Konstitutsiyaviy huquq

Konstitutsiyaviy huquq

Shohruh to‘rayev

Viii bob. Shaxs va fuqarolikka taalluqli umumiy qoidalar. Fuqarolik.

• Shaxsning huquqiy maqomi.

Shaxsning huquqiy maqomi deganda, shaxsning huquqlari, erkinliklari, burchlari yig‘indisi tushuniladi. Har bir jamiyatda shaxs bilan davlat o’rtasida o’rnatilgan munosabat shaxsning huquqiy maqomiga ta’sir qilsa, boshqa tomondan shaxsning huquqiy maqomi davlat munosabatiga ta‘sir qiladi.

Shaxsning huquqiy holati konstitutsiyaning V bobi 18-moddasida belgilangan.
O’zbekiston Respublikasida barcha fuqarolar bir xil huquq va erkinliklarga ega bo’lib, jinsi, irqi, millati, tili dini, ijtimoiy kelib chiqishi, e’tiqodi shaxsiy va ijtimoiy mavqeyidan qat’iy nazar qonun oldida tengdirlar.
Boshqalarning manfaatiga (fuqaro, jamiyat davlat manfaati) zarar yetkazilsa, zarar yetkazga fuqaroning huquqi cheklanadi.
Konstitutsiyaga asosan, qonuniy asosda O’zbekistonda ayollar, bolalar, nogironlar, yolg’iz qariyalar imtiyozga ega bo’lib, bu imtiyoz asosan iqtisodiy jihatdan qo’llaniladi.
Sud qaroriga asosan shunday hollarda hamda xavfsizlik nuqtai nazaridan fuqarolar huquqlarining cheklanishi mumkinligi xalqaro huquqiy hujjatlarda ham qayd qilingan.
Fuqarolik tushunchasi. Yagona fuqarolik.
Fuqarolik-Konstitutsiyaviy institut. Uning asoslari Konstitutsiyada belgilangan.
Shaxs ma’lum davlatga mansub bo’lsagina u fuqaro hisoblanadi.
Konstitutsiyaning VI bobi “Fuqarolik”deb nomlangan. O’zbekiston Respublikasining butun hududida yagona fuqarolik o‘rnatildi.
Qoraqolpog’iston Respublikasining fuqarosi ayni paytta O’zbekiston Respublikasining fuqarosi hisoblanadi. (Konstitutsiyaning 21-moddasi)
O’zbekistonda yakka fuqarolik o’rnatilgan, yakka fuqarolikning siyosiy ahamiyati ham katta. Fuqarolik shaxs bilan davlat o’rtasida siyosiy munosabatlarni vujudga keltiradi. Fuqarolik natijasida shaxs ma’lum huquq va erkinliklarga ega bo’libgina qolmay, ma’lum burchlarga ham ega bo’ladi. Natijada shaxsning davlat oldidagi ma’suliyati oshadi.
Fuqarolikning to’xtatilishi.
Fuqarolik davlat tomonidan tartibga solinadigan munosabat. Shuning uchun bu haqdagi qonun fuqarolikka ega bo’lish asoslari, bu boradagi imtiyozlarni belgilash bilan birga, fuqarolikni to’xtatish asoslarini ham belgilab qo’ygan.
Qonunning 4-bobi shu masalalarni tartibga solidi. Qonunning 23-moddasiga ko’ra fuqarolik 2 xil asosda tugatilishi mumkin:
a)O’zbekiston Respublikasining fuqaroligidan chiqish;
b)O’zbekiston Respublikasining fuqaroligini yo’qotish.
Fuqarolikdan chiqish ixtiyoriy bo’lib, u shaxsning tegishli organlarga bergan iltimosi asosida amalga oshiriladi. Iltimosnomaga quyidagi hujjatlar ilova qilinadi: so’rovnoma, passport va (yoki) yashash guvohnomasi, nikoh tuzilganligi yoki bekor qilinganligi to’g’risidagi guvohnoma, iltimosnomada bola ko’rsatilgan bo’lsa , uning tug’ilganlik to’g’risida guvohnomasi va agar mavjud bo’lsa pasporti, davlat boji(konsullik yig’imi) to’langanligi to’g’risida hujjat.
Fuqarolarning huquqlarini himoya qilish.
Davlatning fuqaro oldidagi masulligi konstitutsiyaviy tuzum prinsiplari darajasiga ko’tarilganligi (2-modda) mamlakat ichkarisida ham tashqarisida ham davlat faoliyatini fuqarolarning huquqlarini, manfaatini himoyalashga yo’naltirishga asos bo’ladi.