Lim vazirligi

Bo’shoqlangan jinsnlarning tabiiy quyalik burchagi. Faqat ishqalanish kuchi borligi uchun birikish (ilashish) kuchiga ega bo’lmagan jinslarda uning zarrachalari qiyalik bo’ylab erkin to’kilishida ular qiyalik - ma’lum bir nishabligida (holatida) to’kilmay turib qolishlari mumkin.

To’kiluvchan tog’ jinsining tabiiy qiyalik burchagi deb - unung erkin to’kilishida hosil bo’luvchi tog’ jinsi yuzasining gorizontga nisbatan bo’lgan qiyalik burchagiga -  aytiladi.

Mayda to’kiluvchan jinslarning tabiiy qiyalik burchagini aniqlash uchun gorizontal tekislikka balandligi 1 dm, yuzasi 1 dm² bo’lgan tubi yo’q tunuka silindr o’rnatiladi. Silindrga sinalishi lozim bo’lgan material to’kiladi. Keyin silindr ohista ko’tariladi va hosil bo’lgan konusning balandligi - h hamda asosining radiusi - r o’lchanadi. Tabiiy qiyalik burchagining tangensi taxminan hisoblanadi:


arctg ,
tg  ^{yoqi tg  h ,   h grad.}

r r

bu erda  - tabiiy qiyalik burchagi.

Bo’shoqlangan jinslarning  si devorlariga millimetrli shkala o’rnatilgan ikkita metall yashikdan (qitidan) iborat bo’lgan qurilmada aniqlanadi (1-rasm). Yuqori yashikning (1) tubida ma’lum diametrli (d) tuynuk bo’lib, u to’sma qopqoq

3. 
   bilan berkitilgan. To’sma qopqoq yordamida tuynukni ochib yopish mumkin. Yuqori yashikka gorizontal holatda 20 sm qolinlikda sinaluvchi bo’shoqlangan jins
   
4. 
   to’kiladi. So’ngra yuqori yashikning tuynugi ochiladi va quyi yashikka (2) jinsning bir qismi to’kilish to’xtalguncha to’kiladi. Quyi yashikda radiusi - r va balandligi - h bo’lgan konus hosil bo’ladi. r va h bevosita o’lchagich (lineyka) yordamida o’lchanadi. To’kilish burchagi, yani tabiiy qiyalik burchagi -  ni quyidagicha topamiz:
   

tg  ^h ,  

r

arctg ^h ,

r

grad.

Bo’shoqlangan jinslar to’kilishi natijasida yuqori yashikda ma’lum yigilish (o’pirilish) burchagi - _y(оbrush) ostida bo’shoq jinslarning qiyaligi hosil bo’ladi.

_y(оbrush) aniqlash uchun jinslarning yiqilish balandligi - h₁ yashik devoridagi shkala bo’yicha aniqlanadi, yiqilish asosining giymati - a quyidagicha aniqlanadi:

_{а } Д  d _,

2

bu erda D - yashik uzunligi; d - tuynuk diametri. U holda yiqilish burchagi:

tg_й  ^h1 , _й  arctg ^h1 , grad.

a а

Olingan natijalar jadvalga tushiriladi.

Bo’shoq- langan jins olingan joyi	Konus asosi- ning radiusi r	Quyi yashikda-gi konus balandligi, mm h	Tabiiy qiyalik bur- chagi, grad. 	Yuqori Yashikdagi Yiqilish Balandligi, Mm h1	Yiqi- lish asosi, mm а	Yiqilish burchagi, grad. ^оbrush.