Кимё, биологик кимё ва молекуляр биология фанидан

2.1. - gidroksi va  - aminokislotalar.
Ularni 2 molь mikdorlari kizdirilganda ikki molekula H₂O ajralib chikadi va olti a’zoli xalka tutuvchi moddalar xosil buladi:


O O laktidlar
S – ON H – O R t C - O
R – CH CH –2 H₂O R - CH CH - R
O – H HO – C O – C
O O

Barkaror 6- a’zoli xalka

O H O H
S – ON H – N R t C - N
R – CH CH –2 H₂O R - CH CH - R
N – H HO – C N – C
H O H O

Laktidlar va dinetoninerazidlar tsiklik tuzilishi murakkab efirlar va amidlarni tsiklli xosilasi bulib, kislotali yoki ishkoriy sharoitda gidrolizlanib dastlabki moddalarni xosil kiladilar.

2. 
   β – gidroksi va β – aminokislotalar.
   

Ulardagi metilen guruxini C – H kislotaligi kuchli namoyon bulganligi sababli bu maxsulotlar kizdirilganda α, β – tuyinmagan karbon kislotalarni xosil kiladi:
Masalan:

β α


β α

2. 
   γ va δ gidroksi, γ va σ – aminokislotalar.
   

Ular kizdirilganda ichki molekulyar degidratatsiya jarayoniga uchraydilar va natijada xalka tuzilishiga ega bulgan moddalar xosil buladi:

Laktamlardagi azot atomi almashinmagan bulsa, bu xolatda laktam – laktim tautomeriya xolati kuzatiladi va tautomeriya xolat nuklein kislotalar tarkibiga kiruvchi azotli asoslarni (aromatik geterotsikllarni)biokimyoviy va demak biologik xossalarini belgilashda katta axamiyat utaydi:
( CH₂)_n - CH₂ (CH₂)₂ – CH₂
 C=O 
C H₂-N CH₂ C-OH
 n =1 va kk N
H
Laktam laktim

Oksi va aminokilotalarni kator vakillari yukori biologik faoliyatiga ega buladilar, va shu sababli in vivo jarayonlarda katta axamiyat kasb etadilar va dorivor moddalar sifatida ishlatiladilar.

1. 
   CH₃ – C – COOH sut kislotasi. Glikoliz jarayoni maxsuloti bulib, organizmni
   

O egergiya bilan ta’minlashida ishtirok etadi. Odam organizmi-
da pirouzum kislotasi kay tarilishi natijasida xosil
bulidi.
CH₃-C-COOH+N⁺+NADHCH₃-CH-COOH+NAD⁺
 
O OH

U kuchli jismoniy mexnat kilganda mushaklarda yigiladi va ogrik chakiradi.

2. HO-CH₂-CH₂-CH₂-COONa

  
 gidroksimoykislotasi (GOMK) Na li tuzi. Uyku chakiruvchi va anesteziologiyada noingalyatsion narkotik modda sifatida kullaniladi.

3. H₂N-CH₂-CH₂-COOH -alanin KoA ni tarkibiy kismi bulgan pantogen

kislotasi tarkibiga kiradi
-alanin
O CH₃
4. HO-C-CH₂-CH₂-NH-C-CH-C-CH₂OH - aminokapron kislotasi kon
   tuxtatuvchi vosita sifatida ishlati-

• 
  OH CH₃ ladi.
  

Katta axamiyatga kup asosli gidroksi kislotalar egadir.

C H₂-CH_2­ CH₂-CH₂

H₂C C=O H₂C C=O
N N
  O
( -CH-CH₂-)n CH₂-C
CH₂

COOH


H-C-OH
 Olma kislotasi
CH₂

COOH

Bu kislotalar odam organizmida fumar kislotasini Krebs xalkasida gidratatsiyalanishida xosil buladi va NAD⁺ ishtirokida oksidlanib SHavel sirka kislotasiga aylanadi.

H-C-COOH COOH NAD

 + H₂O   
C – H H-C-OH
HOOC 
H-C-OH

COOH
Fumar kislota olma kislotasi