Жисмоний тарбия сифатида гимнастика жуда кып ва=тдан буён ривожланиб келган



Download 19,86 Kb.
Sana22.04.2022
Hajmi19,86 Kb.
#572279
Bog'liq
Жисмоний тарбия сифатида гимнастика жуда кып ва


Жисмоний тарбия сифатида гимнастика жуда кып ва=тдан буён ривожланиб келган. Гимнастиканинг ривожланиши жангларни олиб бориш усулларининг, жамият тузилишининг ызгаришларига ва инсон ты\рисидаги илмларни ривожланишига узвий боглик былиб келган.

+адимлардан, +адимий Шар=да гимнастик маш\улотлари =ылланиб келинган. +адим Грецияда щам гимнастика жисмоний тарбия сифатида =ылланилган. Греклар гимнастика деб бутун бир жисмоний тарбия тизимини аташган, лекин ёшларнинг жисмоний тарбиясига ва уларни мусоба=аларга тайёрлашга алощида эътибор беришган. Шунинг учун биринчи тизимни гимнастика, иккинчисини эса агонистика деб аташган. +адимий грекларнинг маш\улотларига югуриш, сакраш, щар хил предметларни отиш, сузиш, бу\дой тылдирилган =опларни уриш кирар эди. Кейинчалик гимнастика К,адимий Римда армиянинг жисмоний тарбиясини кучайтиришда жуда ривожланади. Бу ерда махсус гимнастик мосламалар =ылланилади, масалан, отда чавандозларнинг юришинн ыргатиш учун ё\оч от, найза, пичо= санчишни ыргатиш учун ё\оч мосламалар, душман истещкомини забт этиш учун зина ва нарвонлар.

XXI асрда гимнастика, яъни жисмоний тарбия санъатн ща=ида биринчи бор =ылланма чоп этилди. У щарбий, тиббий ва атлетик =исмларга былинган эди. +ылланмада жисмоний тарбиянинг асоси деб душманни ма\луб этишга интилишга бо\ламасдан, фа=ат организмни ривожлантиришга йыналтирилиши щисобланарди. Гимнастик маш\улотларининг кейинги даврларда ривожланиши, махсус гимнастик снарядларннинг =ылланилиши билан бо\ли=.

ХVIII-ХIХ асрларда педагогик ва гигиеник Гимнастиканинг ривожланишига машщур педагоглар Ж.Руссо ва Песталоцининг таъсири былди. Инсон танасини чини=тириш ва мустащкамлаш, унинг кучини ва имкониятларини ривожлантиришнинг биринчи омили ва шарти.

У мазкур маш\улотлар билан танани чини=тириш ор=али инсонни хаётга тайёрлайди, а=лан ривожлантиради ва со\лигини мустащкамлайди. Песталоцци энг яхши маш\улот деб бы\инлар щаракатлантиришини эътироф этган. Бы\инлар гимнастикасини щар хил щаракатчан ыйинлар ва мещнат билан тылдирган. Песталоцци гимнастика назарияси ва усулларининг асосчиси деб щисобланади.

XVIII асрнинг иккинчи ярмида Германияда, Фит ва Гуис Мут» бошчилигида гимнастиканинг янги тизими ташкил этилди. Улар снарядларда гимнастик маш\улотларни ытказиш техникаси, ушбу техника асосида ыргатиш, тарбия этишни ишлаб чи=ишди.

Чутс Мутс ызининг назариясида снарядларда щаракатланиш ва маш\улотларни гурущ былиб битта командага асосан ытказишни ол\а сурди, гимнастик маш\улотлар техникасини ва методик =ылланмаларни ишлаб чи=ди.

XIX асрда гимнастиканинг назарий асослари шаклланди ва у миллий буржуазия шаклида ривожланди. Бу давр жангларни олиб бориш усулларини ани= ва тезкор, бараварига буйру=ларининг бажарилишини талаб этарди. Ушбу щаракатларни бажаришга гимнастик маш\улотлар, бош=а спорт уйинларига нисбатан =ыл келардн. Гимнастика маш\улотларининг организмга таъсирини ани=ро= белгилаш ва щисоблаб чи=иш мумкин эди. Шунинг учун уша давр педагог ва врачларига, ёшларни жисмоний тарбиялашда гимнастика ягона тыгри йыл деб щисобланган. XIX асрнинг биринчи ярмида учта миллий гимнастика тизими - немис, француз ва швед тизимлари шаклланди. Ушбу тизимларда уч йыналиш ани=ланди.

1. Асосан, махсус гимнастика снарядларида (немис тизими), мураккаб щаракатланишларни эгаллашга йыналтирилган гимнастика. Кейинчалик ундан спорт гимнастикаси келиб чи==ан.

2. Щарбий маш=лар гимнастикаси (француз тизими), кейинчалик ундан щарбий-дала ва махсус гимнастика шаклланган

3. Немис гимнастика тизими - гимнастик снарядларда куч, ча==онлик, танани щар хил холатда бош=аришни талаб этувчи маш\улотлардан иборат эди. Фридрих Ян - немис миллий гимнастикаси асосчиси ва ташкилотчиси былган. У ыз ы=увчиларини жуда кып маротаба маш\улотларни такрорлатиб, уларда иродани, катъийликни, кучни ривожлантирмо=даман деб ыйларди. Шу билан у кучни, иродани ривожлантириш ва купайтиришга - мураккаб щаракатларни жуда кып маротаба такрорлаш ёрдамида етишиш мумкин деб ишонарди. Ян ы=увчилари гимнастика маш\улотларининг техникасига асосий эътиборни =аратишгаи. Ян ва унинг ы=увчиларининг гимнастика тизими тугалланмаган эди, чунки улар тизимнинг укув жараёнини ишлаб чи=ишмаган эди.

А.Шписс мазкур тизимни, мактабларда дарс беришга мослади ва шу билан ушбу тизимни ишлаб чи=ишни якунладн.

Ушбу тизимнинг ызига хос томони шундан иборатки, Шписс маш\улотларнинг =ийинлиги ва мураккаблиги буйича ва щар хил ёшга караб тырт даражага былган, лекин болаларнинг жисмоний ривожланиши даражасини щисобга олмаган. Ызининг методик =ылланмаларида, у маш\улотлар ы=итувчиларнинг жиддий назорати остида ытказилишни талаб этарди. Бу келгуси щарбий хизматга жуда керак былган интизомни тарбия =илардн. Лекин гимнастика буна=а =араш, болаларда ташаббускорликни сындирарди, уларнинг шахсий равишда ривожланишига щала=ит берарди ва асосийси, ушбу даврнинг педагогик таълимотига ты\ри келмас эди. П.СЛестгафт ызининг "Жисмоний тарбия йыри=номасида" немис гимнастикасини, ани=ро\и Шписсенн тан=ид =илган.

Францияда полковник Аморосоле ва унинг издошлари томонидан француз гимнастикасининг тизими тузилган эди. У асосан щарбий маш=лардан иборат эди - юриш, югуриш, сакраш, сузиш, отиш, =иличбозлик, ярадорларни кытариш. Бундан таш=ари Аморосоле ызининг гимнастикасига ашула, муси=а иштирокида тайёрлов маш\улотларини ва =ыл мещнатини киритган эди. Маш\улотларда Аморосоле снарядлар (нарвон, таё=)ни кам куч сарф этиб, тез ва ча==он олиб юришни талаб этарди. Ушбу маш\улотлар тарбияланувчиларда Ватанга нисбатан ватанпарварлик хис-туй\уни уй\отиш ма=садида муси=а иштирокида бажарилишини талаб этарди. Аморосоле гимнастикаси бош=а мамлакатларда щам оммалашди.

Швед гимнастикаси гигиеник йыналишда эди ва кып мамлакатларда асосий гимнастика мактаби сифатида кенг тар=алди. Бу тизимнинг асосчилари П.Линг ва Я.Линг эди. Дания ушбу даврда Европанинг ривожланган мамлакатларидан бири эди ва у ерда 1779 йили биринчи гимнастика жамияти ва институти ташкил этилган эди. Кейинчалик Стокгольмда махсус институт очилди. Ушбу институтда П.Линг ызининг жисмоний тарбия усулларини =ыллар эди. Жисмоний тарбия учун одам танасининг ривожланишига ва мустащкамланишига олиб борувчи маш\улотлар билан шу\улланиш керак деб щисобларди. Лындасини айтганда гимнастиканинг ма=сади, инсонни со\ломлаштириш ва танасини мустащкамлаш. П.Линг, гимнастика дарслари тизимини ишлаб чи=ди, бир =атор йыри=номалар ёзди, маш\улотларни системалаштирди ва махсус снарядларни киритди.

Швед гимнастика маш\улотлари анатомик белгилар быйича, (баданнинг =исмлари быйича) бир нечта классификацияга былинарди. +ыл, оё=лар ва баданни ани= жойлашишига жуда катта эътибор бериларди.

Тан=идчилар швед гимнастикасини - харакат гимнастикаси эмас, кыргазма гимнастикаси деб аташар эди.

Швед гимнастикаси туфайли, гимнастикага швед девори, швед скамейкаси, от, ар=он каби снарядлар (мосламалар) кириб келди.

Швед гимнастикаси тизимининг гигиеник йыналиши, баданни анатомик тузилишинииг щаракат шаклларига бо\ли=лиги, дарсларнинг махсус ишлаб чи=илган тизимлари, маш=ларнинг хилма-хиллиги, маш\улотларни ытказиш учун методик =ылланмаларнинг борлиги, швед гимнастикасининг немис гимнастикасидан ажралиб туришини ва устунлигнни кырсатар эди. Шунинг учун швед гимпастикаси кыпчилик орасида тан олинди ва кенг тар=алди.

XXI - аср охирларида Легсфат И.Ф.(Россия) ва Демени Ж (Франция) швед тизимини илмий тан=ид =илишди.

Австро-Венгрия ва Чехияда "Сокольское движение" ва гимнастиканинг Сокол тизими пайдо былди. Унинг асоси хозирги кунда спорт гимнастикасида =ылланилмо=да ва унинг

- биринчи =исмига озод маш=лар киритилган эди;

- иккинчи (асосий) =исмига снарядларда быладиган маш=лар киритилган эди;

- учинчи (якунловчи) =исмига юриш ва югуриш киритилган эди.

М. Тырш замонавий спорт гимнастикасининг муаллифи эди. Швед ва Сокол гимнастикаси Россияда кенг тар=алди ва бу гимнастика асосан армия ва армиягача былган ёшларнинг жисмоний тарбиясида кенг =ылланилди. П.ФЛесгафт мактаб ёшидаги болалар учун жисмоний тарбиянинг тизимини ишлаб чи=ди. У уч по\онага былинарди:

1. Ты\ри щаракатга ыргатиш;

2. Щаракатлардан имконият =адар самарали фойдаланишни ыргатиш;

3. Ыз имкониятини ва=т ва атроф мущитда ты\ри ылчаб билишни ыргатиш.

Ж. Демени бор гимнастика тизимларини ырганиб чи=иб, маш=лар статик эмас, аксинча динамик былиши ва тыли= амплитуда билан бажарилиши керак деган хулосага келди. Ж.Демени таклиф этган маш=лар инсон физиологияси талабларига мос эди ва гимнастикани анча бойитди.

У жисмоний тарбия масалалари - со\ли=ни мустащкамлаш, баданни щаракат ва шакллантириш ор=али гызалликга етказиш, инсоннинг ча==онлиги ва иродасини кучайтириш деб биларди.

Деменининг ы=увчиси Ж.Эбер жисмоний тарбиянинг табиий методларини =ыллашни таклиф этарди. Бу эса щарбий гимнастикани очи=лик жойдаги ривожланиши эди. Ыша даврда Э. Бъерстен аёллар учун гигиеник гимнастика тизимини ташкил этди.

Унда маш=ларнинг физиологии ва эстетик жищатлари хисобга олинган эди. Маш=лар тез темпда ытказиларди ва жуда кып маротаба такрорланарди. Ушбу гимнастика маш=лари щозирги ритмик гимнастика маш=ларига киритилган. Маш=ларда маш= =илувчи гурущларни ёши щисобга олинардн.

XIX - асрнинг бошларида Россияда харбий - дала гимнастикаси тар=алди. Бу гимнастикани Суворов А.В. кейинчалик эса Драгомниров М.И. мажбурий тартибда =ыллашарди ва бу гимнастикани рус армиясида =ыллашни таклиф этишдн, чунки у армиянинг жисмоний тарбиясини ривожлантириши керак эди.

Щозирги кунда гимнастика турлари ва тизимлари жуда яхши ишлаб чи=илган ва педагогик жараёнларининг усуллари етарлича такомиллашган. Масалан, охирги йилларда "айлана" (круговой) усули кенг оммалашди. Унинг мазмуни шундан иборатки, бир нечта маш=лар навбатма-навбат, анча тезликда такрорланадн.

XIX аср охирларида спорт гимнастикасининг ривожланиши хал=аро спорт ало=алари ва спорт тадбирларининг ривожланиши билан я=индан бо\ли=. 1881 йилда халкаро гимнастка федерацияси, 1894 йилда эса Халкаро олимпик =умитаси ташкил этилди.

Гимнастиканинг Собик иттифок даврида ривожланиши. Совет хукумати даврининг биринчи йилларида гимнастика мактабларнинг ы=ув дарсларига киритилди. Россияда 19926 йилдан спорт гимнастикаси жисмоний тарбиянинг асосийларидан бири деб эълон =илинди ва мактаблар учун давлат дастурлари ишлаб чи=илди. 1929 йилда жисмоний тарбия олий ы=ув билим юртларига киритилди. 1920 йилдан ишлаб чи=ариш гимнастикаси киритилди. 1933 йилда, биринчи гимнастика конференциясида, мамлакатда гимнастика методикасининг асослари, унинг вазифалари ва гимнастика дарсининг типик тизими ани=ланган. 1938 йилда гимнастика атамашунослиги =абул этилди. 1934 йилдан, гимнастика быйича педагогик кадрлар тайёрлаш бошланди, гимнастика амалиёти ва назарияси быйича илмий - методик ишлар бошлаб юборилдн.

Гимнастиканинг мамлакатда ривожланишига оммавий гимнастик чи=ишлар ва мусоба=аларнинг ащамияти жуда катта былди. Улу\ Ватан урушидаги \алабадан сынг, жисмоний тарбия ва спорт ишлари мамлакатда жуда кенг кыламда амалга оширила бошланди. Хал=аро спорт майдонида совет гимнастикачилари жуда катта муваффа=иятларга эришишди. Кадрлар тайёрлаш ишлари кенгайтирилди, спорт иншоатлари =урилиши ва ускуналарини тайёрланиши кыпайтирилди.

Илмий - текшириш ишлари, илмий конференциялар кенг кыламда ытказилиши бошланди, бу эса гимнастика быйича илмий асосланган назария ва методикани шакллантирди.



1968 йилда былиб ытган бутун иттифо= конференциясида гимнастиканинг келажакда ривожлантириш режалари ва унинг хал= оммасига кенг кириб бориши, ривожланиши йыллари ани= кырсатиб берилди.
Download 19,86 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish