Kartografik generalizatsiya reja Kartografik generalizatsiya va uning xususiyatlari Generalizatsiya turlari

Konturlarni  birlashtirish

  —  generalizatsiyaning  geometrik  namoyon  bo’lishining 

bittasi  ajratib  olingan  konturlarni  guruhlash  bilan  bog’liq.  Kartada  konturlar  birinchidan 

hodisalarning  sifat  va  miqdor  gradatsiyalarini  umumlashtirish  va  legendaning 

bo’linishlarini  yiriklashtirish  natijasida,  ikkinchidan  esa,  bir  qancha  mayda  konturlarni 

bir-biriga qo’shib, bitta yirik kontur hosil qilish oqibatida sodir bo’ladi. Shunday, birorta 

foydali  qazilma  konlarini  alohida,  uncha  katta  bo’lmagan  arealini  generalizatsiya  qilish 

davomida bitta yagona areal qilib tasvirlash mumkin.  

Generalizatsiyaning  aniqligi  va  sifati

 

ikki  jihatdan:  kartalarning  geometrik  aniqligi 

nuqtai  nazaridan  va  kartalarning  mazmuni  ishonchliligi  jihatidan  baholanadi. 

Geometrik 

aniqlik

 - bu kartadagi alohida nuqtalarni va obektlarni ularning haqiqiy holatlariga moslik 

darajasini  tavsiflovchi  miqdoriy  o’lchov  bo’lib,  geometrik  aniqlik  kartani  joy  bilan  yoki 

yirik masshtabli manbalar bilan taqqoslaganda aniqlanilishi mumkin. 

Kartaning mazmunan 

ishonchliligi

  - bu real borliqning kartografik tasvirining asosiy xususiyatlarini va obektlar 

o’rtasidagi  o’zaro  aloqadorligini  hisobga  olgan  holda  mos  kelishini  sifatli  baholash 

demakdir. 

Har  xil  joylashgan  voqea  va  hodisalarni    generalizatsiya  qilishda  punktlarga 

joylashtirilgan

 

obektlar  sifat  va  miqdor  tavsiflarini  tsenzlar  va  tanlab  olish  normalarini 

qo’llab  generalizatsiya  qilinadi.  Chiziqlarga  joylashtirilgan  (joylashgan)  obektlar  ham 

generalizatsiya  jarayonida  tsenzlar  va  normalarga  mos  holda  tanlab  olishni,  sifat  va 

miqdor  tavsiflarini  umumlashtirishni  talab  etadi.  Chiziqli  obektlarni  (elementlarni) 

generalizatsiya  qilishning  muhim  elementi  ularning  suratlarini  to’g’rilash  va 

soddalashtirish,  turli  bukiklardan  voz  kechish  (saqlab  qolishda  va  hatto  ayrim  tipik 

detallarini  alohida  qilib,  bo’rttirib  ko’rsatishda  ham)  dan  iboratdir.  Chiziqli  obektlarni 

generalizatsiya  qilish  har  doim  ularning  kengligini  haqiqiy  o’lchamlari  bilan 

taqqoslaganda bo’rttirib (oshirib, ko’paytirib) berish bilan bog’liq.  

Maydon uzra joylashgan obektlar avvalo sifat tavsiflarini va miqdor gradatsiyalarini 

yiriklashtirish yo’li bilan generalizatsiya qilinadi. Alohida konturlarni chiqarib tashlashda 

ularning  qiyofalarini  (tashqi  ko’rinishini)  to’g’rilab  qo’yishda  namoyon  bo’ladigan 

generalizatsiyaning  geometrik  jihatlari  nihoyatda  muhimdir.  Bunda  mayda  konturlar 

ancha  yiriklari  bilan  qo’shib  yuboriladi,  ko’pchilik  hollarda  esa  yagona  areal  konturi 

bilan  almashtiriladi.  Agar  hodisa

 

kartada  izoliniyalar  yordamida  ko’rsatilgan  bo’lsa,  u 

holda  kesim  balandligi  kattalashtiriladi,  izoliniyalar  suratini  umumlashtirish,  ularni 

o’zaro muvofiqlash ishlari bajariladi. 

Nuqtalar  usuli  bilan  tasvirlanadigan  yoyilib  tarqalgan  obektlar

 

nuqtalar  og’irligini 

yiriklashtirish hisobiga generalizatsiya qilinadi. Agar bu obektlar sifatli fon  yoki areallar 

usuli bilan ko’rsatilgan bo’lsa, u holda generalizatsiya konturlarni yoki areallarni saralab 

olish va ularning chegaralarini umumlashtirish yo’li bilan amalga oshiriladi.