Ызбeкистoн рeспубликaси

XVII asr o’rtalarida Yevropa va Amerika mamlakatlarining iqtisodiy, siyosiy 
axvoli. 
O’rta asrlar tarixidan Yangi tarix davriga o’tish bu feodal tuzumdan 
kapitalistik tuzumga ( bozor iqtisodiyotiga asoslangan jamiyat) o’tish bo’lib, bu 
jarayon bir qator burjua inqiloblarining tasirida amalga oshirildi. Yangi tarix davri 
kapitalga ( mablag’, pul ) asoslangan jamiyatning feodal jamiyati ustidan g’alabasi, 
kapitalistik davlatning rivojlanishi va mustaxkamlanishi, ayrim ziddiyat va qarama-
qarshiliklarning yanada keskinlashuvi davri xamdir. 
XVI asrning birinchi yarmidagi reformatsiya va Germaniyadagi fuqorolik 
urushlari burjua inqiloblarining ayrim xususiyatlarini o’zida mujassamlashtirgan 
edi. Ammo, Germaniyada burjua inqiloblarining g’alabasi uchun vaziyat to’la 
etilmagan edi. Shuning uchun bu voqealarda burjuaziya mag’lubiyatga uchradi. 
1566 yildagi ilk Niderlandiya burjua inqilobi muvafaqqiyat qozondi va Yangi 
tuzumga o’tishda muxim qadam bo’ldi. Bu inqilob faqatgina Niderlandiyaning 
shimoliy qismlarinigina qamrab oldi. Ammo bunga qaramasdan keyingi burjua 
inqiloblarini vujudga kelishida katta rol o’ynadi. XVII asr o’rtalarida ro’y bergan 
ingliz burjua inqilobi g’alabasi shubxasiz muxim axamiyat kasb etadi. Bu
inqilob g’alabasi Angliyada kapitalizmning tez o’sishi uchun muxim shart-sharoit 
kasb etdi. Bu inqilob tufayli XVIII asr o’rtalarida Angliyada dunyoda birinchi 
marta sanoat inqilobi ro’y berdi. Oqibatda Angliya uzoq vaqt jaxon savdosi, 
sanoatida asosiy o’rinni egallab, birinchi buyuk kapitalistik mamlakat aylandi. 

---

7 
Umuman, 1640 -1660 yillardagi ingliz burjua inqiloblari, Yevropa 
qit`asidagi va masshtabi (qamrovidagi) dagi birinchi burjua inqilobi edi. Yevropa 
qit`asida XVIII asrdagi fransuz burjua inqilobi feodal tuzum qoldiqlariga xal 
qiluvchi zarba berdi. Faqatgina XVIII asrning o’rtalaridagina kapitalistik tuzum 
feodal tuzum ustidan uzil kesil g’alaba qozondi. Kapitalistik tuzumni feodal tuzum 
ustidan g’alaba qozonishi turli qit`alarda va Yevropaning turli mamlakatlarida turli 
davrlarda, butun Yangi tarix darida , uzoq yillar mobaynida sodir bo’ldi. XVIII asr 
Fransuz burjua inqilobidan keyin xam ilg’or kapitalistik mamlakatlar bilan bir 
qatorda qoloq feodal davlatlar, jamiyatlar saqlanib qoldi. Ayrim kapitalistik 
mamlakatlarda xam feodal tuzumning ayrim sarqitlari saqlanib qoldi. Shunday 
bo’lsada burjua inqiloblari natijasida kapitalistik tuzum asosiy va etakchi jaxon 
iqtisodiy va siyosiy formatsiyasiga aylandi va jaxondagi xukmron formatsiya 
darajasiga o’sib chiqdi. 
XVIII asr boshlarida Yevropadagi ayrim nisbatan rivojlangan mamlakatlar 
boshqa mamlakatlar va qit`alarni taraqqiyot jixatdan ortda qoldira boshladi. 
Metalni qayta ishlash, turli mexanizmlar, asbob-uskunalar ishlab chiqarishda, 
qurilishda, xarbiy sanoat va xarbiy qurollanishda, kemasozlik va dengizchilikda, 
turli fanlar: astronomiya, matematika, kartografiyada va boshqa soxalarda 
Yevropaning ilg’or mamlakatlari barcha qit`alar va mamlakatlarni ortda qoldirdi. 
Bu ustunlik Yevropalik xalqlarning irqiy kelib chiqishiga bog’liq bo’lmay, balki 
Yevropa mamlakatalarida xunarmandchilik va manufakturalarning rivojlanishi 
uchun qulay sharoit vujudga kelganligi edi.