Kaykovus (XI asr)

Kaykovus juvonmardlikning kamolot nuqtasini ko‘rsatuvchi mezon deb o'z mol-mulkini o’zganikidan ajrata bilish, xalq mulkiga ta’ma qilmaslik. birovmng mol-mulkiga xiyonat qilmaslik, xalqqa yomonlik qilmaslik, qanoatli bolish kabilarda deb biladi.Mazkur bobda Kaykovus aql haqida fikr bildirib, inson qobiliyatining bir xil emasfigini, inson aqlining tugm a, ya’ni azaliy aql (tabiiy 

• Kaykovus juvonmardlikning kamolot nuqtasini ko‘rsatuvchi mezon deb o'z mol-mulkini o’zganikidan ajrata bilish, xalq mulkiga ta’ma qilmaslik. birovmng mol-mulkiga xiyonat qilmaslik, xalqqa yomonlik qilmaslik, qanoatli bolish kabilarda deb biladi.Mazkur bobda Kaykovus aql haqida fikr bildirib, inson qobiliyatining bir xil emasfigini, inson aqlining tugm a, ya’ni azaliy aql (tabiiy 

aql) va kasbiy aql. ya’ni muktasib (oVgatilgan aql) kabilarga bolinishini baj-on etadi. Kasbiy aqlni donish ham derlar, deydi. Muktasib aqlni o'rganish mumkin, ammo azaliy aqlni o'rgamshgayollaydi. Kaykovus aql hikmat (falsafa) bilan kamol topadi, deb ko'rsatadi. uktasib aqlning takomilla- shib borishini, tabiiy aql ham muktasib aqlsiz rivojlanishi mumkin emasligini ta’kidlaydi va fikrlari bilan ta:lim-tarbiyaning ahamiyatiga katta c’tibor berib, insonning kamolga erishishida aqliy shakllantirish g'oyasini ilgari suradi. Kaykovus shunday deydi: «... barcha tiki* va tushunchalarimning sening uchun kitobga yozdim va har bir ilm, ham hunar va har peshakim bilur cdim, hammasini qirq to'rt bobda bayon ct-dim». 

K i t o b d a juvonmardlar egallashi zarur bolgan quyidagi yo‘nalishlarda ta’lim-tarbiya beiisb nazarda tutilgan: 1 Kaykovus bilim olish haqida. 2 B u n ar va turli kasb egalari haqida. 3 Turm ush va xulq-odob qoidalari haqida. 4 Jismoniy etuklik haqida. Chunki har bir juvonmard uchun tan, jon, havos va maoniy,  ya’ni s i p o h i y l i k , ham ma’rifat, ham donishmandlikka ega bo‘lish zarur h lib bu xislatlar ana shu yuqoridagi to‘rt yo'nalishda zikr etilgan.