Kompetensiyaviy yondashuv. Shaxsga yo’naltirilgan texnologiyalar Reja: Kirish Asosiy qism

oʻquv axborotini koʻrgazmali uzatish va koʻrish orqali qabul qilish metodlari (koʻrgazmali metodlar – tasviriy, namoyish qilish va boshqalar);

Biroq , ayrim tadqiqot ishlarida ta’kidlanganidek, oʻtgan yillarda faqat fanga oid Kompetensiyalar shakllantirilishiga e’tibor qaratildi. Ya’ni, ta’lim jarayonida muayyan sohaga, fanga oid bilimlarni barcha ikirchikirlarigacha atroflicha yoritib berilishiga harakat qilindi. Jumladan, tillarni oʻqitishda oʻquvchi-talabalarda asosan til haqida bilimlar shakllantirildi, biroq shu tilda muloqot yuritish, ular egallagan bilimlarni jamiyatda amaliy qoʻllashga yetarli e’tibor berilmadi.

II bob Shaxsga yo’naltirilgan texnologiyalar

2.1. Shaxsga yo’naltirilgan ta’lim texnologiyalarining turlari.
Shaxsga yo’naltirilgan ta’lim texnologiyalarining turlari. Globallashuv sharoitida ta’lim shaxsni xar tomonlama voyaga yetkazish, unda komillik va malakali mutaxassisga xos sifatlarni shakllantirishda muxim o’rin tutadi. Bugungi tezkor davr talabalarni xam qisqa muddatda va asosli ma’lumotlar bilan qurollantirish, ular tomonidan turli fan asoslarini puxta o’zlashtirilishi uchun zarur shart- sharoitlarni yaratishni taqozo etmoqda.
Zamonaviy sharoitda ta’lim jarayonining barcha imkoniyatlariga ko’ra shaxsni rivojlantirish, ijtimoiylashtirish va unda mustaqil,tanqidiy, ijodiy fikrlash qobiliyatlarini tarbiyalashga yo’naltirilishi talab qilinmosda. O’zida ana shu imkoniyatlarni namoyon eta olgan ta’lim shaxsga yo’naltirilgan ta’lim deb nomlanadi.
Shaxsga yo’naltirilgan ta’lim - talabaning fikrlash va xarakat strategiyasini inobatga olgan xolda uning shaxsi, o’ziga xos xususiyatlari, qobiliyatini rivojlantirishga yo’naltirilgan ta’lim bu ta’lim o’qitish muxitining talaba imkoniyatlariga moslashtirilishini nazarda tutadi. Unga ko’ra ta’lim muxiti, pedagogik shart-sharoitlar, ta’lim xamda tarbiya jarayonini to’laligicha talabaning shaxsiy imkoniyatlarini ro’yobga chiqarish, qobiliyatini rivojlantirish, shaxs sifatida kamolotga yetishini ta’minlash, tafakkuri va dunyoqarashini boyitishni nazarda tutadi.
Shaxsga yo’naltirilgan ta’limning o’ziga xos jixati ta’lim oluvchi shaxsini tan olish, uni har tomonlama rivojlantirish uchun qulay, zarur muxitni yaratishdan iborat Bu turdagi ta’lim talabalarda mustaqillik, tashabbuskorlik, javobgarlik kabi sifatlar, shuningdek, mustaqil, ijodiy va tanqidiy fikrlash qobiliyatlarini tarbiyalashga xizmat siladi. Bu turdagi ta’limni tashkil etishda pedagoglardan xar bir talaba imkon sadar individual yondashishni, uning shaxsini xurmat qilishni, unga ishonch bildirish taqozo etiladi. qolaversa, shaxsga yo’naltirilgan ta’lim o’qitish jarayonining ishtirokchilari pedagog -talaba yoki talaba-talaba, talaba-talabalar guruxi, talaba-talabalar jamoasi tarzida o’zaro xamkorlikda bilim olish, shaxs sifatida kamol toptirish uchun sulay pedagogik sharoitni yaratish zaruriyatini ifodalaydi.Pedagog ta’lim jarayonida shaxsga yo’naltirilgan ta’lim turlaridan foydalanar ekan, bir sator shartlarga qat’iy rioya etishi kerak. Ushbu
talablar quyidagilaran iborat:
- xar bir talabani aloxida, o’ziga xos shaxs sifatida ko’ra olishi;
- talabani xurmat qilishi;
- talabaning ruxiy xolatini tugri baxolay olishi;
- talabaning xoxish-istak, sizitsishlarini inobatga olishi;
- xar bir talabaga tolerant munosabatda bo’lishi;
- talabaning kuchi, imkoniyati va intilishlariga ishonch bildirishi;
- xar bir talaba uchun qulay ta’lim muxitini yaratishi;
- talabalarning mustaqil yoki kichik guruxlarga erkin ishlashlari uchun
imkoniyat yaratish;
- talabalarni uz faoliyatlarini mustaqil nazorat qilish, faoliyati
samaradorligini aniqlash, yutuslarning omillari va yul suyilgan xatolarning
otsibatlarini taxlil qilish urgatish;
- ta’lim jarayonida xech bir talabaga tazyis utkazmaslik;
- aloxida talabaning kamchiliklarini burttirib kursatmaslik;
- bordi-yu, talaba tomonidan bilimlarni o’zlashtira olmaslik, ta’lim
jarayonida o’zini odobsiz tutish xolati sayd etilsa, u xolda
sat’iy xulosa chiqarmasdan, buning sabablarini aniqlash;
- aniqlangan sabablar asosida talabaning sha’ni, gururiga ziyon etkazmagan
xolda u tomonidan bilimlarni o’zlashtira olmaslik, o’zini odobsiz tutish kabi
xolatlarni bartaraf etish;
- ta’lim jarayonida xar bir talaba uchun “muvaffatsiyat muxiti”ni yarata
olish;
- xar bir talabaga ta’lim olishda muvaffaqiyatga erisha olishiga yordam berish;
- talabaning qobiliyatini o’stirish, shaxs sifatida rivojlanishiga yordam berish;
Shaxsga yo’naltirilgan ta’lim talabani ta’lim tizimiga
- pedagog sifatida xar bir talabaning xurmati va ishonchini qozona olishi moslashtirishni emas, aksincha, uning individual xususiyatlarini inobatga olgan xolda xar tomonlama rivojlanishi, shaxs sifatida kamolotga yetishi uchun zarur shart-sharoitlarni yaratishni nazarda tutadi.
Bu turdagi ta’lim talabalarni o’z-o’zini rivojlantirishga, mustaqil bilim olishga, o’zining ichki imkoniyatlari, qobiliyatlarini to’la namoyon eta olishi, bilish faolligini oshirish uchun zarur sharoitni vujudga keltirishi zarur. Talabalar shaxsga yo’naltirilgan ta’lim jarayonida O’quv materialini o’zlashtirishga ijodiy, tankidiy yonashishni, yangi goyalarni ilgari surish, ularni asoslash, uz fikrini ximoya qilish, muammoli vaziyatlarda samarali yechimni topish kunikma, malakalarini o’zlashtirish imkoniyatiga ega buladi.
Pedagog tomonidan ta’lim jarayonida innovatsion xarakterga ega turli faol metodlarning kullanilishi talabalarni rivojlantirish, qobiliyatlarini yanada ustirishga xizmat qiladi. Xususan:
- muammoli izlaniqh;
- kichik tadkikotlarni olib borish;
- debat;
- baxs-munozara;
- evristik suxbat;
- kichik guruxlarda ishlash va b.
Mashgulotlarini tashkil etishda pedagoglar o’quv axborotlarining talabalar bilim, kunikma, malaka va tajribalariga tayangan xolda ularni kiziktira oladigan, fikrlashga, ijodiy yondashishga undaydigan imkoniyatga ega bo’lishini ta’minlashga aloxida e’tibor qaratishlari zarur.
Ta’lim jarayonida pedagoglar tomonidan:
- turli shakl, metod, vosita va texnologiyalardan samarali, maksadli foydalaniqh;
- o’quv topshiriklarini bajarishda talabalarga uqullarni mustaqil tanlash imkonini berish;
- talabani juftlikda, kichik guruxda va jamoada ishlashini ta’minlash;
- mashgulotlarning loyixalashtirilishiga e’tiborning qaratilishi nafaqat ukitish sifatini yaxshilayi, samaradorligini oshiradi,
Eng muximi pedagoglar o’quv mashgulotlarining nafaqat axborot berish, balki rivojlantirish xarakteriga ega bo’lishlariga e’tiborni qaratishlari zarur. Shuningdek, muxokama qilinayotgan masala, muammo, o’rganilayotgan mavzu yuzasidan talabalarning mustaqil fikr bildirishlari (noto’gri bo’lsa-da, fikr bilirishlari)ga imkon berish,
nima bo’lganda xam ularni o’ylashga, fikrlashga undash shaxsga yo’naltirilgan ta’limga xos muxim belgilardan biri sanaladi.
Ta’lim jarayonida quyidagilardan foydalaniqh shaxsga yo’naltirilgan ta’limning yana bir belgisidir:
- ijodiy topshirislar;
- kreativ yondashishni taqozo etuvchi vazifalar;
- muammoli vaziyatlar;
- rolli va ishbilarmonlik o’yinlari;
- baxs-munozara, debat;
- musobasa ko’rinishidagi bellashuvlar