Laboratoríya jumisi №8 Komanda apparatlar hám mikrokontrollelarni izertlewlew

LABORATORÍYA JUMISI № 8
Komanda apparatlar hám mikrokontrollelarni izertlewlew.
Jumistin maqseti
1. Kontrollerdi apparatı hám islew Principi menen tanısıw.
a) kulakli kontroller,
b) barabanli kontroller,
v) yapaski kontroller.
2. Komanda apparat apparatın isletiliwi jayı menen tanısıw.
a) komanda kontroller,
b) universal almasılıp-jalǵawshı,
v) basqarıw gilti,
g) jalǵawshı,
d) basqarıw tuymesi,
3. Paketli jalǵawshı hám almasilab-jalǵawshın isletiliw jayı menen tanısıw.
4. Komandakontroller hám basqarıw giltni islew diagrammasın úyreniw.
2. Teoriyalıq maǵlıwmatlar.
Komandakontroller hám komandaapparat elektr yuritmani basqarıwshı apparatlar klasına kiredi. Kontroller dep, sonday apparatqa aytıladıki, onıń járdeminde elektr dvigvtelni qolda boshkaruvi ámelge asıriladı ( jumısqa túsiriw, tezlik basqarıw, revers, tuxtash). Konstruktiv dúzilisinde, ol kóp shınjırlı qayta -jalǵawshın kontakt apparatı bolıp, 3 gruppaǵa bólinedi:
A) barabanli,
B) kulakli,
C) yapasqi.
Komandaapparat - bul apparat elektr apparatlardı shınjırın qayta jalǵaw ushın isletiledi (onıń kúshi rele hám kontaktlarida bolıp tabıladı)
Komanda apparatlar tómendegi gruppalarǵa bólinedi:
a) basqarıw tuymesi,
b) universal qayta jalǵawshı hám paketli giltler,
v) komandakontroller,
g) jalǵawshı hám qayta jalǵawshı.
Komandaapparat dástesi júritpege ıye bolıwı múmkin.
Mushli kantroller.
Bul jumısqa túsiriw hám aylanıwı tezligin basqarıw ushın kerek, taǵı kranni ózgeriwshen hám ózgermeytuǵın tok elektrodvigatelini reverslash ushın isletiledi. Kontrollerdi ózgeriwshen júzimde KKT-60, NT-60, NT-100, NT-150 ceriyalari kantaktli uzukli asinxron elektrdvigatelni basqarıw ushın shıǵarılǵan. Bul kontrollerdiń rotor sxemasın tutasuvi birdey bolıp, eki tárepke aylanuvchan hám olar kóteriw hám jılısıw kran yuritmasida isletiliwi múmkin. KKT-63, NT-53 kontrollerler xam birdey tutasıw sxemasına iye hám olar eki tárepke háreketlana aladı, lekin olar qısqa tutastirilgan asinxron dvigateldi basqarıw ushın isletiledi. Ózgermeytuǵın tok NP -100, NP -150 kontrollerleri kran elektrdvigateli hám gorizontal háreketleniwshi mexanizmlerde isletiledi.

Konstruksiyası

Xamma ózgeruvchakn hám ózgermeytuǵın tok kontrollerleri 3 bólekten ibarat boladı :
1) korpus,
2) mushtli baraban,
3) mushtli element.
Korpus - metall ramadan jasalǵan. Fakat KKT-60 kontroller korpusı jeńil alyumindan jasalǵan boladı. Mushtli baraban polat valdan jasalǵan, ol plastmass Fasonli shaybalar menen qotirilgan, ol podshipniklarda aylanadı. Mushtli element plastmas izolatsiyadagi qimirlamydigan kontakt, richag háreketleniwshi kontakt, rolik hám prujinadan ibarat, ol kontaktlar tutasuvini támiyinleydi. NT-100, NT-150, NP-100, NP-150 mushtli kontrollerlerdi izolatorlarida ayqulaq sisteması ornatıladı, ol elektromagnit óshiriwshi katushka, magnit sım hám ayqulaq óshuruvchi kameradan ibarat. Ózgeriwshen tok kontrollerlerin kulakli elementleri ayqulaq óshiriwshi sisteması joq. KKE-60, NT-50, NT-60 kontrollerlerin kulakli elementin ayqulaq óshiriwshi sisteması joq. Mısal jol menende KKT-60 kantrollerini kóremiz. Bul releda dumalaydigan liniyaviy kontakt bar. Smenalı kontakt 02 orayda sheńber aladı, ol kontakt richagi 2 jaylasqan. Bul kontakt zajimini shıǵıwı menen bekkem birlestiriledi. Kontaktlar tutasuvi hám zárúr waqtında basıw ushın prujina 5 arqalı ámelge asıriladı, ol kontakt richagiga shtok 6 arqalı tásir etedi. Kontaktning tutasuvi nátiyjesinde musht 7 rolik 8 ge tásir etedi, nátiyjede prujina 5 siqiladi, kontakt 1, 3 ajraladi`. Kontaktlarni yoqilishi hám óshishi mushtli shayba 9 ǵa baǵlıq, ol kontakt elementlerin háreketke keltiredi. Kontakt elementi 1 va 2 kulak shaybani 9 eki tárepinde jaylasqan, xar bir shayba bir waqtın ózinde eki elementti basqaradi. Apparat aldınanında analogli kontakt elementi jaylasqan. Ko'rilip atırǵan konstruksiyada óshiriw mushtni shıǵıwı járdeminde ámelge asıriladı, yoqilishi bolsa prujina kúshi járdeminde ámelge asıriladı. Sol sebepli kontaktlarni, xattoki eritib jabıwtirib qóyılsa, ajıratıw múmkin. Mush barabanini búklemi moxovikcha yamasa sırıs járdeminde ámelge asıriladı, ol val aqırında ornatılǵan, bunda kontaktlar bóleklengen jaǵdayda tap kontakt richagini roligi kulak shaybasida turguncha ol xam ajralıp turaveradi. Rolik mushtli shaybaga prujini járdeminde kirgende, bunda háreketleniwshi kontaktli richagni háreketke tekguncha buraydi, sonda tutasıw júz beredi. Kulakli barabanni fiksirovkasi yaǵnıy kontaktni ajırasıwı ushın, kontrollerde arnawlı kurilma ámeldegi, ol xrap hám fiksatordan ibarat.

Barabanli kantroller.

Bul kontroller xam bir neshe kontakt elementlerinen ibarat, lekin bul jerde kontaktlar sirpanuvchan bolıp tabıladı. Háreketleniwshi kontaktlar segmenti valga shoyınlı segment uslagichlar járdeminde bekkemlengen, olar valdan baketli qaǵaz menen izolatsiya kilingan. valni búklem maxovik járdeminde ámelge asıriladı, bunda segment háreketsiz kontakt janına keledi hám eki kontakt tutasadı. Kontaktlarni basıw prujina járdeminde ámelge asıriladı. Segmentler bir birine óz-ara birlesedi, Bul bizge, qayta jalǵawshı sxemasın beredi. Kontroller juldızsha hám tishlagich kórinisinde boladı, ol xar bir poziciyada fiksirovat - etiletuǵın barabanga iye. Barabanli kantroller kem mikdorda qayta jalǵawlarǵa iye boladı, yaǵnıy saatına 120 -240 qayta jalǵawlar, úlken salmaqlıq hám kólemge iye boladı.
Yapasqi kontroller.
Bul yapaski kontrollerlerdi qayta jalǵaw múmkinshiligi kem. Olar generatordı bir tegis qozǵaltıw ushın, dvigatel tezligin basqarıw ushın, elektr jarıtqıshlı armaturanı óshiriw hám, qosıw ushın isletiledi. Eń keń tarqalǵan yapaski kontrollerden bul PMK, ol qarsılıqtı avtomatikalıq basqarıw ushın isletiledi, ol jaǵdayda ózgeriwshen hám ózgermeytuǵın tok elektr shınjırlarında 150 A, 380 v kernewinde boladı. Kontrollerler ashıq túrde atqarıladı. Kontrollerdi xamma bólimleri izolyatsion panelde boladı. Tiykarǵı tok ótkeriwshi yapaski kantrollerni háreketsiz kontaktlaridan ótedi, bunda 50 A- cilindr formalınan 6, 100 A- plastik kórinisindegi kontakt 4 hám travers 8 háreketli kontaktlardan ótedi. Travers qaytıp keliwshi háreketti eki xodovoy vint 2 járdeminde ámelge asıradı, olar servodvigvtel 18 ni eki chervyakli reduktor 14 arqalı aylantıradı. Traversni jılısıw nátiyjesinde onıń háreketleniwshi kontaktlari háreketsiz kontaktlarda sirpanadi hám kantroller sxemasında almasilab jalǵawshı ámelge asıradı, bunda qarsılıq ma`nisin ózgertiredi. Travers kontrolleri tómendegi bólimlerden ibarat :
a) kópirshe, karakas kórinisindegi 3 bolıp, oǵan izolatsiyalangan kalodka 5 lar jıynaladı, olar prujinali háreketlanuvchan kontaktlardan 4, 6, 7 ibarat.
b) buranda 10, olar júriw bólegine vintlar boyınsha háreketlenedi hám travers ko'prigini suradi.
Kontrollerdi elektr yuritmasi júriw bólegi vint menen bekkem baylanısqan hám olardı ulıwma panelge qoyıw hám sheshiw júdá ańsat.
Ulıwma shoyın plitkada tómendegiler jıynaladı : Servodvigatel MUN-TS yamasa MUN-2 s R=100/80 vt, 2000 ayl/min hám eki chervyakli reduktor, onıń uzatıw sanı 1; 6. 1; 12, 1; 24, ol traversni xar qıylı tezligi ushın kerek.
Traverst háreketi óshirgish aqırı menen shegaralanadı, bunnan tısqarı qosımsha 1 den 4 ke shekem linyalıq óshirgishler ornatılıwı múmkin, olar traversga bekkem ornatılǵan arnawlı mushlar járdeminde háreketke keledi. Linyalıq óshirgish sonday ornatılǵan bolıp, bunda onı gorizantoli kontaktniki menen uyqas túsiwi kerek, ol jaǵdayda linyaviy óshirgichni jumısqa túsiwi talap etiledi. Traversni tolıq háreketke keliwi ushın, yaǵnıy kontaktor katushkasida tok yokilgandan baslap, tap dvigatel nominal aylanǵanǵa shekem hám reversni tuxtashi kontroller dvigateldiń nominal tezligine baylanıslı.

Waqıt sek.	Ózgermeli tok		Turaqlı tok
	Tezlik min/sek
	8.25	44.5		8.25	44.5
Baslanǵısh háreket	0.4	0.35		0.3	0.2
Toqtawı	0.4	0.25		0.4	0.25
Revers	0.7	0.1		0.6	0.9

Dvigatel kontroleri kontaktlar járdeminde reverslanadi, Ol plitanı joqarısında jaylasqan. Traversni qısqa múddetli qaytıwında tómenge yamasa joqarıǵa 600 v saat ruxsat etilgen. PKM ZZ0/1 kontrollerdi texnikalıq kórsetkishleri.

Sxema 1, shınjırlar sanı 3

Shınjır	Adımlar sanı	Shınjır kernewi	Tok
1 2 3	59 59 59	380 v 110 v 380 v	150 A 150 A 150 A

12- súwret Mushtakli buyrıq kontrolleri jáne onıń jalǵanıw shemasi.
1- kópirsimon kontakt., 2-richag, 3-mushtak, 4- maxkamlovchi richag.
Buyrıq kontrollerleri járdeminde kúsh shınjırları sisteması basqarıladı.
Olardıń kommutaiiyalovchi shınjırlar sanı 4 ten 12 tagacha jetedi.
4) Esabat quramı.

1. Jumıstıń at iva maqseti.

2. Komanda apparatlar hám mikrokontrollelar haqqında qısqasha maǵlıwmat.
3. " Qosılǵan" hám " Óshirilgan" xolatlar ushın kommutatsiya sxeması, olardı oqıw hám kommutatsiya kestein dúziw.
4. Jumıs boyınsha juwmaq.

5) Qadaǵalaw sorawları.

1. Komanda apparatlar hám mikrokontrollelar qanday maqsetlerde qollanıladı?

2. Barabanli hám mushtakli konrollerlerni islewin tushintiring.
3. Barabanli hám mushtakli konrollerlerni kontakt sistemaların tushintiring.
4. Kontrollerlerdi qanday turleri ámeldegi?

Ádebiyatlar

1. Chunixin A. A. Elektr apparatları. M. E. 1988 Y.

2. Rodshteyn L. A. Elektr apparatları. Oqıw qóllanba. L. 1981 y.
3. Mirxaidarov M. M. Elektr hám elektron apparatları páninen lekciya
tekstleri. TDTU. 2012 y.