haqidagi eski muammolarni ko‘p jihatdan yangicha hal qilayotgan yo‘nalishlar, ilmiy maktablar va siyosiy qarashlarning katta diapazoni bilan ajralib turadi. XX asr siyosiy mutafakkirlarining kattagina qismi faqat ilmiy yondashuv vakillari bo‘lib qolmasdan, balki u yoki bu ijtimoiy pozitsiyani egallaydilar. Bu jihatdan hozirgi zamon siyosatshunoslik fani siyosiy g‘oyalarning rivojlanishi tarixida faqat ayricha bir yondashuv sifatida qoladi. Siyosiy fikr taraqqiyotining butun tarixi zamon da’vatlariga oqilona javoblarni qidirib topishdan iboratdir. Uni o‘rganish hozirgi davr kishisiga siyosat dunyosini baholashda dogmatizm va biryoqlamalikdan qutulish imkonini beradi. Siyo­siy va huquqiy fikr tarixi insonning dunyoni butun murakkabliklari bilan ko‘rishga urinishidan guvohlik beradi.