Korporativ moliya

7.3. Yevroobligatsiyalarni muomalaga chiqarish 
Bugungi  kun  amaliyotida  kompaniyalar  milliy  valyutadagi  korporativ 
obligatsiyalari bilan bir qatorda yevroobligatsiya deb ataluvchi xorijiy valyutadagi 
qimmatli  qogʻozlarning  ham  xalqaro  fond  birjalaridagi  muomalasi  ham 
kuzatilmoqda. 
Yevroobligatsiyalar  (ingl.  eurobond)  mamlakatdan  tashqarida  qattiq 
valyutada  sotiladigan  obligatsiyalardir.  Ularga  misol  sifatida  yevrodollar 
obligatsiyalari,  yevroien  obligatsiyalarini  keltirish  mumkin.  Bunda  obligatsiya 
soʻziga  yevro  soʻzining  qoʻshib  ishlatilishini  AQSh  kompaniyalarining  Yevropa 
fond birjalarida sotish uchun maxsus obligatsiyalar chiqarganligi bilan izohlanadi. 
Lekin bugungi kunga kelib yevroobligatsiyalar har qanday mamlakatda chiqarilishi 
mumkin  va  aksariyat  holatlarda  yevro  yoki  AQSh  dollarida  muomalaga 
chiqarilmoqda. 
Yevroobligatsiyalar  muomalaga  chiqarish  ma’lum  bir  tayyorgarlik ishlarini 
va  xarajatlarni  talab  qiladi.  Lekin  boshqa  tomondan  nisbatan  past  foizlarda  uzoq 
muddatli yuqori miqdordagi moliyaviy resurslar jalb qilish imkonini beradi. 
Odatda,  yevroobligatsiyalar kamida  3  yilga  chiqariladi,  eng keng tarqalgan 
muddat  sifatida  5  yillik  muddat  keltiriladi.  Dunyoga  mashhur  kompaniyalar 
(masalan, Gazprom) tomonidan muomalaga chiqariladigan yevroobligatsiyalar 15 
yildan 30 yilgacha boʻlgan muddat boʻyicha amal qiladi. 
Yuqorida  qayd  etib  oʻtganimizdek,  yevroobligatsiyalar  bozoriga  chiqish 
tayyorgarlik  koʻrish  va  emissiya  qilish,  chet  eldan  moliyaviy  konsultantlar  va 
anderrayterlar jalb qilish, xalqaro investorlar uchun taqdimotlar oʻtkazish, huquqiy 
xizmat  uchun  toʻlovlar  va  boshqalar  bilan  bevosita  bogʻliq  boʻlgan  yuqori 
miqdordagi xarajatlarni talab qiladi. 
Yevroobligatsiyalarni  muomalaga  chiqarish  bilan  shugʻullanuvchi  dunyoga 
mashhur tashkilotchilar sifatida Deutche Bank, ABN Amro, CSFB, UBS, DrKW, 
Citigroup, J.P.Morgan kabilarni keltirish mumkin. 
Rivojlangan  mamlakatlar  hukumati  tomonidan  yevroobligatsiyalar  bozorini 
tartibga  solishning  biror  bir  mezoni  oʻrnatilmaganligiga  qaramasdan  emitentlar 
odatda  Xalqaro  obligatsiyalar  birlamchi  bozori  ishtirokchilari  assotsiatsiyasi 
Xalqaro  qimmatli  qogʻozlar  bozori  ishtirokchilari  assotsiatsiyasi  standartlari  va 
talablari asosida boshqarib boriladi. Mazkur qimmatli qogʻozlarning asosiy savdo 
markazi  tarixan  London  hisoblanadi.  Shundan  kelib  chiqqan  holda 
yevroobligatsiyalar muomalasi Angliya moliya xizmatlari agentligi tomonidan ham 
tartibga  solinadi  va  bu  agentlik  tegishli  hujjatlarni  tayyorlash  boʻyicha  talablar 
bajarilishining  qat’iy  nazoratini  amalga  oshiradi.  Bunda  xalqaro  standartlar 
boʻyicha  tuzilgan  uch  yillik  ijobiy  auditorlik  hisoboti,  S&P,  Fitch,  Moody’s  va 

---

 
94 
 
boshqa  yetakchi  agentliklarning  kredit  reytingi  majburiy  talablar  sifatida 
belgilangan.  Shuningdek,  kompaniya  egalari  haqidagi  axborotlarning  toʻliq 
ochiqligi,  qarz  oluvchining  asosiy  aksiyadorlari  pasport  nusxasigacha  talab 
qilinadi.  
Yevroobligatsiyalarni  muomalaga  chiqarish  jarayonida  yuristlar  xizmatlari 
boʻyicha  xarajatlar  miqdori  600  mingdan  1  million  AQSh  dollarigacha  tashkil 
etishi kuzatiladi. Anderrayterning oʻrtacha komissiya haqi esa odatda muomalaga 
chiqarilgan yevroobligatsiya umumiy summasining 0,5 – 0,7 foizini tashkil etadi. 
Yevroobligatsiyalar  odatda,  London  yoki  Lyuksemburg  fond  birjalarida 
sotiladi. Lekin ular savdosining kattagina qismi birjadan tashqari bozorlar hissasiga 
toʻgʻri keladi. 
Moliyalashtirish manbasi sifatida yevroobligatsiyalarning asosiy afzalliklari 
sifatida quyidagilarni keltirish mumkin: 
- jalb qilinadigan mablagʻ miqdorining yuqoriligi (muomalaga chiqarishning 
oʻrtacha qiymati – 300 million AQSh dollari); 
- muomala muddatining uzoqligi (3 yildan – 30 yilgacha); 
- foiz stavkalarining juda pastligi (yillik 5%); 
- ta’minot va garov boʻyicha talablarning mavjud emasligi; 
- xalqaro miqyosda kredit tarixi yuzaga kelishi. 
Qarz  mablagʻlari  jalb  qilishning  mazkur  instrumenti  kamchiliklari  sifatida 
esa quyidagilarni keltirish mumkin: 
-  axborotlarni  oshkor  etish  boʻyicha  qarz  oluvchiga  nisbatan  jiddiy 
talablarning mavjudligi; 
-  yevroobligatsiya  muomalaga  chiqarish  jarayonining  yuqori  miqdorda 
xarajatlar talab qilishi; 
- jahon miqyosidagi yetakchi reyting agentliklarining biridan kredit reytingi 
olish zarurati; 
- qimmatli qogʻozlarni tayyorlash va joylashtirishning koʻp vaqt talab qilishi 
(4–6 oy);  
- valyuta riskining yuzaga kelishi va boshqalar. 
Yuqori  miqdordagi  xarajatlar  va  koʻp  vaqt  talab  qilishiga  qaramasdan  500 
million  dollarlik  yevroobligatsiyani  5  yil muddatga  joylashtirish  bugungi  xalqaro 
amaliyotda  oʻzini  oqlamoqda.  Bundan  tashqari  xalqaro  bozorlarda  IPO  oʻtkazish 
uchun yaxshigina repititsiya vazifasini ham oʻtamoqda.