Kirish 2 I. Bob. Psixolog faoliyatida korreksiya va diagnostikaning birligi

1.2Psixologik ma’rifat va tashviqot ishlar
Psixologik ma’rifat va tashviqot — maktabning pedogogik jamoasini, o’quvchilarni va ota–onalarni psixologik bilimlarni egallashga jalb etish, ularning psixologik madaniyatini oshirish maqsadida turli mashg‘ulotlar, o’quvlar, ma’ruzalar uyushtirishdan iboratdir.
Umumiy o’rta ta’lim maktablari amliyotchi psixologlarini psixologik maorif va tashviqot yo’nalishidagi ishlari mazmuni quyidagilarni tashkil qiladi;
-O’quvchilar, o’qituvchilar, xodimlar ijodiy faoliyati mahsuldorligi, to’garaklar faolligini ko’tarishning tadbirlarini ishlab chiqish, ularning imkoniyatlarini tekshirish, kasb mahoratlarini egallash bo’yicha musobaqalar, munozaralar tashkil qilish;
-O’quvchilar, o’qituvchilar, xodimlar o’rtasida bo’sh vaqtni taqsimlash va undan omilkorlik bilan foydalanish muammosini ijtimoiy — psixologik nuqtai- nazardan tekshirish va bo’sh vaqtni maqsadga muvofiq tashkil qilish yo’llari hamda ulardan etnopsixologik bilimlar, ma’naviy qadriyatlarni egallashda foydalanish imkoniyatini psixologik jihatdan tahlil qilish;
-O’quvchilarning talabi, ehtiyoji, qiziqishi, ijtimoiy qarashlari, nuqtai nazari, maslagi, turmushga nisbatan munosabati to’o‘risida ma’lumotlar to’plash va ularning faolligini oshirish yuzasidan tavsiyalar ishlab chiqish;
-Tarbiya va ta’limning yangi metodlari samaradorligini tekshirish va psixologik tahlil qilish; .Psixologik profilaktika — pedagog va ota-onalarda bolalarning har bir yosh davridagi psixik taraqqiyoti haqidagi psixologik bilimlarni egallash ehtiyojlarini tarkib toptirish bilan bola shaxsi va aqliy taraqqiyotida sodir bo’lishi mumkin bo’lgan har qanday salbiy oo‘ishlarning o’z vaqtida oldini olishga qaratilgan psixologik tadbirlardan iboratdir.
Jumladan:
-o’quvchining muayyan sharoitga moslashishi (ko’nikishi)ga oid (adaptastion) ishlarni olib borish;
— Maktabgacha yoshdagi bolalarning boo‘cha sharoitiga moslashishi buning uchun ijtimoiy moslashish bilan bog‘liq bo’lgan maxsus guruhlar tuzish, nevrotik holatlarni bartaraf qilish, tarbiyasi qiyin bolalar bilan va ularning ota-onalari, tarbiyachilari bilan alohida ishlashni tashkil qilish;
— Ota-onalarga farzandlarining bilimlaridagi uzilishlarni kamaytirish uchun maxsus uslubiy yo’l- yo’riq berish;
-o’quvchining qobilyati, mayli, moyilligi, iqtidori, psixologik fazilatlari va xususiyatlarini to’laqonli darajada nomoyon bo’lishini ta’minlash maqsadida ularning aqliy taraqqiyotini aniqlash uchun psixologik konsiliumlar tashkil qilish;
-o’quvchilar bilan o’qituvchilar muomala jarayonini yaxshilashga yordam berish;
— o’quvchilar o’rtasida aysh- ishratga, giyohvandlikka, engil turmush kechirishga, kino‘ir yo’l bilan boyishga ( chayqovchilik, qizlar orasidagi engil oyoqlikka) ruju qiluvchi shaxslar bilan yakka tartibda ishlashni yo’lga ko’yish; O‘zbekiston Respublikasi “Ta’lim to‘g‘risida” gi qonuni, Prezidentimizning “Professional ta’lim tizimini yanada takomillashtirishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida” 2019-yil 6-sentyabrdagi PF-5812-son Farmoniga binoan respublikamizda professional ta’limni yanada takomillashtirish masalasida, boshlang‘ich, o‘rta va o‘rta maxsus professional ta’lim bosqichlar.Maktab o’quvchilarining umumiy o‘rta ta’lim muassasalarida kasb-hunarga yo‘naltirish ishlarini tashkil etish, o‘quvchilarda kasbiy bilimlarni va motivatsiyani, ijtimoiy hayotdagi kasbiy olamga moslashuv va jamoaviy hamkorlik ko‘nikmalarni shakllantirish hozirgi zamoning dolzarb muammolaridan biridir.Maktab o’quvchilarida kasb-hunar tanlashga ko’malashishning asosiy maqsadi — umumiy o‘rta ta’lim muassasalarida kasb-hunarga yo‘naltirish ishlarini tashkil etish, o‘quvchilarda kasbiy bilimlarni va motivatsiyani, ijtimoiy hayotdagi kasbiy olamga moslashuv va jamoaviy hamkorlik ko‘nikmalarni shakllantirish.Makatab amaliyotchi psixologi quyidagilarni rivojlantirish uchun mas’uldir:
— o‘quvchilarni kasblar haqidagi fikrlarini kengaytirish, ularni qobiliyat va imkoniyatlarini amaliyotda qo‘llashga o‘rgatish;
— o‘quvchilarning bilim motivlarini shakllantirish, intellektual va ijodiy imkoniyatlarini rivojlantirish hamda ularning kasblar dunyosi haqidagi fikrini kengaytirish;
— o‘quvchilarda kasbga nisbatan o‘z qobiliyatlarini o‘rganishga o‘rgatish, ularning ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish, ularni ma’lumotnoma va entsiklopedik adabiyotlar bilan ishlashga o‘rgatish;
— o‘quvchilarni uzluksiz kasb-hunarga yo‘naltirish, psixologik-pedagogik diagnostik metodikalari asosida kasbiy qiziqishi, layoqati, moyilligi va qobiliyatlarini erta yoshdan aniqlash hamda yo‘naltirib borish;
— o‘quvchilarni kasb-hunarga yo‘naltirishda ota-onalarni va keng jamoatchilikni jalb qilgan holda targ‘ibot-tashviqot ishlarini olib borish. Bugungi kunda har bir insonning kasblar olamida o’z-o’zini topishi,kasbiy o’zligini anglashi,jamiyatda o’z o’rnini topishga intilishi va unga qiziqishlari kun sayin ortib bormoqda. Minglab kasblar ichida qaysi birini tanlash, unga shaxs moyilligi, layoqati, va qiziqishlarining mos kelishi yoki kelmasligini bilish shaxs istiqbolida muhim ahamiyat kasb etadi. Ayniqsa o’quvchi- yoshlarni kasbga yo’naltirish umumta’lim maktabi ishining tarkibiy qismidir. ularning aqliy taraqqiyotida sodir bo‘lishi mumkin bo‘lgan har qanday salbiy og‘ishlarning oldini olish;o‘quvchilar ta’lim muassasasining ijtimoiy muhitiga moslasha olmasligi holatlarini korreksiyalash, ularni ijtimoiy reabilitatsiya qilish bo‘yicha tadbirlarni tashkil etish va amalga oshirish;pedagogik jamoalarda sog‘lom psixologik muhitni yaratish va qo‘llab-quvvatlash, jamoa a’zolarining hissiy-emotsional holatlari, shaxslararo munosabatlar va ziddiyatli xatti-harakatlarni korreksiyalash, ularning psixologik madaniyatini yuksaltirish;iste’dodli va iqtidorli o‘quvchilarni aniqlash, ularning individual-psixologik, fiziologik xususiyatlari va qiziqishlarini o‘rganish, qobiliyatlarini namoyon etishlari va rivojlantirishlari uchun shart-sharoitlar yaratish;axborot-psixologik xurujlarning xavfi, Internet jahon axborot tarmog‘ining salbiy ta’siri, yoshlar tarbiyasiga xavf solayotgan “ommaviy madaniyat”ning kirib kelishi holatlarining oldini olishga qaratilgan tadbirlarni o‘tkazish;pedagog xodimlar, o‘quvchilar hamda ota-onalarning psixologik-pedagogik bilimlarini oshirishga ko‘maklashish, pedagog xodimlar, ota-onalar va jamoat tashkilotlarining samaralihamkorligini ta’minlash 3. Quyidagilar:Umumiy o‘rta va o‘rta maxsus davlat ta’lim muassasalarida psixologik xizmat faoliyatini tashkil etish to‘g‘risidagi nizom  muvofiq;Umumiy o‘rta va o‘rta maxsus davlat ta’lim muassasasidagi psixologik xizmatning psixolog kadrlarini attestatsiyadan o‘tkazish tartibi to‘g‘risidagi nizom  muvofiq tasdiqlansin.4.O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi, Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi ikki oy muddatda:Bandlik va mehnat munosabatlari vazirligi bilan birgalikda ta’lim muassasalari psixolog kadrlarining lavozim majburiyatlari hamda ularga qo‘yiladigan malaka talablarini qayta ko‘rib chiqsin;ta’lim muassasalaridagi psixologik xizmat xonalarini jihozlash me’yorlarini ishlab chiqsin hamda belgilangan tartibda tasdiqlasin. ommaviy axborot vositalari orqali psixologik bilimlarni berib borish;b) psixologik-pedagogik tashxis yo‘nalishida:o‘quvchilarning ta’lim-tarbiya jarayonidagi ishtiroki, ularning har bir holat, voqea va hodisaga munosabatini psixologik-pedagogik tashxisga oid yangi metodikalar asosida o‘rganish, tahlil etish va zarur ko‘rsatmalar berish;o‘quvchilarning qiziqishlari, moyilliklari, iste’dodi va iqtidoridagi asosiy yo‘nalishlarni aniqlash;ta’lim muassasasiga qabul qilingan o‘quvchilarning psixologik moslashuvi va rivojlanish dinamikasini, o‘quvchilarning o‘qishga tayyorgarlik holatlari, o‘zlashtirishi va rivojlanishiga to‘sqinlik qilayotgan omillarni aniqlash, o‘rganish, tahlil qilish va tavsiyalar ishlab chiqish;ta’lim muassasasining keyingi bosqichlariga o‘tgan o‘quvchilarning yangi ijtimoiy muhitga moslashuvi, o‘quv faoliyati, bilim, ko‘nikma va malakalarni egallash dinamikasi, shaxs sifatlari, shaxslararo munosabatlar shakllanishini kuzatib borish, tahlil etish, korreksion mashg‘ulotlarni tashkil etish;psixologik-pedagogik tashxislar, so‘rovnomalar, suhbatlar orqali o‘quvchilarning kasbiy qobiliyatlari, qiziqishlari va fanni o‘zlashtirishga bo‘lgan moyilliklarini aniqlash, ularning ongli ravishda kasb-hunar tanlashlariga ko‘maklashish, ta’limning keyingi bosqichlarida o‘qishni davom ettirish uchun o‘quvchilar va ota-onalarga tavsiyalar berish va yo‘naltirish;ijtimoiy-psixologik muammolari mavjud hamda fanlarni o‘zlashtirishi past bo‘lgan o‘quvchilar bilan psixologik-pedagogik tashxislar, so‘rovnomalar, suhbatlar o‘tkazish orqali muammo turini aniqlash, guruhlash va ular bilan korreksion ishlarni olib borish;v) psixologik profilaktika yo‘nalishida:o‘quvchilardagi barcha salbiy holatlar va moyilliklarning oldini olish bo‘yicha pedagog xodimlar va ota-onalar uchun tavsiyalar ishlab chiqish;o‘quvchilarning tengdoshlari va kattalar bilan o‘zaro munosabatlarida psixologik shikast yetkazuvchi omillarni bartaraf etishda yordam ko‘rsatish;o‘quvchilar o‘rtasidagi huquqbuzarlik va jinoyatchilikning oldini olish bo‘yicha olib boriladigan profilaktika ishlarida ishtirok etish;o‘quvchilar xulq-atvoridagi salbiy holatlarning oldini olish, ruhiy zarba, nizo, salbiy emotsional kechinmalar holatlari yuzaga kelishining oldini olish;salomatligi jihatidan imkoniyati cheklangan o‘quvchilarni psixologik qo‘llab-quvvatlash;mahalliy davlat hokimiyati organlari, sog‘liqni saqlash, fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish va huquqni muhofaza qiluvchi organlar xodimlari, ota-onalar bilan uchrashuvlar, suhbatlar, seminar-treninglar, munozaralar va ochiq muloqotlar tashkil etish, taqdimotlar va videofilmlar namoyishlarini o‘tkazish;g) psixologik korreksiya yo‘nalishida:ta’lim olish va kasb-hunar tanlashda qiynalayotgan o‘quvchilar, shaxsning motivatsion doirasi bilan bog‘liq muammolarni hal etish borasida individual va jamoaviy korreksiya ishlarini olib borish;yetim va ota-ona qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalarning psixologik reabilitatsiyasini ta’minlash;mutaxassis sifatida o‘quvchining psixologik holatiga oid ma’lumotlarga munosabat bildirish, tarbiyasida salbiy holatlar mavjud bo‘lgan o‘quvchilar bilan korreksion ishlarni amalga oshirish;