Kirish I bob

jadval 2020 yilda uy joy fondiga hizmat ko’rsatishda, aholi uchun issiqlik energiyasi

va issiq suvga pasaytirilgan tariflarni qo’llash natijasida ko’riladigan
zararlarni qoplash uchun mablag’larning hisob-kitob summasi.
млн сўм

Т/р	Корхоналарнинг номи	Сумма *
	Жами республика бўйича, шу жумладан:	333 197,7
1.	Қорақалпоғистон Республикаси
	«Коммуналлык ыссылык орайы» ДУК	138,2
	«Тахиаташ ыссылык тармаклары» МЧЖ	190,0
2.	Андижон вилояти
	«Иссиқлик манбаи» ДУК	211,8
3.	Бухоро вилояти
	«Иссиқлик манбаи» ДУК	13 923,5

	«Бухороэнергомарказ» ДУК	8 837,1
4.	Жиззах вилояти
	«Иссиқлик манбаи» ДУК	184,3
5.	Қашқадарё вилояти
	«Иссиқлик манбаи» ДУК	207,2
6.	Наманган вилояти
	«Иссиқлик манбаи» ДУК	171,3
7.	Самарқанд вилояти
	«Иссиқлик манбаи» ДУК	169,4
8.	Сурхондарё вилояти
	«Иссиқлик манбаи» ИЧБ	110,3
9.	Тошкент вилояти
	«Иссиқлик манбаи» ИЧБ	4 687,7
	«Иссиқлик энергияси» ИЧК (Чирчиқ шаҳри)	4 988,1
	«Иссиқлик энергияси» ДУК (Ангрен шаҳри)	18 881,3
	«Коммунал хизмат кўрсатиш» ДК (Ангрен шаҳри)	1 843,9
10.	Фарғона вилояти
	«Иссиқлик манбаи» ИЧБ	1 192,5
	«Киргули иссиқлик манбаи» МЧЖ	2 372,6
11.	Хоразм вилояти
	«Хоразм иссиқлик манбаи» ДУК	1 645,4
12.	Тошкент шаҳри
	«Тошиссиққуввати» ДУК	273 443,1

Issiqlik ta’minoti tizimini rivojlantirish va modernizasiya qilish, resurslarni tejovchi zamonaviy texnologiyalarni joriy etish 2020 yilda aholi uchun issiqlik energiyasi va issiq suvga pasaytirilgan tariflarni qo’llash natijasida ko’riladigan

zararlarni qoplash uchun mablag’larning hisob-kitob summasi Ko’rsatilgan bu jadvalda. Respublika bo’yicha ko’rilgan zarar 333 197,7 mln so’mni tashkil etadi.
Qoroqolpog’iston Respublikasi issiqlik energiyasi va issiq suvga pasaytirilgan tariflarni qo’llash natijasida ko’rilgan zarar 328.2 mln. Bu biz uchun oddiy sifralar bo’lishi mumkin, lekin bu juda achinarli holat hisoblanadi.
Bizga malumki kommunal sohamiz ko’proq yil yakunida zararga chiqiladi. Bunga nima sabab bo’lmoqda? Buning yechimni topmasak har yili zararga chiqaveramiz. Shunaqa bo’laversa energiya tejamkorlikka erisholamizmi? Albatta yo’q.

1. rasm O’zbekistonda birlamchi yoqilg’i-energetika resurslarini ishlab chiqarish tuzilmasi

Tomonlar shartnoma tuzish, uni o’zgartirish, bekor qilish yoki uning muddatini uzaytirish masalalari bo’yicha O’zbekiston Respublikasi qonunlariga va energiyasidan oqilona foydalanish qoidalari”ga amal qiladi.
Yangi energiya qurilmalarini foydalanishga topshirish va yangi subabonentlarni ulash energiya qurilmasini foydalanishga yo’l qo’yish
"O’zdavenergonazorat" agentligi bilan kelishilgandan keyin energiya bilan ta’minlovchi tashkilot tomonidan amalga oshiriladi.
Energiyani qayta sotuvchi yoki o’z tarmoqlari orqali beruvchi tashkilotlar (ulgurji iste’molchilar - qayta sotuvchilar, blok-stansiyalar, abonentlar) oxirgi yillarda energiyaning o’rtacha iste’moli tahlili asosida aniqlanadigan o’z elektr tarmoqlariga ulangan boshqa ob’ektlarning energiya iste’molini hisobga olgan holda energiyaning umumiy (yig’ma) miqdori yuzasidan energiya bilan ta’minlovchi tashkilot bilan shartnoma tuzadilar.
Iste’molchi (aholidan tashqari) o’ziga tegishli tarmoqlarga ruxsat berilgan quvvat doirasida 1000 Voltgacha kuchlanishli o’z elektr uskunalarini birlashtirishi mumkin (binoni elektr bilan isitish va reklamadan tashqari).
Energiyani qayta sotuvchi tashkilotlarning energiya bilan ta’minlovchi tashkilot va qayta sotuvchi o’rtasidagi o’zaro munosabatlari “Elektr energiyasidan foydalanish qoidalari” va ular o’rtasida energiya berish uchun tuzilgan shartnoma bilan tartibga solinadi.

	O'z istemolchilariga yetkazib berilagan issiqlik energiyasi (mnl.Gkal)	Jami olingan issiqlik energiyasi (mln.Gkal)	Qozonxonaning umumiy quvvati ( mln Gkal )	Aholi issiqlik energiyasi yetkazib beruvchi korxonalar soni
2020	40.3	46	29.4	457
2019	32.4	47.1	29.2	442
2018	45.2	46.3	28.4	438

2. rasm O’zbekistonda iste’molchilarga yetkazib berilgan issiqlik

energiyasi xajmi.
Diagrammani tahlil qilib chiqadigan bo’lsak istemolchilarga yetkazib beriladigan issiqlik energiyasi 2018 yilda 45.2 mln. Gkal, 2019 yilda 32.4 mln. Gkal 2020 yil esa 40.3 mln. Gkal tashkil qilmoqda.
Jami olingan issiqlik issiqlik energiyasi (mln. Gkal) 2018 yilda 46.3 mln. Gkal 2019 yilda 47.1 mln Gkal 2020 yilda esa 46 mln Gkal.
Qozonxonaning umumiy quvvati (mln Gkal) 2018 yilda 28.4 mln Gkal, 2019 yilda 29.2, 2020 yilda esa 29.4 mln Gkalni tashkil etmoqda.
Aholiga issiqlik energiyasini yetkazib beruvchi korxonalar soni. 2018 yilda 438 ta, 2019 yilda 442 ta, 2020 yilda esa 457 ta.
O’zbekistonda iste’molchilarga yetkazib berilgan issiqlik energiyasi hajmi juda pasligini ko’rsatmoqda.
Respublikada uy-joy fondiga xizmat ko’rsatishda energiya tejamkorlikka ta’sir etuvchi omillar.
⁂ binolarni qurish va qayta tiklash jarayonida energiya sig’imi yuqori bo’lgan eskirgan uskunalardan foydalanish tufayli;
⁂ binolarni qurish jarayonida foydalaniladigan materiallarning
⁂ issiqlik-himoya xususiyatlari pastligi;
⁂ isitish va havoni kondisiyalash tizimlari samaradaorligining pastligi;
⁂ muhandislik kommunikasiyalarining eskirganligi hamda o’zining texnik ko’rsatkichlari bo’yicha energiya samaradorligining zamonaviy talablarga javob bermaydigan oldin qurilgan binolar ulushining ko’pligi.
Bugungi kunda O’zbekistondagi jami energiya iste’molining deyarli yarmi binolar hissasiga to’g’ri kelmoqda (yiliga 24,1 mln.t.n.e.). Shu bilan birga, rivojlangan mamlakatlarga nisbatan O’zbekistonda binolarning energiya iste’moli 2-2,5 marta ko’pdir.
Uy-joylarning 90%i 20 yil avval qurilgan bo’lib, u paytda energiya resurslariga bo’lgan narx nisbatan past bo’lganligi sababli binolarningenergiya samaradorligiga unchalik ahamiyat qaratilmagan: plastik romlar, issiqlik-izolyasiya materiallari, germetizasiyalash chora-tadbirlari va boshqalar deyarli ishlatilmagan. O’rganilgan
uy-joy binolarining 66%ida yog’och romlar o’rnatilgan (ikki qavatli plastik romlarning o’rnatilishi issiqlik iste’molini 20%ga kamaytirish imkonini beradi). Uy tomlarining 91,7%ida issiqlik izolyasiyasi mavjud emas. Binolarni germetizasiyalash chora-tadbirlari faqatgina 60% uylarda amalga oshirilgan.
Energiya samaradorligining past darajasi isitish va issiq suv ta’minoti tizimi uchun ham xarakterli. Uylarning 34,9% ida foydali ish koeffisiyenti 50-60%ni tashkil etadigan nostandart (qo’l bola) isitish qozonlari yordamida amalga oshirilmoqda. Taqqoslash uchun: energiya samaradorligi yuqori bo’lgan zamonaviy isitish qozonlarining foydali ish koeffisiyenti 91-95%ni tashkil etadi. Isitish qozonlarining 80,8%ining foydalanish muddati 10 yildan ziyodni tashkil qiladi. Shu o’rinda ta’kidlash kerakki, isitish qozonlarining o’rtacha foydalanish muddati 10 yildan oshmasligi lozim. Foydalanilayotgan isitish qozonlarining 94% ida avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimi mavjud emas. Uy xo’jaligida o’rnatilgan issiq suv ta’minoti qozonlarining 67,7%i ham foydalanish muddati 10 yildan ko’p bulgan qozonlardir.
Devorlar, tomlar va romlar uchun issiqlik-izolyasiyasidan foydalanishning cheklanganligi, shuningdek isitish va issiq suv ta’minoti uchun foydalaniladigan qozonlarning eskirganligi hamda foydali ish koeffisiyentining pastligi tufayli, bitta uy ho’jaligiga to’g’ri keladigan o’rtacha gaz iste’moli oyiga uyning 1 kv.metri uchun 8,3 kubometrni tashkil etmoqda. Mavjud isitish qozonlarini energiya samaradorligi yuqori bo’lgan zamonaviy isitish qozonlariga almashtirilishi va issiqlik izolyasiya chora-tadbirlarining qo’llanishi natijasida, gaz iste’moli 1 kv.m. uchun 5,5 kubometrgacha kamayishi mumkin. Energiyani tejash bo’yicha chora-tadbirlarning qo’llanishi natijasida, energiya resurslarini tejash salohiyati yiliga 7,2 mlrd. kubometr gazni yoki 1,8 mlrd.dollarni tashkil etishi mumkin.
Binolarda energiya tejash chora-tadbirlarining keng qo’llanishiga to’siq bo’lib, asosan aholining ongiga o’rnashib qolgan qoidalar va fikrlash, shuningdek bunday o’zgarish uchun moliyaviy rag’batlantirishning yetarli emasligi xizmat qilmoqda.