Jahon sivilizatsiyalar tarixi

XX asr oxirida jamiyat yangi supersiklga o`tish bosqichiga kirdi deb tavsiflash mumkin, supersiklning birinchi bosqichi post-industrial (industriiyadan keyingi) sivilizatsiya bo`ladi. Bu insoniyat jamiyatini gullab-yashnagan davri bo`ladimi, jamoa dopnoligi, qaysiki aqlning qudratini va moddiy ifodasini insoniyatni barkamol rivojlanishi uchun va noosferani pozetik variantini shakllantirishga ishlata oladimi-yoki insoniyat jamiyatini hayotiy siklini keksayish fazasini ifodalaydigan bir necha sivilizatsiyalarni (vaqt bo`yicha yanada qisqa) qamraboladigan uzoq davr boshlanadimi-buni kelajak ko`rsatadi. Har bir keyingi sivilizatsiyani (o`tish davrisiz) davomiyligini qisqarish an’anasi aniq ko`rinadi: neolit sivilizatsiyasi uchun 30 dan-37 yuz yillik, industrial sivilizatsiya uchun 1,8 yuz yillik, postindustrial sivilizatsiya uchun 1,2 yuz yillikgacha. Tezlik sur’ati o`rta asrlar va industrial arafasi sivilizatsiyalari uchun eng yuqori bo`ldi, keyin u asta-sekin sekinlasha boshladi. Birinchi bosqich (mezami)da eng uzoq o`tish davri, keyin u tez qisqaradi va har bir sivilizatsiyaning hayot siklida yanada kichik hajmni (neolit uchun 44 %, industrial uchun 25 %) egallaydi. Lekin yangi supersiklga o`tishda o`tish davri nisbatan yana o`sadi. Lekin yangi supersiklga o`tishda o`tish davrining uzunligi yana nisbatan o`sadi. Bu haqda sivilizatsiyalarning hayotiy sikllarining uzunligi bo`yicha o`tish davrining tutgan hajmini ifodalaydigan quyidagi raqamlar bo`yicha fikrlash mumkin:

Tarixiy progressning epitsentrlari bo`yicha belgilanadigan Jahon sivilizatsiya-larining almashuvi insoniyat jamiyatining taraqqiyotining izchil bosqichlarini ifodalaydi. Lekin, bu epitsentrlar davriy ko`chib turadi asosan supersikllarni almashuvi davrida, birinchi uch sivilizatsiyalar uchun progress epitsentri O`rtayerdengizi havzasida, Yaqin va Uzoq Sharqda (Misr, Mesopotamiya, Hindiston) joylashdi. Bu davrda dunyo sivilizatsiyalarini politsentrizmi, bir qator lokal sivilizatsiyalarning shakllanganini aytish mumkin. Keyingi uch sivilizatsiya tarixiy progressning “Sharqdan (Xitoy, Hindiston, O`rta Osiyo, Yaqin Sharq) G’arbga Yevropaga, keyin Shimoliy Amerikaga siljishi bilan tavsiflanadi. Yangi supersikl epitsentrni Sharqqa Osiyo-Tinch okeani havzasiga (Yaponiya, Yangi industrial mamlakatlar AQSh, Xitoy) siljish an’anasi ko`rinadi.